I wyprawa krzyżowa

Z Wikipedii

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, jakie informacje budzą wątpliwości.

I wyprawa krzyżowa Wyprawy krzyżowe
Krzyżowcy
Data	1096-1099
Wynik	wygrana chrześcijan, powstaje Królestwo Jerozolimskie
Przyczyna	odzyskanie utraconej przez Bizancjum Azji Mniejszej
Terytorium	Bliski Wschód (Anatolia, Lewant, Izrael)
Strony konfliktu Chrześcijanie Muzułmanie

I wyprawa krzyżowa – wyprawa rycerstwa zachodnioeuropejskiego, która zapoczątkowała okres wypraw krzyżowych.

Miała miejsce w latach 1096-1099 i rozpoczęła się po apelu papieża Urbana II wygłoszonego na synodzie w Clermont 27 listopada 1095 r. na skutek prośby o pomoc skierowanej przez cesarza Bizancjum, Aleksego I Komnena. Jej celem było odzyskanie utraconej przez Bizancjum Azji Mniejszej oraz odebranie muzułmanom Świętego Miasta – Jerozolimy, do której wstępu chrześcijanom utrudniał sułtanat seldżucki.

Wyprawa ta, jako jedyna w historii wypraw krzyżowych zakończyła się pełnym sukcesem, w wyniku którego powstało Królestwo Jerozolimskie istniejące później przez niemal 200 lat.

Spis treści 1 Tło historyczne 2 Wyprawa ludowa 3 Skład wyprawy rycerskiej 4 Przemarsz przez Anatolię 5 Oblężenie Antiochii i "cud świętej włóczni" 6 Przemarsz przez Palestynę i zdobycie Jerozolimy 6.1 Chronologia militarna I krucjaty 7 Zobacz też

[edytuj] Tło historyczne

Powstanie i szybki rozwój tureckiego sułtanatu seldżuckiego, spowodowało, że Turcy przejęli kontrolę nad całym Bliskim Wschodem, łącznie z Jerozolimą, do której w 1079 roku sułtan Sulejman zabronił wstępu chrześcijanom wszystkich wyznań. Przykładem takich utrudnień w dostępie do Ziemi Świętej było zatrzymanie pielgrzymki ok. 2000 osób, zorganizowanej przez biskupa barberskiego w 1065 roku.

Kilka lat wcześniej (1071) ten sam sułtan zadał druzgocą klęskę siłom Bizancjum w bitwie pod Manzikert i zalał swoimi siłami całą Anatolię, podchodząc niemal pod mury Konstantynopola.

Sułtanat seldżucki uległ jednak wkrótce rozpadowi na wiele mniejszych państewek, które często toczyły między sobą wojny, co dawało spore szanse na odzyskanie przez Bizancjum Anatolii i Palestyny. Armia Bizancjum po bitwie pod Manzikertem była jednak w zupełnej rozsypce, a skarb cesarstwa świecił pustkami.

Wszystkie te wydarzenia zmotywowały papieża Urbana II i Aleksego I Komnena – cesarza Bizancjum do ogłoszenia wspólnej krucjaty w celu odbicia utraconych terenów i przejęcia kontroli nad Jerozolimą. W 1095 roku Urban II ogłosił oficjalnie rozpoczęcie krucjaty. Zrobił to w czasie końcowego przemówienia podczas synodu w Clermont. Wywołało to entuzjazm słuchaczy, zaraz po tym wybrano też znak krucjat – czerwony krzyż. Na datę rozpoczęcia I krucjaty wybrano 15 sierpnia 1096 roku.

[edytuj] Wyprawa ludowa

W odpowiedzi na apel papieża Urbana II już 1 sierpnia 1096 pod murami Konstantynopola pojawiła się ogromna rzesza cywilów, prowadzonych przez charyzmatycznego lecz bliżej nieznanego mnicha zwanego w źródłach Piotrem Pustelnikiem (ok. 20 000 ludzi). Wyprawa była źle zorganizowana i zupełnie bezwartościowa pod względem militarnym. Cesarz Bizancjum (Aleksy I Komnen) nie wpuścił ich do miasta, lecz przetransportował szybko do Anatolii, gdzie wyprawa poniosła klęskę zadaną przez siły sułtana Ar Rumu Kilidż Arsłana, w potyczce pod Civetot nieopodal Nikei.

[edytuj] Skład wyprawy rycerskiej

Rok później, w 1097 ruszyła znacznie lepiej zorganizowana wyprawa rycerska. W jej skład wchodzili w przeważającej liczbie rycerze frankońscy i normańscy z licznymi pocztami (Rajmund z Tuluzy jeden z najbogatszych feudałów XI wiecznej Europy, Boemund z Tarentu Norman o wybitnych zdolnościach dowódczych, Godfryd z Bouillon książę Dolnej Lotaryngii, Ademar z Monteil biskup Le Puy i przedstawiciel papieża, Robert z Normandii, Stefan z Blois i wielu innych), oddziały pieszych mieszczan z terenu dzisiejszej Francji i Włoch, oraz dużo mniej liczni pojedynczy rycerze z Niemiec i Anglii. W sumie regularne siły wojskowe liczyły na początku wyprawy 35-40 tysięcy ludzi. Były to świetnie uzbrojone i zorganizowane oddziały ciężkozbrojnej kawalerii i piechoty, nieprzystosowane jednak do walki w upalnym klimacie i nie mające doświadczenia w walkach z Turkami.

Przywódcę całej wyprawy mianował papież Urban II, a został nim Ademar, biskup Le Puy. Był on jednak tylko przywódcą duchowym. Dowódcy wojskowego, we właściwym tego słowa znaczeniu, dość długo nie wyłoniono. Do śmierci Ademara podczas oblężenia Antiochii w 1098, jego osobisty autorytet studził pychę i zapały poszczególnych wodzów: z Lotaryngii przyprowadzili swe odziały Gotfryd z Bouillon oraz jego brat Baldwin z Boulogne. Innymi dowódcami byli:

• Rajmund, hrabia Tuluzy, przewodzący rycerstwu z Prowansji,
• Robert Krótkoudy, hrabia Normandii, syn Wilhelma Zdobywcy, prowadzący rycerzy z Normandii,
• Boemund z Tarentu, dowodzący oddziałami Normanów z Sycylii.

Co do generalnej liczebności wojsk toczą się spory, ale historycy uważają że nie było ich więcej niż 4 500 konnych i 35 tys. pieszych.

Wbrew powszechnej opinii, koszta, które musiał ponieść rycerz chcący udać się do Ziemi Świętej aby walczyć przeciw agresji Turków Seldżuckich, były olbrzymie. Często rycerze zostawiali pod zastaw swoje posiadłości, aby móc zakupić konia i uzbrojenie oraz aby zaopatrzyć się w wikt na podróż i zapewnić sobie transport do Ziemi Świętej. Pierwsze krucjaty nie były w żadnym stopniu nastawione na zdobycze ekonomiczne, lecz stawiały za swój główny cel odbicie Ziemi Świętej z rąk najeźdźców, która była symbolem ówczesnej kultury Zachodu,

[edytuj] Przemarsz przez Anatolię

Wyprawa dotarła pod mury Konstantynopola jesienią 1096. Poszczególnym oddziałom krzyżowców w drodze przez Bałkany towarzyszyły wojska bizantyjskie, których zadaniem było niedopuszczenie do połączenia się łacinników w jedną armię. Hufce prowadzone przez Boemunda z Tarentu starły sie nawet z eskortującymi ich Pieczyngami, będącymi na służbie u Aleksego I. Gdy krzyżowcy dotarli w okolice Konstantynopola, cesarz nie pozwolił im na wejście do miasta, tylko kazał rozbić obóz pod murami. Chcąc zapewnić sobie kontrolę nad krucjatą, Bizantyjczycy, przy pomocy drogocennych darów i rozdawaniu godności, starali się pozyskać wpływy znaczących uczestników wyprawy. Ostatecznie cesarz zażądał od krzyżowców złożenia przysięgi mówiącej, że wszystkie ziemie, jakie krzyżowcy odbiorą z rąk muzułmanów, mają zostać przyłączone do Bizancjum. Łacinnicy niechętnie złożyli przysięgę, najbardziej niechętny Rajmund z Tuluzy stoczył nawet potyczkę z wojskami bizantyjskimi. Licząc jednak na pomoc cesarza i jego opiekę, krzyżowcy spełnili żądania Aleksego I. Na wiosnę 1097 wyprawa ruszyła. Została przeprawiona statkami bizantyjskimi i weneckimi na azjatycki brzeg, po czym rozpoczęła przemarsz przez Sułtanat Rum. W czerwcu dotarła pod Nikeę, którą po krótkim oblężeniu niemal zdobyła, jednak jeszcze przed zdobyciem jej mieszkańcy poddali się cesarzowi Bizancjum. Zajęcie Nikei zmusiło sułtana Kilidż Arsłana do reakcji. 1 lipca doszło do bitwy pod Doryleum, w której siły krzyżowców rozgromiły Turków, jednak kosztem ogromnych strat własnych (1/3 sił).

Po bitwie droga przez Anatolię stała już otworem. Siły krzyżowców podzieliły się. Baldwin z Boulogne ruszył na ormiańskie księstwo Edessy, które przywitało siły krzyżowców z radością i zawarło z nimi sojusz.

[edytuj] Oblężenie Antiochii i "cud świętej włóczni"

Reszta krzyżowców dotarła w październiku 1097 pod mury Antiochii, której zdobycie otwierało dalszą drogę do Palestyny. Jej oblężenie trwało aż do czerwca 1098 r. Po zdradzie Firuza, który był jednym z dowódców obrony miasta, Antiochia została zdobyta i splądrowana, a jej mieszkańcy wymordowani. W tym czasie atabeg Mosulu – Kerboga, zdołał zjednoczyć spore siły Turków Seldżuków i ruszył z potężną armią (ok. 40 000 ludzi) na odsiecz Antiochii. Rozproszone siły krzyżowców nie miały szansy w bitwie z takimi siłami. Świeżo zdobyte miasto zostało więc ponownie oblężone – tym razem przez Turków. Oblężenie trwało trzy miesiące. W tym czasie, z braku znaczących sukcesów, Kerbogę zaczęli opuszczać kolejni sojusznicy, jednak nadal posiadał on armię liczącą ok. 20 000 ludzi, zaś w Antiochii przebywało nie więcej niż 5-6 tysięcy krzyżowców. Mimo to zagłodzeni niemal na śmierć i skrajnie zdesperowani krzyżowcy, zaproponowali Kerbodze bitwę pod murami miasta. Kerboga, sądząc, że zwycięstwo jest pewne, zachował się honorowo i pozwolił krzyżowcom spokojnie wyjść z miasta i ustawić się w szyku na polu bitwy. Wszyscy krzyżowcy walczyli pieszo, gdyż ich konie już dawno padły, co paradoksalnie okazało się ich wielką siłą. Krzyżowcami dowodził Boemund I, który zorganizował wszystkich krzyżowców w jedną, dużą, pieszą falangę, która mimo wielkiego osłabienia przemaszerowała przez pole bitwy i szybko zdobyła obóz Kerbogi. Pożar obozu wywołał panikę wśród Turków i ich odwrót, mimo że wciąż mogli wygrać bitwę. Starcie spowodowało jednak u krzyżowców ogromne straty – zostali w niej wybici niemal wszyscy Normanowie, którzy stanowili czoło pieszej falangi. Istotną rolę w bitwie odegrała włócznia św. Maurycego odnaleziona w katedrze antiocheńskiej i uznana za Znak Boży sprzyjający krzyżowcom.

[edytuj] Przemarsz przez Palestynę i zdobycie Jerozolimy

Kerbogę po porażce pod Antiochią opuścili wszyscy sojusznicy. Małe, nadmorskie emiraty w Palestynie, jeden po drugim poddawały się od północy krzyżowcom, zaś od południa Fatymidom. Fatymidzi na początku 1098 roku pokonali szybkim szturmem turecką załogę Jerozolimy i przejęli kontrolę nad tym miastem, ogłaszając jego ponowne otwarcie dla chrześcijan.

Wyprawa na Jerozolimę była bardzo ryzykowna, gdyż siły krzyżowców stopniały w tym czasie do ok. 1500 rycerzy i 5000-6000 pozostałego wojska. Fatymidzi natomiast dysponowali armią liczącą ponad 30 000 zawodowych żołnierzy. Nic więc dziwnego, że wyprawa była wielokrotnie odkładana. Wreszcie, na skutek licznych oddolnych nacisków, Gotfryd podjął decyzję o ryzykownej wyprawie na Jerozolimę. Wykorzystując walki o sukcesję w sułtanacie Wielkich Seldżuków w czerwcu 1099 armia krzyżowców, nie napotykając po drodze żadnego oporu, stanęła pod murami Jerozolimy i rozpoczęła jej oblężenie. Dzięki temu, że mury nie zostały do końca odbudowane po poprzednim zdobyciu przez Chorezmijczyków oraz dość szczupłej załodze, krzyżowcom udało się ją zdobyć już 15 lipca.

Już kilka dni później większość sił krzyżowców postanowiła wrócić do Europy. Na miejscu zostało raptem ok. 500 rycerzy i 2000 piechoty włoskiej, które to siły zostały rozrzucone po całym terenie Palestyny. W Palestynie zostało utworzone Królestwo Jerozolimskie, którego pierwszym władcą został Gotfryd, przyjmując tytuł Obrońcy Grobu Świętego. Pierwszym królem został jego brat Baldwin, wcześniej hrabia Edessy, ożeniony z córką miejscowego ormiańskiego władcy. Rajmund z Tuluzy został hrabią Trypolisu. Księciem Antiochii został Boemund I, a po jego śmierci – jego bratanek Tankred z Hauteville.

Zdobycie Jerozolimy obudziło Fatymidów, którzy wysłali z odsieczą armię liczącą 10 000 ludzi. Armia ta została jednak sformowana pospiesznie i była słabo zorganizowana. 12 sierpnia rozegrała się z tą armią ostatnia bitwa I wyprawy krzyżowej – bitwa pod Askalonem, która skończyła się rozgromieniem sił egipskich.

[edytuj] Chronologia militarna I krucjaty

Wyprawa ludowa (Krucjata Piotra Pustelnika)

• Bitwa pod Kserigordon 1096
• Bitwa pod Civetot (21 października 1096)

I krucjata

• Oblężenie Nicei (14 maja-18 czerwca 1097)
• Bitwa pod Doryleum (1097)
• Oblężenie Antiochii (1098-1099)
• Zdobycie Jerozolimy (1099)
• Bitwa pod Askalonem (12 sierpnia 1099)

[edytuj] Zobacz też

• Wyprawy krzyżowe
• Palestyna pod panowaniem Krzyżowców