Wikipedia:Urteurrenak/Urtarrila

Wikipedia(e)tik

< Wikipedia:Urteurrenak

Urtarrila - Otsaila - Martxoa - Apirila - Maiatza - Ekaina - Uztaila - Abuztua - Iraila - Urria - Azaroa - Abendua

Urteurrenak aukeratzeko eta idazteko estilo gida

Urtarrila 1

Urteberri eguna

1788 - Ingalaterran The Times egunkariko lehen alea argitaratu zen.
1899 - Espainiak Estatu Batuei eman zien Kubako lurraldea.
1960 - Benin eta Kamerun Frantziatik independizatu ziren.
1995 - Austria, Finlandia eta Suedia Europar Batasunan sartu ziren.
2002 - Euroa (irudian) ezarri zen Europar Batasuneko 12 estatuko diru ofizialtzat.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 2

533 - Joan II.a Aita Santu izendatu zuten.
1762 - Ingalaterrak Espainiari gerratea deklaratu zion.
1886 - Frantziak Madagaskarren bere protektoratua ezarri zuen.
1922 - Gaur egun Ukraina den Krimea (irudian) penintsula independizatu zen.
1959 - Kubako Iraultza: Fidel Castrok agintea hartu zuen.
1997 - Miguel Indurain txirrindulariak txirrindularitza utzi zuen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 3

Florentxi, Daniel eta Genobeba.

1321 - Iraurgi izeneko lekuan Azkoitia sortu zen, Alfontso XI.a agintean zela.
1895 - Michel Elizanburu idazlea hil zen, Hazparnen.
1958 - Edmund Hillary Hego Polora iritsi zen.
1962 - Joan XXIII. Aita Santuak, Fidel Castro deskomekatu zuen.
1969 - Michael Schumacher (irudian) 1 Formulako gidaria jaio zen Alemanian.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 4

Angela, Eukeni, Eugenio eta Gregorio.

1643 - Isaac Newton (irudian) matematikari eta fisiko britainiarra jaio zen.
1833 - Fernando VII.a Espainiako erregeak Lege Salikoa atzera bota zuen; Lehen Gerra Karlistaren hasiera.
1907 - Jesus Ramon Elosegi Irazusta idazlea jaio zen, Tolosan.
1918 - Errusiak Finlandiaren independentzia onartu zuen.
1960 - Aldaketa Libreko Europako Komunitatearen (EFTA) sorrera.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 5

Errege gaua.

Edorta, Eduardo, Simeon eta Telesforo.

1841 - Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak zituzten foruak ezeztu zituzten.
1917 - Islandiak autonomia murriztu bat lortu zuen Danimarka barruan.
1938 - Joan Karlos I.a Espainiako Erregea jaio zen.
1950 - Britainia Handiak Txinarekin zituen harremanak eten zituen.
1959 - Estatu Batuak: Alaska (irudian) 49. estatua bihurtu zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 6

Epifania (Errege eguna).

Izar eta Federiko.

1838 - Samuel Morse eta Alfred Vail laguntzaileak telegrafo elektrikoa (irudian) arrakastaz erabili zuten lehen aldiz.
1878 - Asociación Euskara de Navarra lehen aldiz batzartu zen, euskara, euskal literatura eta historia zaintzeko eta hedatzeko asmoarekin.
1915 - Tamesis ibaian uholde larriak gertatu ziren Londresen.
1918 - Alemaniak Finlandiaren independentzia onartu zuen.
1927 - Estatu Batuek Nikaragua indarrez hartu zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 7

Erramun, Felix, Karlos, Luxiano eta Raimundo.

1556 - Pio V.a Aita Santu izendatu zuten.
1792 - Juan Etxamendi Bordel bertsolaria jaio zen, Luzaiden (Nafarroa).
1927 - Telefono bitartezko lehen nazioarteko elkarrizketa egin zen, New York eta London bitartean.
1980 - India: Indira Gandhiren alderdi politikoak hauteskundeak irabazi zituen.
1990 - Italia: Pisako dorrea (irudian) itxi zen, segurtasun falta zela eta.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 8

Eladio, Julian, Luken, Teofila.

1198 - Lotario de Conti Aita Santu izendatu zuten, Inozentzio III.a izenez.
1875 - Manuel Iradier gasteiztarrak Afrikako bidaia hasi zuen.
1888 - Julene Azpeitia jaio zen, Zumaian, idazlea eta ikastolen bultzatzailea.
1935 - Elvis Presley musikari estatubatuarra jaio zen.
1959 - Fidel Castro kubatarrak Santiago de Cuba bereganatu zuen, eta Kubako Iraultza gauzatu (irudian).
1982 - Andorran lehen aldiz presidente bat aukeratu zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 9

1823 - Julian Gaiarre tenore nafarra jaio zen (h. 1890).
1863 - Londresko metroaren linea bat (irudian) zabaldu zen, munduko lehena.
1939 - Italiak Libia bere lurraldearen parte bilakatu zuen.
1908 - Simone de Beauvoir idazle, filosofo eta feminista frantziarra jaio zen (h. 1986).
1998 - ETAk Zarauzko PPko zinegotzi zen Jose Ignacio Iruretagoiena hil zuen bere autoan ipinitako lapa-lehergailu batekin.
2007 - Roberto Laiseka euskal txirrindulariak bizikleta uzten zuela iragarri zuen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 10

Gilen, Gregorio eta Nikanor.

K. a. 49 - Julio Zesarrek Rubicon ibaia gurutzatu zuen, gerra zibila piztuz.
1886 - Jose Gontzalo Zulaika, Aita Donostia musikari ospetsua, jaio zen Donostian (h. 1956).
1920 - Nazioen Ligak Versaillesko Ituna baieztu zuen.
1924 - Eduardo Txillida eskultore donostiarra jaio zen (h. 2002).
1927 - Fritz Lang austriarraren Metropolis filma kaleratu zen, garaiko film mutu garestiena.
1946 - Nazio Batuen Erakundearen lehen Batzar Nagusia (irudian) izan zen Londresen, 51 estatu kideen ordezkariekin.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 11

Alexandro, Bernardo, Gontzalo, Iginio eta Ikiñi.

811 - Euskaldunek Karlomagnoren (irudian) armada azpiratu zuten Altabizkar mendietan.
1894 - Emilio Arrieta musikari ospetsua hil zen.
1913 - Tibetek independentzia lortu zuen.
1922 - Lehen aldiz intsulina eman zitzaion diabetea zuen gizaki bati, Toronton.
1946 - Albaniako Errepublika sortu zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 12

Eder, Benito, Bitoriano eta Modesto.

1790 - Pirinio Atlantikoetako departamentu sortu zuten, Ipar Euskal Herria (irudian) eta Biarno batuz.
1976 - Agatha Christie idazle britainiarra hil zen (j. 1890).
1988 - Pierres Larzabal hil zen Donibane Lohitzunen.
1992 - Aljeriako hauteskunde prozesua bertan behera utzi zuten, FISeko islamistek irabazi zutelako.
1993 - Joxemi Zumalabe, Euskaldunon Egunkaria-ren bultzatzaileetako bat, hil zen (j. 1950).

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 13

Beronika, Hilario, Joritz eta Leontzio.

Pasqual Maragall, Kataluniako gobernuaren presidente ohia.

1558 - Ingalaterran Isabel I.a koroatu zuten.
1785 - Xabier Munibe Peñafloridako kondea, Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen sortzailea, hil zen (j. 1723).
1915 - Lurrikara batek Italiako Avezzano hiria suntsitu zuen eta 30.000 hildako eragin zituen.
1941 - Pasqual Maragall (irudian) politikari katalana jaio zen.
2000 - Joan Paulo II.ak Donostiako gotzain-ohiaren, Jose Maria Setien, ukapena onartu zuen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 14

Fulgentzio, Malakias eta Zuhaitz.

1887 - Argentinako Aconcagua mendia (irudian) igo zuten lehenengoz.
1920 - Txomin Agirre idazle eta elizgizon ezaguna hil zen (j 1864).
1968 - Soyuz 4 espaziontzia jaurti zen.
1990 - Simpsondarren lehen atala eskeini zen telebistan.
2004 - Georgiako bandera, Bost Gurutzeko bandera izenekoa, ofizialki berrezarri zen 500 urteko etenaldiaren ostean.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 15

Isidoro, Maore eta Maurizio.

1759 - Britainiar museoa inauguratu zuten Londresen.
1911 - Euskal Herriaren alde aldizkaria sortu zen, sortzaile eta arduradun nagusia Gregorio Mujika zena.
1929 - Martin Luther King politikari estatubatuarra jaio zen (h. 1968).
1958 - Pottokiak (irudian) lehen aldiz argitaratu ziren, Belgikako Spirou aldizkarian.
1969 - Sobietar Batasunak Soyuz 5 espaziontzia jaurti zuen.
2001 - Wikipedia proiektuak interneten zabaltzeari ekin zion.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 16

1791 - Jandarmeria sortu zen Frantzian.
1795 - Frantziak Herbehereak indarrez hartu zituen.
1826 - Juan Crisostomo Arriaga konposatzaile bilbotarra hil zen (j. 1806).
1991 - George W. Bushek Golkoko Gerra hasteko agindua eman zuen.
2003 - Columbia espazio anezka (irudian) atmosferatik irtetera zihoala, objektu batek talka egin zion, 13 egun geroago lurreratzean ontziaren suntsitzea eragin zuena.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 17

1819 - Simon Bolibarrek (irudian) Kolonbiako errepublika aldarrikatu zuen.
1945 - Sobietarrek Varsovia nazien eskuetatik indarrez hartu zuten.
1961 - Patrice Lumumba Kongoko Errepublika Demokratikoko lehen ministroa hil zuten (j. 1925).
1995 - Japonia: 7,2º Richter eskalako lurrikara batek, 5.500 hildako utzi zituen.
2002 - Camilo Jose Cela idazle espainiar eta 1989ko Literaturako Nobel Sariduna hil zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 18

1535 - Francisco Pizarro espainiarrak Lima hiria sortu zuen Perun.
1778 - James Cook britainiarrak Hawaii uharteak (irudian) aurkitu zituen, Sandwich Uharteak izena emanez.
1896 - X-izpi makina erakutsi zen jendaurrean lehen aldiz.
1943 - Alemaniako armadak Londres airez bonbardatu zuen.
1977 - Ikurrina legeztatu zuten Hego Euskal Herrian diktaduraren ondoren.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 19

Santuak: Kanuto, Maren, Mario eta Marta.

1798 - Auguste Comte filosofo frantziarra jaio zen (h. 1857).
1829 - Johann Wolfgang von Goetheren Fausto estreinatu zen.
1924 - Euskal Unibertsitatea ukatu zuen Espainiako Erregeak.
1945 - Juan Ezenarro Mendia idazlea hil zen, Irunen.
1997 - 30 urteren ostean, Yasser Arafat Hebronera itzuli zen, eta Israelek kontrolatutako Gazako azken hiriaren askatzea ospatu zuen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 20

San Sebastian eguna Donostian.

Fabian eta Sebastian.

1929 - Leon Trotski iraultzailea SESBtik Turkiara erbesteratu zuten.
1960 - Nafarroako Unibertsitatea (irudian) sortu zen, Opus Deik bultzatua.
1996 - Yasser Arafat Palestinako Aginte Nazionalaren presidente aukeratu zuten.
2001 - George Walker Bushek bigarren aldiz hartu zuen AEBetako presidente kargua.
2006 - Patxi Altuna euskaltzaina hil zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 21

Epifanio, Fruktuoso eta Ines.

1807 - Hilarion Eslaba musikagilea jaio zen Burlatan (h. 1898)
1895 - Cristobal Balentziaga jostuna jaio zen Getarian (h. 1972).
1921 - Alaves futbol taldea sortu zuten Gasteizen.
1924 – Lenin iraultzaile errusiarra hil zen (j. 1870).
1976 - Concorde hegazkinak (irudian) bere lehenengo hegaldia burutu zuen.
1988 - Bilbao eta Vizcaya banketxeak batu ziren, BBV sortuz.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 22

Anastasio, Bixintxo eta Bizente.

1788 - George London Lord Byron poeta ingelesa jaio zen.
1948 - Jose Eizagirre Aiestaran euskal idazle eta politikaria hil zen, Donibane Lohizunen, 67 urte zituela.
1980 - Martuteneko espetxetik hiru etakidek ihes egin zuten.
1970 - Boeing 747 hegazkinaren lehenengo hegaldia egin zen.
2006 - Bolivia: Evo Morales (irudian), herrialdeko eta Amerika osoko lehen presidente indigena bihurtu zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 23

1896 - Wilhelm Rontgen-ek (irudian) X izpiak aurkitu zituen.
1932 - Jesusen Konpainia desegin zen.
1954 - Ernest Hemingway idazle estatubatuarra, bi egun jarraietan gertatu ziren bi aire-istripuetatik onik irten zen.
1989 - Salvador Dali margolari espainiarra hil zen.
1995 - ETAk Gregorio Ordoñez tiroz hil zuen, Donostiako alkatetzarako PPren hautagaia zena.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 24

Feliziano, Ixone, Timoteo eta Tirso.

41 - Kaligula, erromatar enperadorea, Guardia Pretoriarreko bere borrero gogokoenak hil zuen.
1924 - Errusiako Petrogradek Leningrad izena hartu zuen.
1935 - Richmond (Virginia) hirian, garagardoa (irudian) latontzi baten barruan saltzen duten lehen aldia.
1977 - Madrilgo Atocha kalean 5 abokatu laboralista hil zituzten eskuin muturreko kideek.
1985 - Dalmacio Langarika txirrindularia hil zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 25

Florentxi, Daniel eta Jenobeba.

1554 - Sao Paulo hiria sortu zen Brasilen.
1882 - Virginia Woolf idazle britainiarra (irudian) jaio zen.
1979 - Joan Paulo II. Aita Santuaren lehenengo bidaia burutu zen, Mexikora.
1942 - Tailandiak Erresuma Batua eta Estatu Batuei gerratea deklaratu zien.
2002 - Clifford Baxter AEBetako Enron konpainiako presidente ohia hilda aurkitu zuten bere autoan.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 26

Paula, Polikarpo, Sabin eta Teojones.

1827 - Peru errepublika bihurtu zen.
1865 - Sabino Arana euskal abertzaletasunaren "aita" (irudian) jaio zen (h 1903).
1905 - Inoiz aurkitu den diamanterik handiena topatu zuten, Hego Afrikako Cullinan herriko meategian. Cullinan diamanteak 3.105,75 kilate zituen gordinean.
2001 - India: 7,9º Richter eskalako lurrikara batek, 20.000 pertsona hil zituen.
1883 - Juan Zaragueta filosofoa jaio zen, Orion.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 27

1756 - Wolfgang Amadeus Mozart (irudian) musikaria jaio zen (h. 1791).
1806 - Juan Crisostomo Arriaga konposagile bilbotarra jaio zen (h 1826).
1888 - National Geographic Society sortu zen ezagutza geografikoak zabaltzeko.
1901 - Giuseppe Verdi musikari Italiarra hil zen (j. 1813).
1945 - Sobietar armada Auschwitz konzentrazio esparrura iritsi zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 28

Antxiko eta Tomas Akinokoa.

1982 - Manuel Robles-Arangiz hil zen, Beskoitzen, 1933az geroztik ELA sindikatuko presidente zena.
1983 - Norbert Tauer idazle txekiarra hil zen. Euskaraz ikasi eta idatzi zuen, eta sariak ere irabazi zituen.
1887 - Eiffel Dorrearen (irudian) eraikuntza hasi zen.
1935 - Islandia, abortua legeztatu zuen aurreneko herrialdea.
1986 - Challenger espazio anezkaren istripua izan zen, eta zazpi ontzikoak hil.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 29

Akilino, Julian, Konstanzio eta Oihan.

1843 - William McKinley Estatu Batuetako 25. presidentea jaio zen.
1859 - Jean Hiriart-Urruti kazetari eta euskaltzalea jaio zen, Hazparnen.
1884 - Jose Manterola hil zen, Donostian. euskaltzale eta idazlea izan zen, baina musikan ere lan garrantzitsua egin zuen.
1886 - Karl Benzek gasolinaz zebilen lehen autoa (irudian) patentatu zuen.
1950 - Johannesburgon (Hego Afrika) apartheid-aren aurka lehenengo mugimenduak hasi ziren.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila 30

1882 - Roosevelt Estatu Batuetako presidentea jaio zen.
1937 - Boris Spaski errusiarra jaio zen, munduko xake txapelduna.
1945 - Sobietar urpekontzi batek Wilhelm Gustloff itsasontzia urperatu eta 9.000 hildako baino gehiago eragin zituen, gehienak emakumeak, umeak eta zaurituak.
1948 - Mahatma Gandhi (irudian) bakezale eta Indiako independentziaren burua muturreko hinduista batek hil zuen (j. 1869).
1972 - Igande Odoltsua izan zen Ipar Irlandako Derryn herrian, non poliziak agerraldi baketsu baten aurka tirokatu zuen, eta 13 hildako eta 14 zauritu eragin.