Henryk Józef Marian Elzenberg

Z Wikipedii

Henryk Józef Maria Elzenberg (ur. 18 września 1887 w Warszawie, zm. 6 kwietnia 1967 w Warszawie), filozof polski, historyk filozofii, profesor Uniwersytetu Toruńskiego.

Był synem Henryka oraz Marii z Olędzkich. Wcześnie stracił rodziców i zdobywał wykształcenie w Szwajcarii i Francji - kształcił się w gimnazjach w Zurychu, Trogen i Genewie, następnie studiował historię literatury i filozofię na uniwersytecie w Paryżu i w College de France (1905-1909, m.in. pod kierunkiem Henri Bergsona). W 1909 obronił na uniwersytecie paryskim doktorat na podstawie pracy Le sentiment religieux chez Leconte de Lisle. W latach 1910-1912 pracował jako docent w Katedrze Literatury Francuskiej w Neuchatel. Podczas I wojny światowej walczył w Legionach Polskich. Od 1917 był nauczycielem łaciny i francuskiego w gimnazjach w Krakowie, Zakopanem i Piotrkowie Trybunalskim; w 1922 habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy Marek Aureliusz i przeniósł się do Warszawy.

W warszawskim gimnazjum im. Marii Konopnickiej nauczał francuskiego i języków klasycznych oraz propedeutyki filozofii; w 1928 dodatkowo zatrudnił się na Uniwersytecie Warszawskim i został docentem w Seminarium Filozoficznym. W latach 1935-1936 prowadził wykłady z filozofii i estetyki w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie. Od 1936 był docentem w Katedrze Filozofii Uniwersytetu Wileńskiego; wykładał estetykę, teorię wartości i teorię poznania. W czasie wojny uczestniczył w tajnym nauczaniu na poziomie gimnazjalnym i akademickim w Wilnie. Od 1944 prowadził wykłady z historii literatur romańskich w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a w 1946 przeniósł się na Uniwersytet Toruński, gdzie został profesorem zwyczajnym i kierownikiem Katedry Filozofii. Pracował na tej uczelni do przejścia na emeryturę w 1960; w latach 1951-1956 był odsunięty od pracy dydaktycznej. Wykładał w Toruniu historię filozofii starożytnej i współczesnej oraz teorię wartości.

W 1932 został wybrany na członka-korespondenta Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; brał również udział w pracach Towarzystwa Naukowego KUL oraz Wileńskiego Towarzystwa Demokratycznego. Został odznaczony m.in. Medalem Niepodległości oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zajmował się aksjologia, estetyką i etyką, a także historią literatury francuskiej. Pracował nad stworzeniem zwartego systemu aksjologicznego, rozróżnił dwa rodzaje wartości - utylitarną (względną, zaspokajającą pojedyncze potrzeby i pragnienia) oraz perfekcyjną (bezwzględną, doskonałą). Wysunął tezę, że życie samo przez się nie jest wartością, staje się nią natomiast poprzez obcowanie z innymi wartościami. Podał własną definicję kultury, którą określił jako wartość niezależną od ludzi, będącą sumą rzeczy wartościowych tworzonych przez człowieka. Świat uważał za zespół zhierarchizowanych wartości. Określił typ człowieka realizującego dobro moralne i dwie jego odmiany - meliorystyczną (człowieka pracującego nad tym, by stać się lepszym) i soteryczną (człowieka dążącego do pełnego wyzwolenia od zła). Polemizował z wybitnymi filozofami - Tadeuszem Kotarbińskim (na temat wartości życia) i Stanisławem Ossowskim (na temat estetyki wartościującej). Badał twórczość Platona, Lukrecjusza, Leibniza, Berkeley'a, Shaftesbury'ego. Wśród studentów Elzenberga byli m.in. znani artyści - Erwin Axer, Aleksander Bardini, Zbigniew Herbert.

[edytuj] Najważniejsze publikacje

Podstawy metafizyki Leibniza (1917)
Etyka wyrzeczenia (1925)
Lukrecjusz i religia materializmu (1927)
Przeciwko formalizmowi w estetyce (1927)
Wielkość i my. Z powodu dyskusji o Mickiewiczu (1929)
Nauka i barbarzyństwo (1930)
Ekspresja pozaestetyczna i estetyczna (1950)
Kłopot z istnieniem. Aforyzmy w porządku czasu (1963)
Próby kontaktu (1966)
Wartość i człowiek. Rozprawy z humanistyki i filozofii (1966)

Był również autorem epigramatów i wierszy o tematyce filozoficznej, uważał się raczej za artystę i moralistę niż uczonego. Przygotował przekład Trzech rozpraw z filozofii społecznej Rousseau (1956).