Funkcje produkcji
Z Wikipedii
 |
Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Funkcja produkcji. (dyskusja) |
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: chaotyczne, wiele wątków, niecałkowicie sformatowane, brak równań. W tej wersji max materiał na medal po uzupełnieniach i licznych poprawkach.. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Produkcja jest procesem, w którym poprzez kombinację pracy ludzkiej, środków i przedmiotów pracy oraz przy użyciu właściwej technologii powstają nowe dobra, czyli produkty i usługi.
Spis treści |
[edytuj] Rodzaje produkcji
- Produkcja wymagająca dużych nakładów rzeczowych składników majątkowych (maszyn, urządzeń) nazywana jest produkcją kapitałochłonną
- Niektóre rodzaje produkcji wymagają zużycia dużej ilości materiału co wyraża się znacznym udziałem kosztów materiałowych w koszty wyrobu np. przemysł metalurgiczny, spożywczy itp. Produkcję taką nazywamy materiałochłonną.
- Jeżeli w produkcji przeważają nakłady pracy ludzkiej, mówimy o produkcji pracochłonnej.(np. przemysł precyzyjny)
- Produkcja jednorodna występuje w przedsiębiorstwach wytwarzających jeden rodzaj wyrobu np. w cementowni itp.
- Produkcja różnorodna w przedsiębiorstwach wykonujących różne wyroby np. fabryka wykonująca obrabiarki
Zestaw wyrobów wytwarzanych przez przedsiębiorstwo przemysłowe i wykaz świadczonych przez nie usług nosi nazwę asortymentu produkcji.
[edytuj] Czynniki produkcji
W procesie produkcji zużywane są czynniki produkcji nabywane na rynku bądż zdobyte inną pozarynkową drogą, są to:
- ziemia – występuje w trzech rolach:
Rola tego czynnika jest szczególnie ważna w gospodarce o charakterze rolniczym. Wzrost powierzchni ziemi uprawnej przypadają na jednego zatrudnionego pozwala zwiększyć rozmiary produkcji rolnej. Rola ziemi jako czynnika produkcji nie jest już tak istotna w gospodarkach wysoko uprzemysłowionych. Na przykład szybki rozwój gospodarczy Hongkongu dokonał się, mimo iż w kraju tym występuje znaczne przeludnienie, a ziemia jest czynnikiem rzadkim. Jednakże jest mało prawdopodobne, by zwiększenie nakładu jednego czynnika wytwórczego obniżyło produkcyjność pozostałych.
Wzrost podaży ziemi umożliwia zatem zwiększenie rozmiarów produkcji. Przyrosty podaży ziemi mają stosunkowo niewielkie znaczenie jako czynnik wzrostu we współczesnych gospodarkach. W pozostałych modelach teoretycznych ziemia jest czynnikiem produkcji, którego podaż jest z założenia stała. Jednakże w praktyce różnica między ziemią i kapitałem nie jest tak wyrazista. Poprzez wzrost zużycia nawozów sztucznych – rolniczego kapitału – na jednostkę powierzchni ziemi uzyskujemy właściwie zwiększenie areału uprawy. Inwestycje w dziedzinie irygacji i wysuszania pozwalają zamieniać bagna i tereny pustynne w ziemie uprawne.
- praca – jest to celowa i świadoma działalność ludzka mająca na celu zaspokojenia potrzeb.
Istnieją dwa źródła wzrostu całkowitych rozmiarów zatrudnienie wzrost liczby ludności oraz zwiększenia udziału zatrudnionych w ogólnej liczbie ludności. Rzeczywisty nakład czynnika praca zależy jednak od czasu pracy oraz od liczby zatrudnionych. Przy danej wielkości zatrudnienia wydłużenie czasu pracy spowoduje wzrost nakładu czynnika praca i rozmiarów produkcji. Zwiększenie poziomu produkcji na jednego mieszkańca w ujęciu realnym, nie wynika z wydłużenia czasu pracy, ponieważ w ostatnim stuleciu tydzień uległ, jak wiemy znacznemu skróceniu. Po II wojnie światowej najistotniejszym źródłem zwiększania nakładu czynnika praca był, jak się wydaje stały wzrost stopnia aktywności zawodowej zamężnych kobiet. W ten sposób przy danej liczbie ludności zwiększa się nakład czynnika – praca, produkcja całkowita i w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
- kapitał – to "samopomnażająca się" wartość np. akcja, pieniądz, budynki, samochód. Najbardziej uniwersalną postacią kapitału jest pieniądz. Pieniądz będzie miał formę kapitału, gdy jego wykorzystanie spowoduje pomnożenie się. Tylko pieniądz zainwestowany jest kapitałem.
P- T – P’ P’>P
Elementami kapitału są maszyny, budynki zapasy materiałów i wyrobów, które wraz z innymi czynnikami wytwórczymi uczestniczą w procesie produkcji. Przy danych rozmiarach siły roboczej wzrost całkowitych zasobów kapitału i kapitału przeliczeniu na jednego zatrudnionego pozwala na zwiększenie produkcji. W miarę upływu czasu kapitał zużywa się. Do utrzymania istniejącego zasobu kapitału konieczna jest określona wielkość. Inwestycje te muszą być odpowiednio większe jeśli przy rosnącym zatrudnieniu chcemy utrzymać techniczne uzbrojenie pracy na nie zmienionym poziomie (kapitał na jednego zatrudnionego). Przy jeszcze większych rozmiarach inwestycji wzrośnie technicznie uzbrojenie pracy , co pozwoli zwiększyć wydajność pracy, czyli wielkość produktu wytworzonego przez jednego zatrudnionego. Wzrost technicznego uzbrojenia pracy jest zatem jednym z podstawowych sposobów zwiększenia wydajności i dochodu na jednego mieszkańca.
- przedsiębiorczość – wraz z dobra organizacją pracy i wysokimi kwalifikacjami pracowników tworzą ogromną i najważniejszą siłę wytwórczą. twórczy czynnik produkcji.
[edytuj] Postęp technologiczny
- egzogeniczny postęp techniczny nie wymaga zwiększenia nakładu czynników produkcji. Przyczyną wzrostu produkcyjności są różnego rodzaju usprawnienia organizacyjne. Zwiększenie produkcji następuje bez zwiększenia ilości zużywanych czynników produkcji.
- 'endogeniczny postęp techniczny jest wynikiem tworzenia nowych czynników produkcji związanych z wzrastającym nakładem kapitału. Koniecznym warunkiem tego postępu jest wzrost ilości kapitału przypadającego na 1 zatrudnionego.
Postęp techniczny indukowany występuje gdy pracownicy potrafią np. po pół roku lepiej obsługiwać nowe maszyny. W każdym momencie społeczeństwo dysponuje pewnym zasobem wiedzy dotyczącej metod wytwarzania. Część tej wiedzy jest zapisana w książkach dokumentacji technicznej. Większość jednak wiedzy technicznej to praktyczne umiejętności i kwalifikacje , będące efekt żmudnego zdobywania doświadczenia zawodowego. Postęp techniczny dokonuje się poprzez wynalazki, czyli odkrywanie nowej wiedzy, oraz innowacje, tj. zastosowanie nowej wiedzy w procesie produkcji.
[edytuj] Wynalazki
Najbardziej istotne wynalazki prowadzą do spektakularnego postępu wiedzy technicznej. Typowymi przykładami są: koło, silnik parowy czy nowoczesny komputer. Olbrzymi postęp techniczny dokonał się nie tylko w przemyśle, ale i w rolnictwie.
Proces tworzenia się społeczeństw przemysłowych rozpoczął się dopiero wtedy, gdy wzrost wydajności w rolnictwie umożliwił przejście część i zatrudnionych do przemysłu. Wcześniej niemal wszyscy musieli pracować na roli wyłącznie po to, aby zapewnić sobie środki na przeżycie. Ważną role we wzroście produkcji rolnej i całej gospodarki odegrały m.in. takie wydarzenia, jak zastąpienie pracy zwierząt maszynami, wprowadzenie systemów odwadniania i irygacji pól, zastosowanie nawozów sztucznych i nowych, hybrydowych odmian nasion. Wiedza uprzedmiotowiona w kapitale. Innowacje, których celem jest zastosowanie nowej wiedzy w praktyce, często wymagają inwestycji w postaci maszyn i urządzeń. Na przykład do zastąpienia pracy wołu pracą traktora nie wystarczy wiedza o zasadach jego konstrukcji trzeba ponieść jeszcze określone nakłady inwestycyjne. Wynalazki o dużym znaczeniu mogą więc wywołać falę inwestycji i innowacji, związanych z koniecznością ich wdrożenia w produkcji. W Wielkiej Brytanii w połowie XIX w. byliśmy świadkami ery pociągu, w latach międzywojennych – samochodu, a obecnie – mikroelektroniki.
Uczenie się przez wykonywanie (ang. learning by doing). Kapitał ludzki jest w produkcji równie istotny jak kapitał rzeczowy. Pracownicy, nabywając doświadczenia i praktykę zawodową, podnoszą poziom swoich umiejętności. Najbardziej znany przykład uczenia się przez pracę, określany mianem efekty Horndala, pochodzi ze szwedzkiej stalowni. Od momentu jej uruchomienia w 1836 r. przez kolejne piętnaście lat wyposażenie w maszyny oraz liczba zatrudnionych nie uległy żadnym zmianą. Mimo to wydajność pracy rosła rocznie średnio 2%. W końcu jednak, po całkowitym opanowaniu przez pracowników umiejętności zawodowych, kolejne przyrosty wydajności stawały się coraz trudniejsze do osiągnięcia.
Proces produkcji dzielimy na:
- wydobywczy, polegający na oddzieleniu od złoża i wydobywaniu surowców np. w kopalniach węgla, soli, siarki
- przetwórczy, występujący w pozostałych przedsiębiorstwach przemysłowych i polegający na przetwarzaniu surowców, materiałów lub półwyrobów na wyroby gotowe.
Efektem procesu produkcyjnego są określone produkty i usługi. Produkty te mogą być przeznaczone bądź do dalszej produkcji przez inne przedsiębiorstwa (krajowe lub zagraniczne) bądż też do bezpośredniej, ostatecznej konsumpcji w kraju lub zagranicą (eksport). Produkty te mogą prezentować różny poziom techniczny, różną jakość typu i wykonania, co będzie miało ścisły związek z kosztami produkcji oraz cenami.
[edytuj] Typy produkcji
- Produkcja jednostkowa – polega na wykonywaniu produktu w pojedynczych sztukach i zwykle na zamówienie np. produkcja statków, mostów, produkcja miarowa (ubrania, buty). Jest możliwa do wykonywania zarówno w przedsiębiorstwach dużych (np. stocznie) jak i małych (zakłady krawieckie). Produkcja ta charakteryzuje się dużymi kosztami. Pracownicy powinni posiadać wysokie kwalifikacje.
- Produkcja seryjna – polega na wykonywaniu produktów w określonych partiach (kilka lub kilkanaście sztuk). Rozróżnia się produkcję małoseryjną np. ubrania i produkcje wieloseryjną np.samochody, telewizory. Charakteryzuje się niższymi kosztami ze względu na jednorazowe lepsze przygotowanie produkcji dla całej serii i możliwości lepszej organizacji pracy.
- Produkcja masowa – polega na produkowaniu stale tych samych produktów np. produkcja cukru, cementu. Charakteryzuje się bardzo małym asortymentem, ale znaczną ilością produkowanych wyrobów. Wykonywana jest przez duże przedsiębiorstwa przemysłowe. Wymaga usystematyzowanie przebiegu produkcji. Pracownicy specjalizują się w wykonywaniu określonych i na ogół czynności. Charakteryzuje się niskimi kosztami.
Konkretne zasoby, służące producentowi do wytwarzania konkretnych produktów nazywa się czynnikami produkcji (nakładami). Nakłady które ulegają zmianie wraz ze zmianami wielkości produkcji, nazywa się zmiennymi, natomiast nakłady które nie ulegają zmianie wraz ze zmianami wielkości produkcji nazywa się stałymi.
Produkcja całkowita – całkowita ilość dóbr wytworzonych w krótkim okresie z podniesionych nakładów na zmienne czynniki produkcji. okres krótki – taki, w którym nie zmienia się technologia produkcji, a jedynie tzw. zmienne czynniki produkcji. okres długi – taki, w którym zmienia się technologia produkcji, a więc zmieniają się wszystkie czynniki produkcji.
Produkcja polega na kombinowaniu (łączeniu) określonych nakładów (czynników produkcyjnych) w celu osiągnięcia efektu w postaci wytworzonych produktów lub usług. Zależność między wielkością produkcji a rozmiarem nakładów czynników można przedstawić przy pomocy funkcji produkcji. Ogólna postać funkcji produkcji: 
gdzie Q – wielkość produkcji F – czynniki produkcji. Rodzaje funkcji produkcji:
- Jednoczynnikowa funkcja produkcji, Q = f1 (L), Q = f2 (K), L – siła robocza, K – kapitał.
- Wieloczynnikowa funkcja produkcji Q = f3 (L, K).
Czynniki produkcji dzieli się na czynniki stałe i czynniki zmienne.
- Czynniki stałe – nakłady niezmienne ze zmianami rozmiarów produkcji.
- Czynniki zmienne – nakłady zmienne ze zmianami rozmiarów produkcji. Krótki okres to taki, w którym nie zmienia się technologia produkcji. W długim okresie następują zmiany w technologiach produkcji wynikające z postępu technicznego.
[edytuj] Etapy produkcji
- etap I – nakład czynnika zmiennego rośnie od zera do takiej wielkości, dla której PP jest maksymalny. W etapie I produkt przeciętny rośnie
- etap II – stanowi go taki przedział nakładu czynnika zmiennego, w ramach, którego PP spada; również PM spada, lecz pozostaje ciągle dodatnie
- etap III PP ciągle spada; PM przybiera wartości ujemne
Funkcję produkcji dwóch czynników zmiennych (czyli np. zależność wielkości produkcji od zatrudnionej siły roboczej i wykorzystanego kapitału) można przedstawić jako bryłę geometryczną w postaci tzw. wzgórza produkcji. Boki podstawy przedstawiają skale zużycia czynników potrzebnych do wyprodukowania X produktu całkowitego (wysokość bryły).
[edytuj] Funkcja produkcji
Obrazuje zależność między wielkością poniesionych nakładów (ilością czynników produkcji) na produkcję dóbr a osiągniętymi wynikami (ilość wytworzonego produktu). Przy założeniu dwóch czynników produkcji: pracy – L i kapitału – K, funkcja produkcji jest równa:
X=f(L, K), c.p.
W kontekście funkcji produkcji mówi się o tzw. efektywności technicznej produkcji, czyli sytuacji, w której producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników aniżeli jest to konieczne dla osiągnięcia tego poziomu efektu.
Funkcja produkcji wskazuje technicznie (a nie ekonomicznie) możliwą wielkość produkcji. Po włączeniu kosztów czynników produkcji do analizy możliwości producenta uzyskamy rzeczywistą wielkość produkcji, jaką może on wytworzyć przy danym poziomie kosztów. Wówczas będziemy mówili o efektywności ekonomicznej produkcji, czyli sytuacji polegającej na takim wykorzystaniu nakładów czynników produkcji, aby koszt wytworzenia jednostki produktu był minimalny. Efektywność ekonomiczna oznacza wybór w oparciu o zasadę najmniejszego kosztu produkcji.
Dokonując wyboru metod wytwarzania, producent powinien kierować się kryterium efektywności ekonomicznej i technicznej. Oba jednak optima producenta będą optimami cząstkowymi. Dopiero po uwzględnieniu relacji pomiędzy kosztami i przychodami określimy warunki pełnej równowagi producenta.
Funkcja homogeniczna – funkcja, w której nakład czynników oraz efekty rosną o ten sam procent.
Funkcja produkcji Cobba-Douglasa (funkcja C – D) Funkcja ta ma postać:
gdzie: X – wielkość produkcji, L – nakłady pracy, K – nakłady kapitału, A – wielkość produkcji możliwa do uzyskania przy jednostkowym nakładzie czynników K i L, α i β – zależność między przyrostem nakładów a przyrostem produkcji.
Zakładając niezmienioną metodę produkcji, taki sam przyrost nakładu pracy i kapitału (czyli oraz różniczkując funkcję produkcji C-D, otrzymujemy równanie:
które oznacza, że: - więcej niż proporcjonalny przyrost produkcji wynikający z proporcjonalnego zwiększenia obu nakładów czynników produkcji (L i K), gdy α + β > 1. Mówimy wówczas o rosnących korzyściach skali, - proporcjonalny wzrost produkcji wynikający z proporcjonalnego zwiększenia obu nakładów czynników produkcji (L i K), gdy α + β = 1. Mówimy wówczas o stałych korzyściach skali, - mniej niż proporcjonalny przyrost produkcji wynikający z proporcjonalnego zwiększenia obu nakładów czynników produkcji (L i K), gdy α + β < 1. Mówimy wówczas o malejących korzyściach skal
[edytuj] Funkcja produkcji w krótkim okresie
Krótki czas zakłada brak zmian w obszarze technologicznym, czyli technologia produkcji jest dana.
Przyjmując następujące założenia do analizy funkcji produkcji, iż: - istnieje tylko jeden czynnik zmienny – praca, - istnieje jeden czynnik stały – kapitał, - technologia produkcji jest dana, - czynniki produkcji mogą łączyć się ze sobą w różnych proporcjach, - produkt jest jednorodny, otrzymujemy jednoczynnikową funkcję produkcji:
X=f(L), c.p.
Oznacza ona, iż wielkość produkcji jest tym większa (c.p.), im więcej pracowników zatrudnia przedsiębiorstwo. W związku z tym mamy do czynienia z następującymi kategoriami ekonomicznymi:
produkt marginalny (krańcowy) – jest to przyrost wielkości produkcji spowodowany przyrostem zatrudnienia o 1,
gdzie: dTPP – zmiana wielkości produkcji spowodowana zmianą zatrudnienia o 1,
produkt przeciętny – jest to ilość produkcji przypadająca na jednego zatrudnionego,
produkt całkowity – całkowita ilość produkcji wytworzonej, przy stałym poziomie kapitału i zmiennym czynniku pracy,
[edytuj] Zależność: produkt całkowity, marginalny i przeciętny
1. W punkcie przegięcia krzywej produktu całkowitego zaczyna działać prawo malejącego produktu marginalnego (prawo malejącej produkcyjności krańcowej), które oznacza, iż wraz ze zwiększaniem czynnika zmiennego produkcji (c.p.), czyli zatrudnienia, następuje moment, kiedy każdy dodatkowy wzrost tego czynnika (zatrudnienia) powoduje coraz mniejsze przyrosty produktu całkowitego. Produkt marginalny początkowo wzrasta, po czym zaczyna spadać. Zwiększanie zatrudnienia poza punkt, gdy produkt marginalny równy jest zeru, prowadzi do ujemnych przyrostów produktu marginalnego w rezultacie czego produkt całkowity zaczyna maleć, 2. Jeżeli: , 3. Produkt przeciętny i marginalny początkowo rosną a po osiągnięciu maksimum opadają. Początkowo produkt marginalny rośnie szybciej od przeciętnego. Po przekroczeniu punktu zrównania się obu wielkości, produkt marginalny opada szybciej niż przeciętny, 4. Ponieważ , to:
zawsze, gdy produkt przeciętny rośnie oraz
Rys. Krzywe produktu całkowitego, marginalnego i przeciętnego
I ETAP II ETAP III ETAP TPP, MPP, APP
TPP
APP
Nakład czynnika zmiennego MPP
zawsze, gdy produkt przeciętny maleje.
Producent maksymalizujący zysk nie będzie wytwarzał w III etapie produkcyjnym.
II. Efektywność techniczna produkcji a optimum cząstkowe producenta Izokwanta Jest to krzywa łącząca ze sobą wszystkie możliwe kombinacje czynników produkcji dające taki sam poziom produkcji. Kryterium efektywności technicznej będzie spełniała ta izokwanta, której nachylenie mierzone krańcową stopą technicznej substytucji czynników produkcji zrówna się z relacją marginalnych produktów pracy i kapitału, czyli:
Krańcowa stopa technicznej substytucji jest stosunkiem zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem tak, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie.
III. Efektywność ekonomiczna produkcji a optimum cząstkowe producenta Izokoszta Jest to linia jednakowego kosztu, czyli linia będąca zbiorem punktów będących różną kombinacją nakładu pracy i kapitału, lecz dających taki sam poziom kosztu całkowitego, czyli:
gdzie: Y – poziom wydatków firmy równy jej budżetowi, – odpowiednio cena jednostki kapitału i pracy, K i L – ilość zaangażowanych jednostek kapitału i pracy.
Optymalna kombinacja czynników produkcji znajduje się w punkcie styczności linii jednakowego kosztu z możliwie najwyżej położoną izokwantą produkcji, czyli w punkcie zrównania się współczynników kierunkowych (nachylenia) izokoszty z izokwantą. Jest to punkt, w którym przedsiębiorstwo osiąga maksymalną wielkość produkcji przy danym poziomie kosztów całkowitych, czyli:
– nachylenie izokoszty, – nachylenie izokwanty równe relacji produktów marginalnych pracy i kapitału, zatem optimum producenta:
Ścieżka ekspansji Krzywa składająca się z punktów styczności izokoszt i odpowiadających im izokwant produkcji. Punkty na ścieżce ekspansji oznaczają optymalne kombinacje czynników odpowiadające różnym poziomom produkcji.
[edytuj] Bibliografia
- David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch "Makroekonomia"
- David Laidler, Soul Estrin "Wstęp do mikroekonomii"
- "Elementy makroekonomii dla inżynierów" PWN
- Ireneusz Durlik "Inżynieria, zarządzanie"
