Portal:Jastrzębie-Zdrój
Z Wikipedii
Portal Jastrzębie-Zdrój
Artykuł miesiąca
Bzie Zameckie – wieś wzmiankowana w 1293 r., obecnie dzielnica miasta Jastrzębie-Zdrój (województwo śląskie), oddalona od centrum o ok. 5 km.
Z zabytków zachował się późnorenesansowy dwór obronny z początku XVII w., przebudowywany w późniejszych latach, częściowo spalony w 1945 r., po wojnie odbudowany. Obok dworu pozostałości po parku dworskim z pomnikowymi dębami. Ponadto zachowały się średniowieczne rzeźby z nieistniejącego drewnianego kościoła – eksponowane obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach.
Historia
Pierwsza pisemna wzmianka z terenów, na których dziś położone jest miasto, pochodzi z 1305 r. Jastrzębie należało do księstwa raciborskiego a później do wodzisławskiego wolnego państwa stanowego. Rozwój miejscowości nastąpił po odkryciu solanki jodowo-bromowej podczas wierceń w 1859 r. prowadzonych w poszukiwaniu węgla przez właściciela Jastrzębia Dolnego Emila von Schliebena. Uzdrowisko przestało istnieć gdy odnaleziono tu złoża węgla kamiennego. Wraz z ich rozpoczęto budowę kopalń i osiedli mieszkaniowych. Powstały kolejne osiedla wielkopłytowe, liczba mieszkańców zwiększyła się dwudziestokrotnie. W latach 80. XX w. Jastrzębie było jednym z ośrodków protestów robotniczych. W 1980 podpisano tu tzw. porozumienia jastrzębskie, ostatnie z tzw. porozumień sierpniowych. W czasie stanu wojennego 15 grudnia 1981 r. doszło do pacyfikacji kopalni Manifest Lipcowy (in. "Zofiówka").
Architektura
W centrum miasta przeważają bloki wielkopłytowe z lat 70 XX w. Są także budynki urzędów, usługowe i handlowe. W dzielnicy Zdrój dominuje architektura uzdrowiskowa. Spośród najstarszych i najciekawszych budynków sanatoryjnych wymienić można obiekty Urzędu Skarbowego, Państwową Szkołę Muzyczną, Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla dzieci, Dom Zdrojowy, Łazienki, budynek filii Uniwersytetu Śląskiego, klasztor i kościół – wszystkie powstały w II poł. XIX w. lub w I poł. XX. w czasach rozbudowy uzdrowiska. Oprócz tego w Jastrzębiu-Zdroju występuje kilka obiektów w stylu barokowym, klasycystycznym, oraz dwór obronny z zachowanymi cechami późnego renesansu.
Gospodarka
Główną gałęzią przemysłu w Jastrzębiu jest górnictwo węgla kamiennego. Znajdują się tu trzy czynne kopalnie zrzeszone w Jastrzębskiej Spółce Węglowej. Dawniej na terenie miasta działało pięć kopalń: Pniówek, Moszczenica, Jastrzębie, Borynia i Zofiówka. Kopalnia Jas-Mos powstała z połączenia Moszczenicy i Jastrzębia, a Pniówek został włączony do Pawłowic.
| Kopalnia | Wydobycie dobowe netto | Obszar górniczy | Zasoby operatywne | Typ produkowanego węgla |
|---|---|---|---|---|
| KWK Borynia | 9.600t/d | 17,4 km² | 34,0 mln ton | 35.1, 35.2A, 35.2B |
| KWK Zofiówka | 10 300 t/d. | 16,4 km² | 87,0 mln ton | 35.1 |
| KWK Jas-Mos | 11 100 t/d | 32,5 km² | 34,1 mln ton | 35.2B |
Kultura
Obecnie najważniejszą jastrzębską placówką kulturalną jest Miejski Ośrodek Kultury organizujący liczne zabawy oraz imprezy kulturalne. Na terenie MOK-u działa również kino Centrum z dwoma salami kinowymi oraz galeria Epicentrum. Należy również wymienić Górnicze Centrum Kultury z kinem Panorama oraz galerią Panorama. W GCK organizowane są głównie spektakle teatralne. W Jastrzębiu znajduje się największe w Europie muzeum dzwonków (Szeroka). W mieście znajduje się również jedna z najstarszych na Śląsku (1948) biblioteka miejska mająca 11 filii. Niedawno otwarto Universitas Litterarum (biblioteka uniwersytecka) w zmodernizowanym bydynku "Masnówki".
- Skansen w Bziu
W 2004 roku powołano Stowarzyszenie na Rzecz Parku Etnograficznego w Jastrzębiu-Zdroju - Bziu. Stworzono projekt budowy i rozwoju parku i muzeum, wstępny plan finansowania, zgromadzono informację na temat istniejących w okolicy pamiątek i obiektów. Warunkiem budowy parku etnograficznego i utworzenia muzeum jest uzyskanie wsparcia ze strony władz miasta Jastrzębie-Zdrój.
Handel
W Jastrzębiu znajdują się sklepy następujących sieci:
- Spożywcze
- Tesco - 1 sklep
- Lidl - 2 sklepy
- Plus - 2 sklepy
- Biedronka - 3 sklepy
- Billa - 1 sklep
- Eko - 1 sklep
- Społem - 16 sklepów
- Albert - 1 sklep
- Przemysłowe
- Avans - 3 sklepy
- Neonet - 1 sklep
- Partner - 4 sklepy
- Mix Electronics - 2 sklepy
- Mars - 1 sklep
- Hipermarkety
- Centra handlowe
- Galeria Jastrzębie-Zdrój (otwarcie II połowa 2008)
- City Park(otwarcie I kwartał 2009)
- Mała Galeria
- Galeria Gwarek
- Galeria Lumina
- Galeria Marusarzówny
Czy wiesz, że...
- ... z Jastrzębia pochodzą m.in aktor Jerzy Cnota oraz reżyser Krystian Lupa?
- ... pierwsza pisemna wzmianka o osadzie Boża Góra (obecna dzielnica miasta) pochodzi z 1305 roku?
- ...w czasie okupacji niemieckiej mieściło się tu "Miasto Matek"?
- ... w czasach PRL-u Park Zdrojowy nazywał się Park Przyjaźni Polsko-Radzieckiej?
- ... w sejmie zasiada dwóch posłów z Jastrzębia - Tadeusz Motowidło oraz Krzysztof Gadowski?
- ... Jastrzębie jest jednym z najmłodszych miast Polski, w 2007 roku kończy 44 lata?
- ... nazwa jednego z osiedli miasta - Zofiówka wzięła się od hrabiny Zofii?
- ... w latach 90 XX w. zliwkidowano w Jastrzębiu kolej? Od tamtej pory jest to największe w Polsce miasto bez kolei?
Komunikacja
Miasto posiada komunikację miejską łączącą osiedla i dzielnice. Komunikacja miejska tworzy również połączenia z okolicznymi miejscowościami – m.in. z Wodzisławiem, Rybnikiem, Żorami i Zebrzydowicami. PKS i prywatne przedsiębiorstwa obsługują linie do Katowic i Cieszyna. Na terenie miasto funkcjonuje Międzygminny Związek Komunikacyjny. Miasto położone jest w pobliżu przejść granicznych: kolejowego w Zebrzydowicach (18 km) i drogowych: w Marklowicach (15 km), Chałupkach (20 km) i Cieszynie (32 km). W mieście istnieje przejście graniczne Ruptawa-Piotrowice dla rowerzystów i pieszych
Sport
W mieście istnieje II-ligowy klub piłkarski GKS Jastrzębie. Inną, mniej znaną drużyną piłkarską jest MOSiR Jastrzębie. Istnieje także klub baseballowy oraz klub hokejowy Czarne Jastrzębie. Działalnością sportową zajmuje się przede wszystkim Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Najbardziej znaną drużyną jest obecnie KS Jastrzębski Węgiel. Jej największym osiągnięciem jest zdobycie przez Ivett Jastrzębie Borynia (obecnie KS Jastrzębski Węgiel) mistrzostwa Polski w siatkówce. Kilku zawodników Jastrzębskiego Wegla znajduje się w reprezentacji Polski w siatkówce. Innymi osiągnięciami jastrzębskiego sportu są: mistrzostwo Polski w boksie zdobyte przez drużynę GKS oraz w tenisie stołowym kobiet (Zofiówka Jastrzębie).
Nauka i Edukacja
- Szkolnictwo wyższe
W Jastrzębiu-Zdroju swoje ośrodki działalności dydaktycznej mają:
- Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach
- Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
- Uniwersytet Śląski
Ponadto w mieście znajduje się również Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych
- Statystyki
| Nazwa szkoły | Liczba szkół | |
|---|---|---|
| Przedszkola | 23 | |
| Szkoły podstawowe | 18 | |
| Gimnazja | 14 | |
| Szkoły ponadgimnazjalne | 4 | |
| Szkoły językowe | 4 | |
| Szkoły muzyczne | 2 |
Zabytki
- Najważniejsze zabytki
- Park Zdrojowy - założony w XIX wieku, ma 18 ha. Uznawany za zabytek klasy "A". Znajdują się w nim Muszla Koncertowa i Dom Zdrojowy z 1862 roku oraz Biblioteka uniwersytecka.
- Pałac w Boryni - klasycystyczny, z XVIII wieku
- Dwór Obronny w Bziu Zameckim - renesansowy, z XVII wieku
- Kościół pw. św. Barbary i Józefa
- Kościół pw. św. Katarzyny
- Kościół pw. Wszystkich Świętych
