Laecea
Èn årtike di Wikipedia.
Li laecea (prononcî lècha, lècê, lacia, lacha, lècia, u lacê), c' est on blanc likide ki rexhe des tetes des biesses ås tetes. Ele nourixhèt leus djonnes avou, tote ene termene. Après, on dit kel djonne est spani.
Li laecea est ritche e proteyenes (3,5 åcint), e cråxhes (3,5 åcint) ey e calciom; les soukes, c' est l' lactôze. Les cråxhes do laecea sont del sôre bôrêye. Tertos eshonne, li laecea a 125 gr di setch prodût å lite.
Li laecea n' est nén on dismantchî maxhaedje. Si on l' leye rashire sacwants eures, li crinme rimonte ådzeu. On l' pout rsaetchî evoye (ça s' lome "cramer l' laecea"). Çou ki dmeure si lome do scramé laecea.
Li laecea d' vache (et des ôtes modåvès frumeles), c' est on clapant aboere po les efants et les refoircis gaméns et gamenes ki sont al crexhinne. Po les grandès djins, on vout kel laecea espaitche l' atinrixhaedje des oxheas, mins gn a d' l' adire so ç' pont la.
Po des linwincieusès racsegnes sol mot "laecea", alez s' vey e splitchant motî.
[candjî] Istwere do boevaedje do laecea d' biesses påzès djins
Dispu l' aclevaedje des vatches, ey eto des gades, berbis, tchameles, renesses, evnd., les djins ont-st aprins a mode ces frumeles la, et a boere leu laecea estant efant u grande djin.
Avou l' laecea des modåvès biesses, on-z a cmincî a fabriker des makêyes do prins laecea, pus totès sôres di froumaedjes.
A pårti del deujhinme mitan do 19inme sieke, li laecea a cmincî a-z esse traité industrielmint.
Li relijhaedje di vatches laeçreces a stî bråmint pus rade dins l' deujhinme mitan do 20inme sieke, po-z ariver ås Hostenes ki dnèt dipus d' 10.000 lites so 300 djoûs d' modaedje.
Termetant, a pårti des anêyes 1950, l' industreye laeçrece la a fwait ene nouzome reclame po fé boere do laecea ås djins e l' Urope ey ås Estats-Unis. Dins ces payis la, on-z î alowe ene contrumasse di laecea et prodûts laeçreces.
Avou l' mondialijhaedje, on vout fé boere et magnî des prodûts ki vnèt do laecea eto ås djins d' Azeye et d' Afrike, a môde des dujhances coûtchantreces d' ouy. Portant, bråmint des peupes d' Afrike, inte di zels, tos les peupes bantous, n' aderèt nén l' laecea, biyolodjicmint.
[candjî] Hårdêye difoûtrinne
- On live critikeu sol reclame pol laecea (e francès)
