Podtlenek azotu

Z Wikipedii

Podtlenek azotu
Ogólne informacje
Nazwa systematyczna	tlenek diazotu
Inne nazwy	tlenek dwuazotu
Wzór sumaryczny	N2O
Masa molowa	44,0128 g/mol
Wygląd	bezbarwny gaz
Identyfikacja
Numer CAS	10024-97-2
Właściwości
Gęstość i stan skupienia	0,00153 g/cm3 (15°C); gaz
Temperatura topnienia	-90,86 °C (182,29 K)
Temperatura wrzenia	-88,48 °C (184,67 K)
Budowa
Moment dipolowy	0,166 D
Niebezpieczeństwa
Klasyfikacja UE	Treść oznaczeń: O - silny utleniacz
NFPA 704	0 2 0 Ox
Zwroty ryzyka	R: 8
Zwroty bezpieczeństwa	S: 38
Numer RTECS	QX1350000
Podobne związki
Podobne związki	NO, NO2
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków standardowych (25°C, 1000 hPa)
Klasyfikacja
ATC	N01AX13
Farmakokinetyka
Działanie	anestetyczne
Okres półtrwania	mniej niż 5 minut
Metabolizm	brak
Wydalanie	płucne
Uwagi terapeutyczne
Drogi podawania	wziewnie

Podtlenek azotu (N₂O, nazwa systematyczna: tlenek azotu(I), zwany gazem rozweselającym) - nieorganiczny związek chemiczny tlenek azotu na I stopniu utlenienia. Związek ten jest często stosowany do znieczulania anestezjologicznego.

W temperaturze pokojowej jest to bezbarwny, niepalny gaz o słabej woni i słodkawym smaku. Temperatura topnienia –91°C, temperatura wrzenia –88°C.

Podtlenek azotu można otrzymać przez termiczny rozkład azotanu amonu w temperaturze 170°C. Gaz o wysokiej czystości do celów laboratoryjnych otrzymuje się poprzez wkraplanie kwasu azotowego do roztworu mocznika w stężonym kwasie siarkowym, a następnie przepuszczanie przez płuczkę z roztworem wodorotlenku sodu.

Spis treści 1 Historia 2 Zastosowanie 2.1 Gaz anestetyczny 2.2 Dodatek do żywności 2.3 Tuning samochodowy 2.4 Paliwo rakietowe 3 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Gaz ten został odkryty przez Josepha Priestleya w 1772; w latach 90. XVIII wieku Humphry Davy przeprowadzał na sobie i swoich przyjaciołach (m.in. na poetach Samuelu Taylorze Coleridge'u i Robercie Southeyu) eksperyment sprawdzający działanie gazu na organizm człowieka. Okazało się, że gaz uśmierza ból, a osoba poddana jego działaniu pozostaje częściowo świadoma. Właściwość ta została wkrótce wykorzystana głównie w zabiegach dentystycznych oraz w znieczuleniu w czasie porodu. Po raz pierwszy własności anestetyczne podtlenku azotu wykorzystał amerykański dentysta Horace Wells, który praktykował w Hartford w stanie Connecticut (USA).

[edytuj] Zastosowanie

[edytuj] Gaz anestetyczny

Podtlenek azotu jest powszechnie wykorzystywany jako jeden ze składników znieczulenia ogólnego złożonego. W mieszaninie z tlenem w stężeniu do 70% jest nośnikiem innych gazów anestetycznych. Stosuje się go również w połączeniu z dożylnymi lekami znieczulającymi, opioidami i lekami zwiotczającymi. Ma silne działanie przeciwbólowe, znacznie zaś mniejsze nasenne, praktycznie nie działa zwiotczająco na mięśnie. MAC dla podtlenku azotu wynosi 104% co oznacza, że nie może być stosowany samodzielnie do znieczulenia chirurgicznego. Wykazuje niewielkie właściwości euforyzujące, z tego powodu jest nazywany gazem rozweselającym. Podtlenek azotu inaktywuje kobalaminową formę witaminy B12, dlatego długotrwałe użycie dużych ilości może prowadzić do objawów niedoboru witaminy B₁₂ - anemii i neuropatii, może uszkadzać szpik kostny i ma negatywny wpływ na jajniki i jądra. Nie dotyczy to jednak sporadycznego użycia tego gazu. Objawy użycia mogą również przypominać stan zatrucia alkoholowego.

Podtlenek azotu bardzo szybko i dobrze wchłania się z płuc do krwi i przenika do tkanek organizmu. Jest też szybko usuwany, tą sama drogą (przez płuca).

Stosowanie tego gazu, powoduje ryzyko niedotlenienia tkanek (dlatego używa się go tylko w mieszaninach z tlenem), jednak jeśli do niego nie dojdzie, działania niepożądane są bardzo niewielkie. Na skutek przenikania N₂O do zamkniętych przestrzeni zawierających powietrze, może dojść do różnorodnych, krótkotrwałych zaburzeń, np. na skutek przedostawania się gazu do ucha środkowego, pacjent, może przez pewien czas po operacji gorzej słyszeć. Są to jednak działania ustępujące z reguły samoistnie. Niebezpieczne są natomiast zanieczyszczenia, często znajdujące się w butlach z N₂O, np. NO.

Bardzo ciekawym faktem dotyczącym tego gazu jest zmniejszanie się tolerancji organizmu na tą samą dawkę - w przeciwieństwie do większości narkotyków, po dłuższym używaniu N₂O, zmniejszona dawka może dać taki sam efekt jak na początku.

[edytuj] Dodatek do żywności

Podtlenek azotu jest dopuszczony do użytku jako dodatek do żywności. Jest doskonale rozpuszczalny w tłuszczach, co wykorzystano w przemyśle spożywczym do tworzenia piany, szczególnie z bitej śmietany w sprayu. Wypełnia się nim również opakowania zawierające łatwo psujące się produkty, takie jak chipsy ziemniaczane. Na liście dodatków spożywczych legalnie dopuszczonych w Unii Europejskiej, tzw. liście E posiada oznaczenie E-942.

[edytuj] Tuning samochodowy

Podtlenek azotu jest też stosowany w tuningu samochodowym (NOS - Nitrous Oxide System). Jest on wtryskiwany do cylindrów, co gwałtownie zwiększa szybkość spalania mieszanki i powoduje chwilowy wzrost mocy silnika. Efekt jest natychmiastowy, jednak użycie może być tylko krótkotrwałe, ze względu na wytrzymałość silników.

[edytuj] Paliwo rakietowe

Podtlenek azotu jest też stosowany jako utleniacz w paliwie do silników rakietowych. Został użyty np. w pierwszym komercyjnym statku kosmicznym SpaceShipOne.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona poświęcona N₂O - Erowid Nitrous Oxide Vault