Krwawa niedziela (Bydgoszcz 1939)
Z Wikipedii
Jako bydgoską krwawą niedzielę określa się akcję dywersantów niemieckich (V kolumna), którzy podjęli próbę opanowania Bydgoszczy.
Miało to miejsce w dniach 3-5 września 1939 r. Akcję przygotowała SD (nazistowska Służba bezpieczeństwa) przy udziale innych służb III Rzeszy. Wykonawcami dywersji bydgoskiej byli głównie członkowie Selbstschutzu, spadochroniarze oraz członkowie "Hitlerjugend".[potrzebne źródło]
Spis treści |
[edytuj] Przebieg
[edytuj] 3 września 1939 r. Niedziela.
Około godz. 10 rano na ul. Gdańskiej w rejonie ul. Kamiennej, ostrzelano z kilkunastu miejsc jednocześnie, część polskich oddziałów 22. Pułku 9. Dywizji Piechoty "Armii Pomorze" gen. Władysława Bortnowskiego (oraz 15. i 27. Dywizji Piechoty), które w porządku wycofywały się przez miasto w celu zajęcia pozycji obronnych nad rzeką Brdą. Uchodźcy znajdujący się na ulicach słysząc odgłosy broni maszynowej ostrzeliwującej wojsko, wpadli w panikę sądząc, że Wehrmacht już wkroczył do miasta.[potrzebne źródło]
Na miejsce strzelaniny natychmiast udał się komendant miasta mjr Wojciech Albrycht, który zauważył, że strzały padają z gmachów na skrzyżowaniu ul. Gdańskiej i Jagiellońskiej, oraz że zabitych zostało pięciu cywilów. Zameldował o wydarzeniach gen. Przyjałkowskiemu, który przydzielił mu do pomocy dwie kompanie 62. Pułku Piechoty. Do akcji oczyszczającej miasto z dywersantów przystąpił też mjr Sławiński z rezerwami 82. Batalionu Wartowniczego oraz ochotnicy (także harcerze). Całością działań dowodził gen. Przyjałkowski oraz mjr Wojciech Albrycht. Do akcji przeciwko dywersantom spontanicznie przyłączali się także mieszkańcy miasta. Doszło do licznych samosądów na przedstawicielach mniejszości niemieckiej.[potrzebne źródło]
Do około godz. 16 sytuacja została opanowana. Zebrano około 600 podejrzanych Niemców (wśród nich osoby bez dokumentów, z dokumentami wskazującymi, że nie pochodzą z Bydgoszczy, w nieprzemakalnej odzieży, w polskich mundurach wojskowych) w koszarach 62. Pułku Piechoty. Do wieczora stwierdzono, że zginęło w wyniku niemieckiej dywersji 30 - 45 polskich żołnierzy oraz około 90-110 Niemców. Zwolniono też Niemców przetrzymywanych w koszarach, ponieważ wojsko i policja otrzymało rozkaz nocnej ewakuacji. Do ochrony miasta pozostawiono jedynie słabo uzbrojoną Straż Obywatelską złożoną z rezerwistów i weteranów. Faktycznie miasto pozostało bez władzy. W czasie powojennego śledztwa, stwierdzono że w tym dniu strzelano do polskich żołnierzy z 46 miejsc.[potrzebne źródło]
[edytuj] 4 września. Poniedziałek. Walki w dzielnicy Szwederowo
W nocy niemieccy dywersanci ostrzelali kompanię 61 pp Wojska Polskiego podczas przekraczania Kanału Bydgoskiego a rankiem zostały ostrzelane oddziały baterii 15. Dywizji Piechoty, które zaatakowano z ukrycia na Czyżkówku na ul. Grunwaldzkiej, Nakielskiej i Kujawskiej. W związku z tym, przy pomocy Straży Obywatelskiej i cywili, oddziały te, przystąpiły do walki z niemieckimi dywersantami. Doszło do licznych starć w w dzielnicy Szwederowo. W odróżnieniu od dnia poprzedniego, po ujęciu podejrzanych o atak na polskie wojsko, biorący udział w akcji żołnierze, Straż Obywatelska i cywile rozstrzeliwali podejrzanych na miejscu. W trakcie walk zniszczony został kościół protestancki przy ul. Leszczyńskiego.[potrzebne źródło]
Ofiary
Straty polskie to 240 zabitych, niemieckie - do 300 zabitych (liczba 358 zabitych jest błędna) w walkach i w egzekucjach wykonanych na podstawie wyroków sądowych.[potrzebne źródło]
[edytuj] 5 września. Wtorek. Wkroczenie do miasta Wehrmachtu i odwet
Przed południem do opuszczonego miasta miasta wkroczyli niemieccy żołnierze 123. Pułku Piechoty należącego do 50. Dywizji Piechoty. Teraz z kolei wojska niemieckie zostały ostrzelane z bydgoskich domów. W związku z tymi wydarzeniami Niemcy zgromadzili na rynku w Bydgoszczy cywilnych zakładników. Spośród nich, tylko w ciągu pierwszych czterech dni, Niemcy rozstrzelali około 300-400 Polaków (m.in. Konrad Fiedler). Później zamordowano około 28 tys. Polaków z Bydgoszczy, którzy zostali rozstrzelani lub zginęli w obozach (było to około 14 % mieszkańców miasta).[potrzebne źródło]
[edytuj] Kontrowersje
Propaganda niemiecka nazwała te wydarzenia "Bromberger Blutsonntag" - krwawa niedziela, gdyż według tejże propagandy miał mieć w Bydgoszczy w tych dniach miejsce mord 58 tys. mieszkańców narodowości niemieckiej. Propaganda goebbelsowska przedstawiała te wydarzenia nie jako atak V kolumny, lecz jako "noc św. Bartłomieja" - była to próba przerzucenia odpowiedzialności za wybuch wojny na Polaków oraz chęć wejścia w konflikt z Wielką Brytanią i Francją. Do dziś niektóre opracowania próbują oczyścić Wehrmacht z winy, opisując wydarzenia września i października 1939 roku w Polsce jako "święte oburzenie i karę" za bydgoską "krwawą niedzielę".[potrzebne źródło]
Także niektórzy polscy autorzy zajmujący się tą problematyką, kwestionują liczbę polskich ofiar zajść w Bydgoszczy - w 2003 historyk Władysław Jastrzębski, w wywiadzie dla jednej z polskich gazet zmienił diametralnie swoje dotychczasowe poglądy w sprawie zajść w Bydgoszczy w 1939 i stwierdził m. in. iż dywersji niemieckiej w Bydgoszczy nie było[1] oraz że Polakom "puściły nerwy" i w efekcie doszło do "bezsilnej zemsty"[2] na Niemcach. Krytycznie do wypowiedzi Jastrzębskiego odnoszą się m. in. polscy historycy Instytutu Pamięci Narodowej, Tomasz Chinciński i Paweł Kosiński, zwracając uwagę na wątpliwą wiarygodność ustaleń Jastrzębskiego i jego metod badawczych oraz fakt iż podważają je najnowsze ustalenia historiografii niemieckiej.[3]
Odwrotna tendencja ma miejsce w przypadku niektórych niemieckich historyków, którzy obecnie z większym krytycyzmem odnoszą się do powojennej historiografii w Niemczech dotyczących wydarzeń bydgoskich.[potrzebne źródło] Przełomową[potrzebne źródło] pracą dotyczącą zajść z września 1939 w Bydgoszczy stała się książka Güntera Schuberta "Bydgoska krwawa niedziela. Śmierć legendy", którą wydano w 1989 a po 14 latach przełożono na język polski. Autor, historyk i dziennikarz, wbrew dotychczasowemu i obowiązującemu stanowisku niemieckiej historiografii udowodnił[4], że 3 września 1939 w Bydgoszczy doszło do "powstania", przygotowanego przez oddziały dywersantów z III Rzeszy.
[edytuj] Kultura masowa
- Sąsiedzi - film polski z 1969, dramat fabularny oparty na autentycznych wydarzeniach z 1939, w reżyserii Aleksandra Ścibora-Rylskiego. Film stanowi historyczną rekonstrukcję przebiegu wydarzeń w 1939 w Bydgoszczy. Ukazuje obraz bohaterskiej obrony Polaków w obliczu przeprowadzonej przez Niemców dywersji. W tle występuje wątek tragicznej miłości młodego Polaka i 16 letniej Niemki.[5]
Przypisy
- ↑ Biuro Edukacji Publicznej IPN Koniec mitu "bydgoskiej krwawej niedzieli"
- ↑ Biuro Edukacji Publicznej IPN Koniec mitu "bydgoskiej krwawej niedzieli"
- ↑ Biuro Edukacji Publicznej IPN Koniec mitu "bydgoskiej krwawej niedzieli"
- ↑ Biuro Edukacji Publicznej IPN Koniec mitu "bydgoskiej krwawej niedzieli
- ↑ Sąsiedzi w bazie filmpolski.pl
[edytuj] Bibliografia
- Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr 12-1 (35-36) 2003-2004, s. 24-27
- Wywiad z Guenterem Schubertem, autorem książki "Bydgoska krwawa niedziela. Koniec legendy" (tytuł oryginału "Das Unternehmen Bromberger Blutsonntag. Tod einer Legende") Köln 1989
