Ego

Z Wikipedii

Psychoanaliza twórca

Teoria psychoanalizy

Historia psychoanalizy

Szkoły psychoanalizy

Terapia psychodynamiczna

Koncepcja osobowości

Ego (łac. ja, niem. das Ich, franc. moi) jest jedną ze struktur osobowości w modelu psychoanalitycznym, obok superego oraz id.

[edytuj] Rola Ego

Ego wytwarza się ponieważ zaspokojenie potrzeb organizmu wymaga działań w świecie rzeczywistym (obiektywnym) poprzez przekształcanie wyobrażeń w spostrzeżenia. Jest podporządkowane zasadzie rzeczywistości, działa za pośrednictwem procesu wtórnego, sprawuje kontrolę nad funkcjami poznawczymi i intelektualnymi. Ta część osobowości decyduje o przystąpieniu do działania, które popędy i w jaki sposób zostaną zaspokojone, oraz o tym które życzenia zostaną wyparte. Zasadnicza rola ego to godzenie wymagań organizmu z warunkami środowiskowymi czyli id i superego. Nie należy jednak popełniać błędu utożsamiając ego i świadomość. Nie wszystkie obszary ego są świadome. W obszar ego zaliczane są mechanizmy obronne, które ze swej natury nie są świadome.

[edytuj] Historia pojęcia

Choć w zestawieniu z id (das Es, "to") i superego (das Űber-Ich, "nad-ja"), termin ja (das Ich, ego) pojawił się w pismach Zygmunta Freuda dopiero w latach 20. XX wieku, istniał samodzielnie już w pierwszych psychoanalitycznych pracach twórcy psychoanalizy.

W pracy Projekt naukowej psychologii (1895) ja było rozumiane jako grupa neuronów będących permanentnie pobudzonych przez następujące po sobie stany przyjemności i bólu. Z uwagi na ciągłe pobudzenie, stały się niejako zbiornikiem pobudzenia, które mogło być wykorzystywane w rozmaity sposób. Kluczowe dwie funkcje ja to łagodzenie impulsów prowadzących do bezpośredniego działania, oraz tych prowadzących do rozwinięcia się skrajnego lęku. Te zadania jednym słowem mogą być określone jako hamowanie procesu pierwotnego.

W Studiach nad histerią (1895) Freud wskazał na istnienie dwóch konfliktowych ośrodków organizacji materiału psychicznego: ja i patologiczne wspomnienie. Celem terapii było stopniowe włączanie wyobrażeń i wspomnień zorganizowanych wokół patologicznego jądra w obręb ja. W tym rozumieniu ja byłoby zorganizowanym zbiorem wyobrażeń o sobie, o swoich zasadach moralnych, sposobach postępowania, zaś patologiczne jądro – zbiorem fantazji, wspomnień, dążeń niemożliwych do pogodzenia z ja, zagrażających ja. Zatem włączenie tegoż patologicznego wspomnienia jest niemożliwe bez radykalnych zmian w ja określanych jako przepracowanie.

W pierwszym okresie rozwoju psychoanalizy ja było oczywistością: to było to co pacjent uważał na swój temat, to co świadomie pamiętał. Uwaga skupiona była na przywracaniu nieświadomego materiału patogennego. W drugim okresie skupiono się na analizie oporów, czyli wskazywaniu momentów w których pacjent nie chce współpracować z psychoanalitykiem i szukaniu przyczyn tychże oporów. W tej fazie widoczne było, że opory pochodzą z tego samego źródła co ja. W trzecim etapie zintegrowane zostało intuicyjne pojęcie ja – czyli to co pacjent uważa na swój temat, jego świadome przekonania, z nieświadomymi mechanizmami obronnymi odpowiedzialnymi za opór. Efektem tej integracji była instancja das Ich obecną w drugiej topograficznej teorii aparatu psychicznego.

[edytuj] Ego w innych szkołach psychoanalizy

Zgodnie z koncepcją Freuda ja nie jest obecne od początku życia. Powstaje dopiero w pewnym czasie po narodzeniu aby podmiot mógł sprostać wymaganiom rzeczywistości.

Melanie Klein uważała, że ego istnieje od momentu narodzin człowieka i już od samego początku jest zdolne do działania. Przykładem wyrazu takiego działania jest poszukiwanie pierwotnego obiektu – piersi.

Jacques Lacan umieszcza moment rozwoju ja w fazie lustra – etapie rozwoju w której następuje utożsamienie pierwotnie niezintegrowanego zespołu części z idealnym obrazem jakie dziecko widzi w lustrze. Jest to zarazem moment pierwszego złudzenia co do własnej natury. Stąd w koncepcji Lacana wszelkie przekonania osoby na własny temat są tylko złudzeniem. Faza lustra jest momentem fundacji rejestru wyobrażeniowego.

[edytuj] Ego w religii

Wiele religii uznaje pojęcie ego za kluczowe zagadnienie religijne. Najbardziej powszechnymi przykładami tego są Hinduizm i Buddyzm.

• Buddyzm głosi, że tożsamość "ja" jest jednym z głównych (obok braku urzeczywistnienia "pustości" zjawisk) źródeł powstawania cierpienia (dukkha). Tożsamość ta jest przyczyną cierpienia w tym sensie, gdyż intuicyjnie wydaje się istnieć w relacji z pięcioma skupiskami jako obiekt cierpienia (dukkha).

Natomiast według buddyjskiej szkoły Cittamatra jedyne co istnieje, to samoświadomy i samoroświetlający się umysł wolny od dualizmu doświadczenia i doświadczającego, czyli na najgłębszym poziomie natura tego umysłu, zarazem natura rzeczywistości, sedno wszelkich jak i każdej z czujących istot, jednak indyidualna, gdyż manifestująca się zgodnie z prawem przyczynowo-skutkowym karma. Poczucie rozdzielenia stwarzają tu tylko nawykowe skłonności i splamienia Maja, m.in. owe mało subtelne wrażenie odrębnej tożsamości ego, które na powierzchownych poziomach świadomości zanika całkowicie w czasie procesu śmierci. Jednak dalej pozostaje i reinkarnuje się tylko najbardziej subtelna wolna od splamień, dualizmu i koncepcji natura umysłu, umożliwiając w Bardo, jak i w kolejnym odrodzeniu dalszy rozwój (lub zanik) nawykowych sił. Teksty buddyjskie przyrównują te nawykowe skłonności i splamienia do fal oceanu, a naturę umysłu do wody oceanu. Pojedyncze fale na oceanie Umysłu pojawiają się i znikają, niekiedy uchodząc w głębiny, a niekiedy można je wyodrębnić (śmierć, bardo i kolejne odrodzenie), ale przez cały czas pozostają częścią wód oceanu.

• W Wisznuiźmie ego oznacza utożsamianie się z własnym ciałem. Kiedy ktoś rozumie, że nie jest ciałem, ale czystą duszą, jest to prawdziwym ego. Potępiane jest fałszywe ego, ale nie ego prawdziwe. Poczucie, że jestem sprawia ego, ale kiedy to jestem odnoszone jest do naszego materialnego ciała jest ego fałszywym. Kiedy istota jaźni odnosi się do rzeczywistości, to jest to ego prawdziwe. Niektórzy twierdzą, iż powinniśmy pozbyć się naszego ego, co jest zupełnie niemożliwe, jako że ego oznacza tożsamość.^[1]

[edytuj] Konwencja terminologiczna

W powojennych tłumaczeniach dzieł Freuda przyjęta została terminologia zaczerpnięta z przekładu angielskiego. Wynikało to między innymi z faktu, że po II wojnie światowej psychoanaliza została ponownie introdukowana do krajów europejskich via USA, gdzie w latach międzywojennych dane jej było odnieść znacznie większe sukcesy niż w Europie - to właśnie na gruncie amerykańskim obrosła w literaturę przedmiotu i była praktykowana na skalę nieomal masową w porównaniu z Europą. Nie bez znaczenia był również fakt, że do USA i Anglii wyemigrowała większość niemieckojęzycznych psychoanalityków pochodzenia żydowskiego. Stąd także w kilku przetłumaczonych wówczas na polski pracach oryginalny termin das Ich był tłumaczony zgodnie z konwencją angielską jako ego.

W samym angielskim termin ten pojawił się zresztą na skutek niedogodności wynikających z równoległego stosowania w tym języku (w zależności od kontekstu gramatycznego) dwóch form zaimkowych: "I" = "ja" oraz me = "ja". Pierwszy tłumacz pism Freuda na angielski, Alexander Brill, postanowił wybrnąć z tych trudności, wprowadzając słowo łacińskie, którego sam Freud - notabene - nigdy w swych pismach nie używał (tą samą metodą zastępowania słów niemieckich przez greckie lub łacińskie, czy też przez hybrydy grecko-łacińskie, Brill posłużył się również w wypadku kilku innych podstawowych terminów psychoanalitycznych, np. das Űber-Ich = "nad-ja" przetłumaczył jako "superego", die Besetzung = "obsada", "obsadzenie" przetłumaczył jako "kateksja", die Fixierung = "utrwalenie" przetłumaczył jako "fiksacja" itp.).

W przekładach Roberta Reszke wydanych przez Wydawnictwo KR konsekwentnie odchodzi się od terminu ego na rzecz bardziej właściwego ja. Podobne stanowisko w tej kwestii prezentuje tłumaczenie Słownika psychoanalizy Jeana Laplanche i Jeana-Bertranda Pontalisa (notabene, Francja, skąd pochodzą autorzy tej pracy, i pod tym względem zachowała sobie prawo do wyjątkowości - mimo że i we francuskim istnieją podobne problemy gramatyczne jak w angielskim - oboczność zaimków je i moi - w przed- i powojennych przekładach tekstów Freuda na francuski nigdy nie pojawiła się terminologia angloamerykańska).

Ego jest jednym z podstawowych pojęć w psychoanalizie Zygmunta Freuda. W analizie transakcyjnej odpowiednikiem ego jest komponent dorosłego.

[edytuj] Zobacz też

osobowość (psychoanaliza)

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

1. Tadeusz Kobierzycki: Gnoti deauton: dusza, charakter, jaźń, osobowość, osoba : dzieje pięciu pojęć. Warszawa: Wydaw. AM im. F. Chopina, 2001. ISBN 8387759694.