Franséisch

Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.

Franséisch (Français)
Gëtt geschwat an :	Frankräich, Kanada, Belsch a 50 anere Länner
Regioun :	Europa
Gëtt geschwat vun:	77 Milliounen
Klassement :	11
Klassifikatioun no Famill :	Indoeuropäesch Italesch Romanesch Gallo-Romanesch Franséisch
Offizielle Status
Offiziell Sprooch vun :	Frankräich, Kanada, Belsch, Schwäiz, Lëtzebuerg a 24 anere Länner
Reglementéiert vun :	-
Sproochcoden
ISO 639-1	fr
ISO 639-2	fre (B) / fra (T)
SIL	FRN

Franséisch, oder d'franséisch Sprooch gehéiert zu der romanescher Grupp vun den indogermanesche Sproochen. Si gëtt an 52 Länner vun ca. 130 Millioune Mënsche (77 Milliounen als Mammesprooch, 53 Milliounen als Zweetsprooch) geschwaat (Stand: 1999).

D'Entwécklung vun der franséischer Sprooch huet déi Eegenaart, datt si vun intellektuelle Gruppen oder vun Institutiounen (wéi d'Académie française) optiméiert gouf. Et ass also eng akademesch Sprooch. Dat verhënnert awer net, datt et eng lieweg a phantasiräich Sprooch ass a bleift. Net zu Onrecht gëtt d'Franséisch och "Sprooch vum Molière" genannt.

Inhaltsverzeechnis 1 Geschicht 1.1 Originnen 1.2 Chronologie 1.3 Verbreedung vum Franséischen am 18. Joerhonnert 1.4 Haut 2 Offiziell Sprooch 3 Linken 3.1 Kuckt och

[Änneren] Geschicht

[Änneren] Originnen

Et gëtt allgemeng ugeholl, datt d'Serments de Strasbourg vun 842 den éischten, op Romanesch geschriwwenen Text ass. D' Existenz vun enger romanescher Sprooch gouf fir d'éischt 813 bei Geleeënheet vun der Synod vun Tours ernimmt. Et dauert bis 880-881 bis den éischte literareschen Text, Séquence de sainte Eulalie erschéngt. 1539 gëtt Franséisch als Rechts- a Verwaltungssprooch duerch d' Ordonnance de Villers-Cotterêts agefouert.

D'Entwécklung vun der Sprooch huet sech a 5 Phasen, déi allerdéngs lues a lues anenaaner iwwergaange sinn, ofgespillt. Bei de Beispiller am Ofschnëtt Chronologie ass d'Orthographie déi vun de respektiven Éditeuren an net déi vun den Auteuren. Et duerf een net vergiessen, datt d'Orthographie virum 19. Joerhonnert staark variéiert huet.

[Änneren] Chronologie

• Romanesch
  • 9. Joerhonnert; Serments de Strasbourg (843)
    • Pro deo amur et pro christian poblo et nostro commun salvament, d'ist di in avant, in quant deus savir et podir me dunat, si salvarai eo cist meon fradre Karlo et in aiudha et in cadhuna cosa . . . .

• Aalt Franséisch
  • 10. Joerhonnert; Vie de Saint Léger (ëm 980)
    • Domine Deu devemps lauder / Et a sos sancz honor porter./ In su'amor cantomps dels sanz / Quœ por lui augrent granz aanz . . . .
  • 12. Joerhonnert; Chanson de Roland (ëm 1170)
    • Seignurs baruns, a Carlemagnes irez; / Il est al siege a Cordres la citet. / Branches d'olives en voz mains porterez, / Ço senefiet pais e humilitet . . . .
  • 12. - 13. Joerhonnert; Jehan Bodel: Brunain la vache au prester
    • Nus hom mouteploier ne puet / Sanz grant eür, c'est or del mains. / Par grant eür ot li vilains / deus vaches, et li prestres nule. / Tels cuide avancier qui recule . . . .

• Mëttel Franséisch
  • 14. Joerhonnert; Les Enseignemenz (Kachbuch, vun 1304 - 1314)
    • Por blanc mengier - Se vos volez fere blanc mengier, prenez les eles e les piez de gelines e metez cuire en eve, e prenez un poi de ris e le destrempez de cele eve, puis le fetes cuire a petit feu . . . .
  • 15. Joerhonnert; François Villon, le Lais ou le Petit Testament (ëm 1456)
    • Le regart de celle m'a prins / Qui m'a esté felonne et dure; / Sans ce qu'en riens j'aye mesprins, / Veult et ordonne que j'endure / La mort, et que plus je ne dure . . . .

• Klassescht Franséisch
  • 16. Joerhonnert; Louise Labé, Sonnets (vun 1545 - 1555)
    • Je vis, je meurs: je me brule et je me noye. / J'ay chaut estreme en endurant froidure: / La vie m'est et trop molle et trop dure. / J'ay grans ennuis entremeslez de joie . . . .
  • 17. Joerhonnert; Charles Perrault, Peau d'Âne (1694)
    • Il était une fois un roi, / Le plus grand qui fût sur la Terre, / Aimable en Paix, terrible en Guerre, / Seul enfin comparable à Soi: / Ses voisins le craignaient, ses États étaient calmes.

• Modernt Franséisch (vum 18. Joerhonnert un)

[Änneren] Verbreedung vum Franséischen am 18. Joerhonnert

Et gëtt geschat datt um Virowend vun der franséischer Revolutioun nëmmen e Véierel vun der franséischer Populatioun Franséisch geschwat huet. Deem géintiwwer ass d'Franséisch op allen europäeschen Häff geleefeg gebraucht ginn. Franséisch war awer net nëmmen d'Sprooch vum Adel a vun der Diplomatie, mee war och an de Beräicher vun der Konscht, vun der Wëssenschaft a vun der Technik net ewechzedenken.

Den engleschen Haff huet laang Zäit Franséisch geschwaat. Den honnertjärege Krich huet 1362 dëse Brauch ofgeschaaft, mee haut nach bestinn déi kinneklech englesch Devisen op Franséisch: honni soit qui mal y pense an Dieu et mon droit.

Franséisch ass ëmmer nëmme mam latengeschen Alphabet geschriwe ginn.

[Änneren] Haut

D'Franséisch Sprooch gëtt haut iwerwaacht vun: Académie française, Délégation générale à la langue française et aux langues de France, Service de la langue française (Belsch), Office québécois de la langue française, les Conseils supérieurs de la langue française de France, de Belgique et du Quebec.

[Änneren] Offiziell Sprooch

Franséisch ass, eleng oder zesumme mat aanere Sproochen, d'offiziell Sprooch (Amtssprooch) a folgende Länner (a Klameren d'Zuel vun de Mënschen déi Franséisch als Mammesprooch schwätzen):

• Belsch (4.000.000)
• Benin (17.000)
• Burkina Faso
• Burundi
• Elfebeeküst (17.000.000)
• Dschibuti (15.000)
• Frankräich (54.000.000)
• Gabun
• Guinea
• Haiti
• Italien (100.000)
• Kamerun
• Kanada (6.700.000)
• Komoren (1.700)
• Demokratesch Republik Kongo
• Republik Kongo (28.000)
• Lëtzebuerg (13.100)
• Madagaskar (18.000)
• Mali (9.000)
• Monaco (17.000)
• Nigeria (6.000)
• Ruanda
• Schwäiz (1.270.000)
• Senegal
• Seychellen (1.0009
• Togo (3.000)
• Tschad (3.000)
• Vanuata (6.000)
• Zentralafrikanesch Republik (9.000)

Ausserdeem ass Franséisch eng vun den offizielle Sprooche vun der Europäescher Unioun.

[Änneren] Linken

[Änneren] Kuckt och

• Franséischsproocheg Dictionnairen