Francés
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
| Francés (Français) | |
|---|---|
| Parlat en : | França, Canadà, Belgica, Soïssa e 52 autreis estats |
| Regions : | Euròpa Occidentala, Africa, Asia, America |
| Parlat per : | 77 milions de personas |
| Classament : | 11ena pus parlada |
| Tipologia : | SVO [1]
Flexionala - Sillabica |
| Familha lingüistica : | lengas indoeuropèas > lengas romanicas > galloromanic > francés / lenga d'oïl |
| Estatut oficial | |
| Lenga oficiala de : | França, Soïssa, 23 autreis estats, l'Organizacion de las Nacions Unidas, e l'Union europèa |
| Acadèmia : | Académie française, Délégation générale à la langue française et aux langues de France, Service de la langue française (Belgica), Office québécois de la langue française, les Conseils supérieurs de la langue française de France, de Belgique e du Québec |
| ISO 639-1 | fr |
| ISO 639-2 (B) | fre |
| ISO 639-2 (T) | fra |
| Mòstra: | Article primier de la Declaracion dei Drechs Umans. Article premier |
| Vejatz tanben : indoeuropèu – lenga, lista de lengas | |
Lo francés (nom autoctòn: français [fʀɑ̃sɛ]) es una lenga romanica. Es la lenga oficiala de França e es una dei lengas oficialas de Belgica (Valonia, Brussèlas), de Canadà, de Soïssa. Tanben es lenga oficiala dins certaneis estats non europèus que foguèron a passat temps de colònias francesas, especialament en Africa.
Somari |
[Modificar] Definicions
Dins la classificacion dei lengas romanicas, lo tèrme "francés" pòt prene dos sens completament diferents:
- Siá lo francés es un sinonim de la lenga d'oïl (au singular). Es la concepcion de la romanistica tradicionala. Dins aquela vision, lo francés o lenga d'oïl es una lenga romanica situada au nòrd dei domenis occitan e francoprovençau. Ansin, lo territòri d'origina de la lenga francesa compren quasi la mitat nòrd de l'estat francés (sens lei domenics lingüistics dau breton, de l'alemand e dau neerlandés), la Belgica francofòna (Valonia), un tròç dau canton de Jura en Soïssa e leis illas Normandas (possession britanica).
- Siá lo francés es una lenga originària de l'Illa de França e fa partida de la familha dei "lengas d'oïl" (au plurau). Es una concepcion que certanei lingüistas defendon dempuei leis ans 1970. Dins aquela vision, lo francés englobariá pas leis autrei "lengas d'oïl".
[Modificar] L'imposicion dau francés en Occitània
[Modificar] Istòria
En Occitània, lo francés es pas una lenga autoctòna, pasmens s'es impausat dins la pus granda part d'Occitània dempuei lo sègle XX, au detriment de l'occitan, amb una situacion de fòrta diglossia. Lo francés a penetrat dins l'Occitània politicament francesa coma lenga de cultura e de poder, en i fasent concurréncia a l'occitan, a partir de la fin dau sègle XV (e tre lo sègle XIII dins lo Creissent). Dins l'usatge dei cadajorns, l'occitan restava pasmens la sola lenga dau pòble dins au començament dau sègle XX. Lo francés es vengut la lenga majoritària de la populacion occitana durant la primiera mitat dau sègle XX, sustot entre leis ans 1920 e 1940, au pus fòrt de la repression lingüistica escolara (1882-1940) que l'estat francés organizava còntra l'occitan, qualificat de "patés". Vejatz lo fenomèn de la vergonha (lingüicidi).
Lo prestigi dau francés a contribuit tanben a marginalizar e a desvalorizar l'occitan, ja que lo francés es la lenga dau poder politic dempuei la fin dau sègle XV, es la sola lenga oficiala de l'estat francés dempuei l'edicte de Villers-Cortterêts en 1539 e es la lenga dei mèdias dominants que se concentran a París.
Dins l'estat de Mónegue, la lenga oficiala dins lei fachs foguèt lontemps l'italian. Venguèt lo francés a partir deis ans 1850, sota l'influéncia de la diglossia tala coma foncionava ja dins lei territòris adjacents a Mónegue, situats dins l'estat francés.
Lei dos territòris d'Occitània ont lo francés es pas una lenga dominanta son lei Valadas Occitanas dins l'estat italian e la Vau d'Aran dins l'estat espanhòu.
[Modificar] Varietats
Lo francés parlat en Occitània coneis de varietats diferentas[1]:
- Lo francitan es una varietat de francés popular que conten fòrça elements d'origina occitana dins la fonetica ("accent" occitan), lo lexic e la sintaxi.
- Lo francés meridionau es una varietat de francés estandard que se distinguís solament per una fonetica d'origina occitana ("accent" occitan) e per una lectura occitanizada e artificiala de l'ortografia francesa. En particular, consistís a prononciar [ə] la letra finala -e, qu'es normalament muda dins la fonetica francesa d'origina.
- Lo francés colloquiau importat es lo francés popular importat de la zona d'origina dau francés: a ges de traças d'occitan.
- Lo francés oficiau es la varietat pus estandard, pus formala e pus academica dau francés, amb una fonetica francesa normala, sens "accent" occitan.
Dempuei lo sègle XX, lo francitan e lo francés meridionau recuelan progressivament e laissan de mai en mai de plaça au francés colloquiau importat e au francés oficiau. Aquò mena lei practicas lingüisticas en Occitània vèrs una uniformizacion creissenta au profiech dau francés estandard e vèrs una pèrda dei traças de l'occitan.
Blau encre: lenga de la majoritat de la populacion;
Blau: lenga administrativa ;
Blau clar: lenga de cultura ;
Verd: minoritats francofònas.
[Modificar] Nòtas
- ↑ LAFONT Robèrt (1984) “Pour retrousser la diglossie”, Lengas 15 [reeditat dins: LAFONT Robert (1997) Quarante ans de sociolinguistique à la périphérie, coll. Sociolinguistique, París: L’Harmattan, pp. 189-223]
