Prymitywizm (malarstwo)
Z Wikipedii
Prymitywizm, sztuka naiwna - obrazy, rzeźby i przedmioty rzemiosła artystycznego tworzone przez artystów nieprofesjonalnych, również przez chorych psychicznie lub osoby niepełnosprawne umysłowo; także dzieła stylizowane na takie. Zainteresowanie sztuką naiwną pojawiło się we Francji pod koniec XIX wieku.
"Obrazy prymitywne" przypominają często malunki dzieci, charakteryzują się deformacją przestrzeni i perspektywy, lub jej brakiem, skrajnie subiektywnym punktem widzenia, prostymi technikami oraz bardzo często olbrzymim przywiązaniem do szczegółu. Często odwołują się do świata magicznego i symbolicznego, lecz także do życia codziennego.
Szczególne zainteresowanie cywilizacji świata Zachodu dla rodzimego malarstwa naiwnego zbiegło się z odkryciami antropologicznymi i fascynacją obcymi, "prymitywnymi" kulturami. Kultury te wyrażały się w "prostej" sztuce, miały wiele cech wspólnych, mimo pochodzenia z odległych od siebie miejsc na kuli ziemskiej i wydawały się bardzo odległe od percepcji Europejczyka. Sztuka tych ludów nosi ogólną nazwę sztuki prymitywnej, w odróżnieniu od sztuki naiwnej twórców naiwnych, inaczej prymitywistów, z europejskiego kręgu kulturowego.
W epoce królowania subtelnej sztuki epoki impresjonizmu, czy wyrafinowania jakie przyniósł symbolizm, w rozumieniu sztuki nastąpił przełom. Polegał on na krytycznym przeszacowaniu schematów umysłowych i estetycznych narzuconych przez zachodni racjonalizm. Od "objawienia" jakim było dostrzeżenie sztuki ludów prymitywnych, dzieci, chorych umysłowo i amatorów-prymitywistów nastąpił krok następny - uznanie tego rodzaju sztuki za wartościową na równi ze sztuką uprawianą "zawodowo" przez wykształconych artystów. W pewnym sensie zawodowcy zaczęli się uczyć od nieprofesjonalistów, a ci ostatni od "twórców profesjonalnych". Pojawiła się fascynacja dziełem "nieskażonym przez intelekt", płynącym prosto z duszy, niestępionym w akademiach i pracowniach mistrzów.
W 1884 roku powstał Salon Artystów Niezależnych, zwany później po prostu Salonem Niezależnych. W tamtym czasie było to opiniotwórcze serce Paryża, centrum sztuki światowej. W pierwszych latach istnienia promowano w nim sztukę prymitywną lub - precyzyjniej - prymitywistyczną.
W okresie dadaizmu i kolejnych prądów awangardy XX wieku sztuka prymitywistów zdobywała coraz szersze uznanie nie tylko wśród artystów i teoretyków sztuki, ale i wśród szerokiej publiczności. Szczególnie zaś surrealizm docenił związki tej sztuki z podświadomością zbiorową i indywidualną.
Pierwszym i największym malarzem naiwnym, który spotkał się ze światowym uznaniem, był Henri Rousseau (Celnik) (1844 - 1910), zwany tak od swojego zawodu. Obrazy Rousseau często przedstawiają las (lub raczej dżunglę); są malowane z niezwykłą precyzją w prostym, lekko zgeometryzowanym stylu. Malarz umieszcza na płótnie różne symboliczne zwierzęta - rajskie ptaki, tygrysy czy węże. Symbolika tych obrazów nie jest jednak intelektualna, lecz emocjonalna - ma raczej budować nastrój niż odwoływać się do skojarzeń odbiorcy. Charakterystyczne dla Celnika Rousseau są żywe kolory i silne kontury.
Przez wiele lat aktywny na "scenie" prymitywizmu był niemiecki pisarz Wilhelm Uhde (dość znany w światku artystycznym Paryża; sportretował go w swoim czasie Picasso). Ów aktywny propagator malarstwa naiwnego spopularyzował malarstwo Seraphine de Senlis (1864-1934), która była przez pewien czas jego gosposią. Jej obrazy przedstawiają głównie kwiaty ogrodowe, malowane z niezwykłą, wspomnianą już jako charakterystyczną dla malarstwa naiwnego, precyzją. Kształty układające się z maleńkich listków przypominają ludowe wzory roślinne.
Z podobną pieczołowitością pracował Louis Vivin (1861-1936), znany najlepiej ze swych "widokówek", na których przy pomocy uproszczonych środków przedstawiał sceny podmiejskie i miejskie. Na obrazach Vivina nie ma głębi perspektywicznej ani cieniowania, są za to niezwykle żywe kolory i ostre kontrasty barw, przywodzące na myśl dziecięce obrazki pastelowe. Z późniejszego okresu popularności sztuki naiwnej można wymienić jeszcze dwóch francuskich artystów: Andre Bauchanta oraz Camille Bombois.
Najsłynniejszymi polskimi malarzami prymitywistami byli Nikifor Krynicki, Teofil Ociepka czy Karol Kostur.
