Niszczyciele typów O/P
Z Wikipedii
Niszczyciele typu O/P | |
HMS "Oribi" |
|
Opis typu | |
---|---|
Producent | Wielka Brytania |
Użytkownicy | Wielka Brytania (16) Pakistan (3) Turcja (1) |
Stocznia | 6 stoczni |
Wprowadzenie do służby | 1941-1942 |
Zbudowane okręty | 16 |
Dane taktyczno-techniczne | |
Wyporność | standardowa: 1610 t (O /1.) 1540 t (O /2.), 1550 t (P) pełna: 2220 t (O /1.) 2270 t (O /2.), 2250 t (P) |
Długość | 105 m całkowita 100,2 m na linii wodnej |
Szerokość | 10,6 m |
Zanurzenie | 4,1 m |
Napęd | 2 turbiny parowe o mocy łącznej 40 000 KM, 2 kotły parowe Admiralicji, 2 śruby |
Prędkość | 36 węzłów |
Zasięg | 3850 mil morskich przy prędkości 20 węzłów |
Załoga | 176-217 |
Uzbrojenie | 4 x 120 mm (4xI) 1 x 102 mm plot 4 x 40 mm plot (1xIV) 4 x 20 mm plot (4xI) 4 wt 533 mm (1xIV), 2 mbg, 30 bg - typ O /1. seria 4 x 102 mm plot (4xI) |
Niszczyciele typów O i P - seria brytyjskich niszczycieli średniej wielkości okresu II wojny światowej, licząca 16 okrętów (po 8 typu O i P). Według założeń oba typy były takie same, lecz ostatecznie różniły się uzbrojeniem. Służyły od 1941 roku do lat 60.
Spis treści |
[edytuj] Historia
W związku z przystąpieniem Wielkiej Brytanii do II wojny światowej, paląca stała się potrzeba budowy dużych ilości nowych niszczycieli. Po skonstruowaniu przed wojną dużych i silnie uzbrojonych okrętów typów Tribal, J/K/N i L/M, nastąpił zwrot w kierunku budowy niszczycieli średniej wielkości, tańszych i szybszych w budowie. Miały one wypełniać lukę między dużymi niszczycielami, a niszczycielami eskortowymi typu Hunt, uzupełniając nieco przestarzałe już okręty grupy typów A-I z pierwszej połowy lat 30.
Konstrukcję typu O/P oparto ogólnie na dużych niszczycielach typu J/K/N, nieco jedynie pomniejszając kadłub i zachowując praktycznie takie same nadbudówki i siłownię. Główną różnicę w stosunku do dużych niszczycieli stanowiło słabsze uzbrojenie i nieco uproszczona konstrukcja, natomiast wymiary i wyporność zmniejszyły się w niewielkim stopniu. Planowano powrócić do schematu uzbrojenia niszczycieli typów A-I, w postaci 4 pojedynczych dział 120 mm, lecz trudności wojenne spowodowały konieczność częściowej zmiany zastosowanego uzbrojenia.
Osiem okrętów typu O zamówiono już 3 września 1939, w dniu przystąpienia Wielkiej Brytanii do wojny, a miesiąc później zamówiono 8 okrętów takiego samego typu P (związane było to z brytyjską praktyką budowania od razu całych flotylli niszczycieli, których nazwy zaczynały się na kolejne litery alfabetu). Określono je jako pierwszą i drugą flotyllę nadzwyczajną (Emergency Flotilla). Stępkę pod budowę pierwszych okrętów położono już w grudniu 1939, a do służby wchodziły od lipca 1941 (pierwszy "Oribi") do października 1942 (dzięki prostszej konstrukcji zdołały "wyprzedzić" część niszczycieli typów L/M i N). Koszt budowy okrętów wynosił ok. 416.942 funtów ("Onslow"). Nosiły one, zgodnie z tradycją brytyjską, nazwy rozpoczynające się na literę będącą oznaczeniem typu. Dalszym rozwinięciem typów O/P były typy Q/R, S-W i Z/Ca, stanowiące standardowe niszczyciele brytyjskie drugiej połowy wojny.
[edytuj] Okręty
Stocznie:
- John Brown and Company w Clydebank w Szkocji (Brown)
- Fairfield Shipbuilding and Engineering Company w Govan w Szkocji (Fairfield)
- William Denny, Brothers and Company w Dumbarton w Szkocji (Denny)
- R. and W. Hawthorn, Leslie and Company w Hebburn (Hawthorn)
- Thornycroft w Southampton (Thornycroft)
- Vickers Armstrong w Newcastle-on-Tyne lub w Barrow-in-Furness (Vickers)
Nazwa (nr taktyczny) | Położenie stępki, stocznia | Data wodowania | Wejście do służby | Los |
---|---|---|---|---|
Typ O | ||||
Seria I | ||||
Onslow (G17) * | 01. 07. 1940, Brown | 31. 03. 1941 | 08. 10. 1941[1] | → Pakistan 1949 "Tippu Sultan" |
Offa (G29) | 15. 01. 1940[2], Fairfield | 11. 03. 1941 | 20. 09. 1941[1] | → Pakistan 1949 "Tariq" |
Onslaught (G04) * | 14. 01. 1941, Fairfield | 09. 10. 1941 | 19. 06. 1942 | → Pakistan 1951 "Tughril" |
Oribi (G66) | 15. 01. 1940, Fairfield | 14. 01. 1941 | 05. 07. 1941 | → Turcja 1946 "Gayret" |
Seria II | ||||
Obdurate (G39) | 25. 04. 1940, Denny | 19. 02. 1942 | 03. 09. 1942 | wyc. 1964 |
Opportune (G80) | 28. 03. 1940, Thornycroft | 21. 01. 1942 | 14. 08. 1942[3] | wyc. 1955 |
Obedient (G48) | 22. 05. 1940, Denny | 30. 04. 1942 | 30. 10. 1942 | wyc. 1962 |
Orwell (G98) | 20. 05. 1940[4], Thornycroft | 02. 04. 1942 | 17. 10. 1942 | → Type 16, wyc. 1965 |
Typ P | ||||
Pakenham (G06) * | 06. 02. 1940, Hawthorn | 28. 01. 1941 | 04. 02. 1942 | zatopiony 16. 04. 1943 |
Penn (G77) | 26. 12. 1939, Vickers | 12. 02. 1941 | 10. 02. 1942 | wyc. 1950 |
Petard (G56) | 26. 12. 1939, Vickers | 27. 03. 1941 | 15. 06. 1942 | → Type 16, wyc. 1965 |
Pathfinder (G10) * | 05. 03. 1940, Hawthorn | 10. 04. 1941 | 13. 04. 1942 | wyc. 1948 |
Panther (G41) | 15. 07. 1940, Fairfield | 28. 05. 1941 | 12. 12. 1941 | zatopiony 09. 10. 1943 |
Paladin (G69) | 22. 07. 1940. Brown | 11. 06. 1941 | 12. 12. 1941 | → Type 16, wyc. 1962 |
Porcupine (G93) | 26. 12. 1939, Vickers | 10. 06. 1941[5] | 31. 08. 1942 | wyc. 9. 12. 1942 |
Partridge (G30) | 03. 06. 1940, Fairfield | 05. 08. 1941 | 22. 02. 1942 | zatop. 18. 12. 1942 |
* - na etapie budowy "Onslow" nosił nazwę "Pakenham", a "Pakenham" - "Onslow" oraz "Onslaught" nosił nazwę "Pathfinder", a "Pathfinder" - "Onslaught"; zamieniono im nazwy w celu uzyskania jednolitej półflotylli typu O uzbrojonej w działa 120 mm.
[edytuj] Opis
[edytuj] Opis konstrukcji
Niszczyciele typów O/P powtarzały architekturę typów J/K/N, mając podobną smukłą, harmonijną i zwartą sylwetkę. Kadłub miał podniesiony pokład dziobowy na ok. 40% jego długości, lekko wznoszący się na dziobie. Rufa była zaokrąglona w rzucie z góry, z pionową stewą. Dwupiętrowa nadbudówka dziobowa była kształtu typowego dla brytyjskich niszczycieli począwszy od typu I - niska, opływowa, ze zwężającą się klinowo przednią ścianą, ściętą u góry (typ Admiralicji). Górne piętro mieściło w przedniej części sterówkę, a za nią odkryty pomost bojowy, dolne było wydłużone. Za nadbudówką znajdował się uskok pokładu i jedyny maszt trójnożny. Pojedyncze stanowiska dział chronionych maskami przeciwodłamkowymi umieszczone były typowo: na pokładzie dziobowym (A) i pokładzie nadbudówki dziobowej (B) oraz na niewielkiej nadbudówce rufowej (X) i pokładzie rufowym (Y).
Okręty miały dwie kotłownie i jedną maszynownię w układzie liniowym. Spaliny z kotłowni były odprowadzane przez jeden komin. Siłownia o takiej samej mocy, jak w typach J/K/N pozwalała na uzyskanie takiej samej prędkości 36 w lub nawet nieco wyższej. Zapas paliwa wynosił 500 t. "Onslow" i "Pakenham" zostały wyposażone w pomieszczenia sztabowe, jako okręty flagowe flotylli.
[edytuj] Uzbrojenie
Na okrętach stosowano trzy warianty uzbrojenia głównego. Początkowo planowano dla wszystkich 4 pojedyncze działa kalibru 120 mm z maskami ochronnymi, jak w typach A-I, jednakże tylko cztery pierwsze okręty "Onslow", "Offa", "Onslaught" i "Oribi" otrzymały takie uzbrojenie (w rzeczywistości, na etapie budowy zamieniono nazwami "Onslow" i "Onslaught" z "Pakenham" i "Pathfinder" w celu stworzenia jednolitej półflotylli typu O uzbrojonej w działa 120 mm). Pierwsze doświadczenia wojny ukazały słabość uzbrojenia przeciwlotniczego brytyjskich niszczycieli i, podobnie jak na innych brytyjskich niszczycielach początkowego okresu wojny, jeszcze w trakcie budowy rufowy aparat torpedowy zastąpiono na nich przez działo przeciwlotnicze 102 mm Mk V. Jednakże, z uwagi na jego małą skuteczność, od 1943 roku na miejscu tego działa instalowano przewidziany tam pierwotnie aparat torpedowy (z wyjątkiem "Oribi").
Druga półflotylla typu O ("Obdurate", "Opportune", "Obedient", "Orwell") została przystosowana do stawiania min i dlatego zastosowano na nich lżejsze uzbrojenie główne z 4 pojedynczych dział uniwersalnych 102 mm, przy tym zachowały one oba aparaty torpedowe. Przy pełnym ładunku 60 min rufowy aparat torpedowy i rufowe działo Y były demontowane. Działa były wyposażone w maski ochronne, z wyjątkiem działa na pokładzie rufowym.
Niszczyciele typu P zdecydowano uzbroić w całości w działa uniwersalne 102 mm, z braku wystarczającej liczby dostępnych dział 120 mm. Z powodu niewystarczającej produkcji lepszych podwójnych stanowisk Mk XIX, otrzymały one 4 pojedyncze działa 102 mm i dodatkowo piąte takie działo zamiast rufowego aparatu torpedowego. Oba działa na dziobie i działo na nadbudówce rufowej były wyposażone w maski ochronne, pozostałe dwa ich nie miały (na "Paladin" i "Pakenham" maskę miało działo na pokładzie rufowym, a nie na nadbudówce). Na ocalałych niszczycielach ("Penn", "Petard", "Pathfinder" i "Paladin") od 1943 roku zastępowano piąte działo przez przewidziany pierwotnie aparat torpedowy. Niszczyciel "Petard" jako jedyny został w 1944 zmodernizowany i w miejsce czterech pojedynczych zastosowano na nim dwa podwójne stanowiska Mk XIX dział 102 mm, na nadbudówkach dziobowej i rufowej. Ogólnie, uzbrojenie artyleryjskie okrętów typów O/P było jak na niszczyciele umiarkowanie silne (pierwsza seria O) lub wręcz słabe (pozostałe).
Lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze było podobne, jak w typach J/K/N, składające się z poczwórnej armaty 40 mm "pom-pom" i czterech działek 20 mm. Działko 40 mm umieszczone było na małej nadbudówce za kominem (kryjącej ciągi wentylacyjne tylnej kotłowni) i dysponowało dość szerokim polem ostrzału w poziomie, działka 20 mm były na skrzydłach nadbudówki dziobowej i plaftormy reflektora. W 1944 liczbę działek 20 mm zwiększano do 6. Uzbrojenie to było jednak dość słabe.
Uzbrojenie uzupełniały na wszystkich typach dwa - lub jeden w przypadku zamontowania działa przeciwlotniczego - czterorurowe aparaty torpedowe na pokładzie, w osi podłużnej okrętu. Między nimi znajdowała się mała nadbudówka z platformą reflektora (kryjąca ciągi wentylacyjne maszynowni). Uzbrojenie przeciwpodwodne było w typie O początkowo dość słabe, jedynie nieco silniejsze od typów J/K/N, w postaci 2 zrzutni na 6 bomb i 2 miotaczy bomb głębinowych (30 bomb). Dzięki mniejszej masie artylerii, w typie P wzmocniono je do 2 zrzutni i 4 miotaczy (70 bomb). Później uzbrojenie to w typie O też wzmacniano do takiego standardu, zwiększano też zapas bomb głębinowych do 60. Do wykrywania okrętów podwodnych niszczyciele wyposażone były w standardowy hydrolokator Asdic.
Nietypowo dla niszczycieli brytyjskich, w celu uproszczenia konstrukcji, do kierowania ogniem artylerii głównej służył pojedynczy prosty dalmierz przystosowany do funkcji kierowania ogniem (Rangefinder Director Mk V**), wyposażony w radar artyleryjski Typ 285, na nadbudówce dziobowej. Okręty już wchodziły do służby z dalszym wyposażeniem radarowym, lecz jego konfiguracja na poszczególnych okrętach zmieniała się i różniła w miarę instalacji nowszych radarów.
[edytuj] Zarys służby
Niszczyciele typów O i P były intensywnie używane w walkach toczonych przez Brytyjczyków na różnych teatrach działań wojennych, m.in. na Morzu Śródziemnym, gdzie miały miejsce wszystkie bezpowrotne straty tych niszczycieli. Utracono podczas wojny 4 niszczyciele typu P (ponadto jeden nie naprawiony), natomiast wszystkie okręty typu O przetrwały wojnę. HMS "Porcupine" został 9 grudnia 1942 ciężko uszkodzony torpedą okrętu podwodnego U-602, po czym kadłub, rozdzielony na dwie części nazwane "Pork" i "Pine", służył już jedynie jako hulk portowy. HMS "Partridge" został 18 grudnia 1942 zatopiony przez okręt podwodny U-565 pod Oranem, HMS "Panther" został zatopiony 9 października 1943 przez niemieckie lotnictwo na wschodnim Morzu Śródziemnym, a "Pakenham" został samozatopiony 16 kwietnia 1943 po ciężkim uszkodzeniu przez włoskie torpedowce "Cassiopea" i "Cigno". Oprócz tych strat bezpowrotnych, HMS "Pathfinder" został ciężko uszkodzony 11 lutego 1945 przez japońskie lotnictwo i już nie naprawiony, a "Obdurate" w 1944 został uszkodzony niemiecką torpedą akustyczną.
Niszczyciele tego typu odznaczyły się też w walkach konwojowych, zwłaszcza HMS "Onslow", "Orwell", "Oribi", "Obedient" i "Obdurate" skutecznie osłoniły konwój arktyczny JW-51B przed atakiem niemieckiego krążownika ciężkiego "Admiral Hipper" w bitwie na Morzu Barentsa 31 grudnia 1942. "Offa" zdobył podczas służby aż 9 wyróżnień bojowych (Battle Honours), a "Onslow" i "Penn" po 8.
HMS "Petard" był prawdopodobnie jedynym okrętem, który brał udział w zatopieniu okrętów podwodnych wszystkich trzech państw Osi (niemieckiego U-559, włoskiego "Uarsciek" i japońskiego I-27).
[edytuj] Służba powojenna i modernizacje
Po wojnie, ocalałe okręty kontynuowały służbę w Wielkiej Brytanii. "Onslow", "Offa" i "Onslaught" zostały w latach 50. sprzedane do Pakistanu (jako "Tippu Sultan", "Tariq" i "Tughril"), a "Oribi" już w 1946 przekazany do Turcji (jako "Gayret").
HMS "Orwell", "Paladin" i "Petard" oraz pakistańskie dawne "Onslow" i "Onslaught" zostały w pierwszej połowie lat 50. przebudowane i przeklasyfikowane na fregaty zwalczania okrętów podwodnych Type 16. Przebudowa kadłuba i nadbudówek nie była daleko idąca, natomiast uzbrojenie zamieniono na podwójne działo uniwersalne 102 mm, 7 armat przeciwlotniczych 40 mm Bofors (1 podwójna Mk.5, 5 pojedynczych Mk.9), 2 miotacze bomb głębinowych Squid i jeden poczwórny aparat torpedowy 533 mm. Otrzymały też nowsze radary i sonary.
[edytuj] Szczegóły uzbrojenia
Typ O /1. seria:
- 4 działa 120 mm (4.7in) Mk IX na pojedynczych podstawach CP Mk XVIII, osłoniętych maskami (4xI)
- długość lufy: L/45 (45 kalibrów), donośność maksymalna 15.545 m, kąt podniesienia +40°, masa pocisku 22,7 kg
- 1 działo uniwersalne 102 mm (4in) Mk V na podstawie Mk III lub Mk IV (w 1943-1944 demontowane)
- długość lufy: L/45, donośność maksymalna 15.020 m, w pionie 9450 m, kąt podniesienia +80°, masa pocisku 14,06-15,2 kg
- 4 automatyczne armaty przeciwlotnicze 40 mm Vickers Mk VIII ("pom-pom"), poczwórnie sprzężone na podstawie Mk VII (1xIV)
- długość lufy: L/39, donośność skuteczna 3475 m, w pionie 1555 m, masa pocisku 0,91 kg,
- 4-6 automatycznych działek plot 20 mm Oerlikon, pojedynczych
- 4 wyrzutnie torpedowe 533 mm w aparacie QR Mk VIII** lub Mk VIII*** (1xIV), 4 torpedy Mk.IX (od 1943-1944 - 8 wyrzutni, 2xIV)
- 2 zrzutnie na 6 bomb i 2 miotacze bomb głębinowych (30 bomb głębinowych) (później 2 zrzutnie, 4 miotacze i 60 bomb)
Typ O /2. seria:
- 4 działa uniwersalne 102 mm (4in) Mk V na podstawie Mk III lub Mk IV (4xI)
- długość lufy: L/45, donośność maksymalna 15.020 m, w pionie 9450 m, kąt podniesienia +80°, masa pocisku 14,06-15,2 kg
- 4 automatyczne armaty przeciwlotnicze 40 mm Vickers Mk VIII ("pom-pom"), poczwórnie sprzężone na podstawie Mk VII (1xIV)
- długość lufy: L/39, donośność skuteczna 3475 m, w pionie 1555 m, masa pocisku 0,91 kg,
- 4-6 automatycznych działek plot 20 mm Oerlikon, pojedynczych
- 8 wyrzutni torpedowych 533 mm w 2 aparatach QR Mk VIII** lub Mk VIII*** (2xIV), 8 torped Mk.IX
- 2 zrzutnie na 6 bomb i 2 miotacze bomb głębinowych (30 bomb głębinowych) (później 2 zrzutnie, 4 miotacze i 60 bomb)
- możliwość zabrania 60 min morskich
Typ P:
- 5 dział uniwersalnych 102 mm (4in) Mk V na podstawie Mk III lub Mk IV (5xI) (w 1943-1944 jedno demontowane)
- długość lufy: L/45, donośność maksymalna 15.020 m, w pionie 9450 m, kąt podniesienia +80°, masa pocisku 14,06-15,2 kg
- 4 automatyczne armaty przeciwlotnicze 40 mm Vickers Mk VIII ("pom-pom"), poczwórnie sprzężone na podstawie Mk VII (1xIV)
- długość lufy: L/39, donośność skuteczna 3475 m, w pionie 1555 m, masa pocisku 0,91 kg,
- 4-6 automatycznych działek plot 20 mm Oerlikon, pojedynczych
- 4 wyrzutnie torpedowe 533 mm w aparacie QR Mk VIII** lub Mk VIII*** (2xIV), 4 torpedy Mk.IX (od 1943-1944 - 8 wyrzutni, 2xIV)
- 2 zrzutnie na 6 bomb i 4 miotacze bomb głębinowych (70 bomb głębinowych)
Wyposażenie
- system kierowania ogniem artylerii: główny dalocelownik z dalmierzem (Rangefinder Director) Mk V** i radarem kierowania ogniem Typ 285 (na nadbudówce dziobowej)
- radar dozoru powietrznego Typ 286, później Typ 291 (różne konfiguracje)
- radar wykrywania nawodnego Typ 271 lub 272 (niektóre okręty)
- namiernik emisji radiowej HF/DF
- hydrolokator Asdic
[edytuj] Źródła
- A. Daszjan (А.В. Дашьян): Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS Wielikobritanii. Czast 1 (Корабли Второй мировой войны. ВМС Великобритании. Часть 1), Morskaja Kollekcja 4/2003
- Peter Hodges, Norman Friedman: Destroyer weapons of World War 2, Naval Institute Press, Annapolis, ISBN 0-87021-929-4
- Naval-history.net
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 "Onslow" i "Offa" - wszystkie daty według Naval-history.net i Uboat.net
- ↑ Według [1] położenie stępki "Offa" 15. 2. 1940
- ↑ "Opportune" - daty według Naval-history.net, według Uboat.net wodowanie 21. 2. 1942
- ↑ "Orwell" - data wg Naval-history.net
- ↑ "Porcupine" - data wodowania według Naval-history.net: 10. 6. 1940