Himalaje
Z Wikipedii
Himalaje - najwyższy łańcuch górski na Ziemi.
Łańcuch Himalajów leży w południowej Azji, ma ponad 2,5 tys. km długości i około 250 km szerokości. Rozciąga się na terenach należących do Pakistanu, Indii, Chin (Tybetu), Nepalu i Bhutanu. Składa się z trzech głównych pasm: Wielkie Himalaje, Małe Himalaje i Siwalik. Szczyty przekraczające 8000 m n.p.m. tworzą Wielkie Himalaje, w których najniższe przełęcze przeważnie leżą powyżej 4000 m n.p.m. Od wschodu pasmo to ogranicza dolina Brahmaputry, a od zachodu - Indusu. Wierzchołki Małych Himalajów sięgają średnio 2400 m n.p.m., tylko na zachodzie 4000 m n.p.m. Najniższe pasmo Siwalik ciągnie się wzdłuż całego systemu od Brahmaputry do Indusu, a jego wysokość nie przekracza 2000 m n.p.m. Najwyższy szczyt to Mount Everest 8850 m n.p.m.
Nazwa "Himalaje" pochodzi z sanskrytu i znaczy "siedziba śniegów" (z himá, "śnieg", oraz ālaya, "siedziba").
Spis treści |
[edytuj] Budowa geologiczna
Zasadnicze wypiętrzenie Himalajów nastąpiło w oligocenie, w czasie orogenezy alpejskiej. Około 50 milionów lat temu rozpoczął się proces wypiętrzania Himalajów. Płyta Indyjska napierała na Płytę Eurazjatycką powodując wypiętrzenie mas skalnych na ich styku. Szacuje się, że eskalacja tego procesu nastąpiła przed około 20 mln lat. W tym samym czasie. gdy wypiętrzały się masywy Himalajów część skał "wbijała się" w głąb dokładnie pod nowo powstającym łańcuchem. Składają się z kolejnych, równoległych luków o wysokości zwiększającej się ku północy, zbudowanych ze skał krystalicznych, w przeważającej części z granitów i gnejsów. Zachodzi tu gwałtowna erozja, rozwijają się zwłaszcza gigantyczne obrywy i osuwiska górskie.
[edytuj] Klimat
Himalaje oddzielają Nizinę Hindustańską od Wyżyny Tybetańskiej. Południowe stoki gór są pod wpływem oddziaływania okresowo wiejących wiatrów - monsunów. W lecie występują tu obfite opady. Z kolei północne stoki znajdują się w strefie oddziaływania klimatu zwrotnikowego, chłodnego i suchego. Wysoko w górach mrozy przekraczają -25°C w lecie, a zimą temperatura spada do -40°C. Często występują huraganowe wiatry o prędkości nawet 150km/h i gwałtowne załamania pogody.
[edytuj] Piętra roślinne
U podnóża gór ciągną się suche sawanny i lasy iglaste, a następnie nieco bujniejsze liściaste. W części wschodniej do wysokości 1000 m stoki porasta wilgotny i bagnisty las o charakterze dżungli, zwany terajem, dostarczający cennego drewna z drzewa sal. Wyżej rozpoczyna się strefa lasu zwrotnikowego z bambusami, palmami i drzewiastymi paprociami. Od 2000 m zaczynają się lasy liściaste z dębami, magnoliami, kasztanami, klonami i wawrzynami. Powyżej 2600 m zaczynają przeważać drzewa iglaste, m.in. sosny i cedry himalajskie. Od 3500 do 4000 m rozciąga się piętro rododendronów i karłowatych jałowców oraz hal wysokogórskich. Granica wiecznego śniegu leży na wysokości 4500 m (po stronie południowe) i 6000 (po stronie północnej).
[edytuj] Lodowce
Ogółem lodowce zajmują w Himalajach powierzchnię 33 tysięcy kilometrów kwadratowych. Masa lodu ma objętość około 6,6 tysięcy kilometrów sześciennych. Lodowce występują głównie wokół wielkich masywów i najwyższych szczytów górskich. Ich jęzory są zwykle krótkie. Najdłuższe mają lodowce Gangotri i Zema (26km) oraz Rongbuk - lodowiec zlegający północne stoki Mount Everestu. Rozległe pola firnowe występują rzadko, ponieważ stromizna stoków uniemożliwia gromadzenie się firnu. Wody z topniejących lodowców zasilają wielkie rzeki - Ganges, Indus i Brahmaputrę.
[edytuj] Zdobywcy Himalajów
Wyprawy zazwyczaj organizuje się wiosną bądź jesienią. Zimą wspinaczka jest wyjątkowo trudna. Największe sukcesy o tej porze roku odnieśli Polacy: pierwszy raz Mount Everest w zimie (17 lutego 1980 roku) zdobyli Krzysztof Wielicki i Leszek Cichy. Marzeniem każdego himalaisty jest zdobycie Korony Himalajów czyli 14 ośmiotysięczników, z których aż 10 wznosi się w Himalajach, a pozostałe cztery w Karakorum. Jako pierwszemu udało się to w 1986 roku Reinholdowi Messnerowi. O palmę pierwszeństwa ścigał się on z Jerzym Kukuczką, który Koronę Ziemi zdobył niecały rok później, za to wchodził nowymi, trudniejszymi drogami, również zimą. Jerzy Kukuczka zginął w 1989 roku podczas próby przejścia południowej ściany Lhotse. Najsłynniejszą ze wspinających się Polek była Wanda Rutkiewicz, która jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie weszła na Mount Everest w 1978 roku. Zginęła w czasie wyprawy na swój dziewiąty ośmiotysięcznik - Kanczendzongę - w maju 1992 roku. Następną kobietą, która zdobyła szczyt Mount Everest jest Martyna Wojciechowska. Zrobiła to 18 maja 2006 roku jako trzecia Polka (po Wandzie Rutkiewicz i Annie Czerwińskiej).
