Powstanie chochołowskie
Z Wikipedii
Powstanie chochołowskie z 21 lutego 1846 r. (w gwarze "poruseñstwo") – wystąpienie zbrojne górali z Chochołowa i Czarnego Dunajca a także i okolicznych wsi przeciwko władzom austriackim, znane w historii również pod nazwą "insurekcji pod Tatrami". Zorganizowane zostało przez Jana Kantego Andrusikiewicza (nauczyciela i organistę), Juliana Goslara (poetę), oraz księży, którymi byli: wikary z Chochołowa Józef Kmietowicz i wikary z Poronina Michał Głowacki.
Powstanie zostało przygotowane przez Centralizację - czyli władzę najwyższą Towarzystwa Demokratycznego z Ludwikiem Mierosławskim na czele (w Galicji przygotowaniami kierował 24-letni Edward Dembowski) i miało zacząć się razem z ogólnonarodowym powstaniem, które jednak zostało odwołane (wiadomość o tym nie dotarła do Chochołowa). Górale prowadzący spór o grunty z ziemianinem Kajetanem Borowskim dość łatwo dali przekonać się do buntu przeciwko austriackiej władzy, którą wykorzystywał w sporze Borowski.
Niewielkie powstanie w Chochołowie wybuchło wieczorem 21 lutego 1846 roku. Powstańcy w liczbie około 30 osób z księdzem Kmietowiczem i strażnikiem finansowym Wojciechem Lebiockim na czele zdobyli posterunek celny w Chochołowie, gdzie znaleźli broń. Następnie opanowali komorę celną w niedalekiej Suchej Górze, zniszczyli słupy graniczne i porąbali cesarskiego orła (Jan Zych z Chochołowa). Następnie powstańcy zdobyli podstępem posterunek graniczny w Witowie oraz jeszcze tej samej nocy zarekwirowali broń z nadleśnictw w Witowie i w Kościelisku.
Powstanie zostało wkrótce stłumione przy pomocy oddziałów straży z Nowego Targu oraz górali z Czarnego Dunajca. Powstańców osadzono w Spilbergu, Kufsteinie i Wiśniczu. Wkrótce zostali jednak zwolnieni, w związku z Wiosną Ludów w 1848 roku. Wystąpienie chochołowskie traktuje się jako epizod powstania krakowskiego z 1846 roku.
Pamiątką tych wydarzeń jest stojąca w Chochołowie figura św. Jana Nepomucena ustawiona tyłem do wsi Czarny Dunajec, której mieszkańcy pomagali stłumić powstanie.
Jednym z uczestników powstania był Jan Krzeptowski zwany Sabałą.
[edytuj] Zobacz też
Okres rozbiorowy: Konfederacja barska (1768) • Powstanie kościuszkowskie (1794) • Insurekcja warszawska (1794) • Insurekcja wileńska (1794) • Powstanie kurlandzkie (1794) • Powstanie wielkopolskie (1794) • Powstanie wielkopolskie (1806) • Powstanie listopadowe (1830) • Powstanie wielkopolskie (1846) • Powstanie chochołowskie (1846) • Powstanie krakowskie (1846) • Powstanie wielkopolskie (1848) • Powstanie styczniowe (1863) • Powstanie zabajkalskie (1866)
II Rzeczpospolita: Powstanie wielkopolskie (1918) • Powstanie oleskie (1919) • Powstanie sejneńskie (1919) • I powstanie śląskie (1919) • II powstanie śląskie (1920) • III powstanie śląskie (1921) Powstanie leskie (1932)
Okres II wojny światowej: Powstanie czortkowskie (1940) • Powstanie zamojskie (1941-1944) • Powstanie w getcie warszawskim (1943) • Powstanie w getcie białostockim (1943) • Akcja "Burza" (1944) • Powstanie warszawskie (1944)
PRL: Powstanie poznańskie (1956)
