Karma
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: zweryfikować informacje, usunąć POV, wyraźnie zaznaczyć, że to pojęcie religijne, przeredagować, poprawić formatowanie i składnię. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Karma (lub karman, sanskr. कर्म, pali. Kamma) – w buddyzmie, hinduizmie i innych religiach Dalekiego Wschodu jest to prawo przyczyny i skutku; podstawowe prawo Kosmosu. W dosłownym tłumaczeniu jest to "praca" lub "działanie".
Spis treści |
[edytuj] Karma w buddyzmie
Karma jest podstawowym pojęciem we wszystkich szkołach buddyjskich i oznacza: prawo przyczyny i skutku. Dosłownie słowo to oznacza "czyn" lub "działanie". Prawo przyczyny i skutku zwane jest w języku Pali "kamma-vipaka" czyli "działanie-owoce".
Przyczyna i skutek w buddyzmie zen mają charakter dynamiczny, skutek jest zawsze zależny od okoliczności towarzyszących (En -druga przyczyna). Np. pierwsza przyczyna - pragnienie stania się człowiekiem, druga przyczyna - przyszli rodzice, skutek - istota ludzka. (1)
[edytuj] Trzy aspekty prawa przyczyny i skutku
Doji no Inga - przyczyna i skutek w tym samym czasie; Iji no Inga - przyczyna w innym czasie niż skutek; Inshokadai - mała przyczyna i rozległy skutek (im dłuższy upływ czasu pomiędzy przyczyną a skutkiem, tym większy skutek). (1)
[edytuj] Przyczynowość na poziomie zewnętrznym i wewnętrznym
Na poziomie "zewnętrznym" oznacza to, że we wszechświecie zjawiska są współzależne i wzajemnie uwarunkowane, określone przyczyny powodują określone rezultaty, a znajomość tych powiązań jest kluczem do zrozumienia otaczającego świata. Zasada ta jest tożsama z podejściem zachodniej nauki[potrzebne źródło].
W buddyzmie przyczynowość dotyczy również świata "wewnętrznego". Wszelkie działania podejmowane świadomie przez istoty, zarówno fizyczne, werbalne czy też mentalne, zostawiają w umyśle wrażenia, które powodują późniejsze skutki w postaci nawyków, tendencji i skłonności w umyśle. Od lat badaniem przyczynowości w umyśle zajmuje się także zachodnia psychologia i psychiatria. Znajomość umysłu i tego jak on funkcjonuje, co można osiągnąć dzięki praktyce medytacji, prowadzi do osiągnięcia kontroli nad umysłem i wyzwolenia się z cierpienia.
Buddyjskie pojęcie karmy zakłada również, że "wewnętrzny" i "zewnętrzny" świat wzajemnie się warunkują, a umysły wszystkich istot na najgłębszym poziomie są od siebie nieoddzielne (nauka o braku ego). Brak ego oznacza, że istoty są jak fale na oceanie – jeśli nie widzą swojej głębi, nie rozpoznają tego, że wszystkie są oceanem. Działania altruistyczne bądź egoistyczne zasiewają w umyśle pewne wrażenia, które nie tylko tworzą konstrukcję psychiczną ale również zewnętrzny świat. Tak więc działania dla pożytku i szczęścia innych sprowadzają na nas samych szczęście i powodzenie w przyszłości, natomiast działania szkodliwe dla innych są przyczyną naszych własnych przyszłych trudności i nieszczęść.
[edytuj] Pierwsza przyczyna i ostatni skutek
Prawo karmy wyklucza istnienie tzw. "pierwszej przyczyny". Wg nauk buddyjskich ciąg przyczynowo-skutkowy istniał od zawsze. Na poziomie "zewnętrznym" Wszechświat nie ma początku (w tym kontekście jeśli istniał jakiś Wielki Wybuch to był jedynie jednym z niezliczonych Wielkich Wybuchów). Na poziomie "wewnętrznym" umysł każdej istoty nigdy nie powstał, ani nie został stworzony, lecz od niemającego początku czasu zmienia swoją formę (reinkarnacja).
Różne szkoły buddyjskie mają odmienne podejście do tego, czy przyczynowość ma koniec czy też nie. Wg jednych nauk przyczynowość nie ma końca, ale każda istota może uwolnić się od prawa karmy, jeśli rozpozna iluzoryczność własnego ego. Wg innych nauk oświecenie jest rozpoznaniem tego, iż karma jest również iluzją umysłu.
[edytuj] Cztery cechy karmicznych czynów
- Rezultaty powstałe z czynów karmicznych doświadczane są tylko przez istotę, która je wykonała (nikt nie może wyzwolić bądź zbawić nas z rezultatów naszych własnych działań karmicznych oraz owe rezultaty będą doświadczane tylko przez nas, a nie przez innych)
- Działania karmiczne ściśle prowadzą do odpowiadających im rezultatów, które doświadczymy w przyszłości odpowiednio jako szczęście bądź cierpienie (nie ma tu miejsca na grzech i karę bądź przeznaczenie, gdyż jest to wyłącznie prawo przyczyn karmicznych wypracowanych z przeszłych odrodzeń, które warunkują obecne działania, a działania te w przyszłości zaowocują odpowiednimi rezultatami, tj. cierpieniem lub szczęściem, zgodnie z procesem Dwunastu Ogniw Współzależnego Powstawania.
- Wielce znaczący na naszą przyszłość rezultat może być wytworzony, gdy przeważy nawet niewielka przyczyna
- Prawo działania przyczyn i rezultatów karmy nigdy nas nie zawiedzie bądź samo ulegnie zniknięciu (każde działanie karmiczne prowadzi do rezultatu karmicznego i przyczyn następnych działań, niewłaściwe działanie prowadzi do doświadczenia cierpienia w przyszłości, a właściwe do szczęścia)
[edytuj] Jak powstaje karma?
Istoty poprzez swoje działania gromadzą wrażenia w umyśle, negatywne bądź pozytywne, w zależności od tego czy są one pożyteczne dla innych istot czy też szkodliwe. Na skutek swojego czynu istota zasieje karmiczne nasiona w umyśle jeśli obecne będę następujące czynniki:
- Świadomość położenia w jakim się znajduje
- Zamierzenie popełnienia czynu i plan jego wykonania
- Popełnienie czynu lub namówienie kogoś innego do jego popełnienia
- Satysfakcja z rezultatów tego działania
W przypadku wystąpienia wszystkich czterech elementów ślad karmiczny jest najsilniejszy i rezultaty czynu będą najbardziej intensywne. Przykładowo: kierowca, który nieumyślnie spowodował wypadek samochodowy i ranił pieszego: (1) był świadomy, że pieszy może odczuwać cierpienie, (2) nie chciał go potrącić, (3) jednak niestety zrobił to, (4) wcale nie był z tego zadowolony . W tym przypadku pozostawiony karmiczny ślad w umyśle niefortunnego kierowcy będzie tylko częściowy.
[edytuj] Jak przeżywa się karmę?
Karma, zarówno ta przynosząca szczęście, jak i ta, która sprowadza cierpienie, wyraża się na czterech różnych poziomach:
- w tym, czego doświadczamy w czasie pomiędzy śmiercią a następnym odrodzeniem,
- w ciele jakie uzyskujemy w wyniku odrodzenia - w jego zdrowiu, inteligencji, mocy i urodzie,
- w otoczeniu w jakim się odradzamy - kraj, kultura, rodzina i warunki życia codziennego
- poprzez skłonności i upodobania, które wnosimy w nowe życie.
Do początku okresu dojrzewania istoty doświadczają głownie wrażeń związanych z ich poprzednim życiem. Następnie, aż do okresu dorosłości powstaje karma obecnego życia. Dorosłe życie tworzy zaś karmę przyszłego wcielenia i kiedy istoty dobiegają końca swego istnienia, widać już zazwyczaj w jakim kierunku podąży następne odrodzenie.
[edytuj] Podział
Generalnie jakikolwiek podział jest trochę sztuczny ponieważ 'losy' wszystkich istot, choćby na Ziemi, są ściśle, wbrew pozorom, powiązane. Aczkolwiek uwzględniając pewien rozdział (jaki czyni sam buddyzm celem nauczania) na czyny osobiste i zbiorowe możemy odróżnić: Gugo - karmę zbiorową i Betsugo - karmę indywidualną. Najczęściej trudne do rozdzielenia; współistnienie i współdziałanie jest bardzo złożone i subtelne. Następnie, jak podaje buddyzm zen, mamy do czynienia z: Jigojitoku - osobista przyczyna i osobisty skutek, Jigotatoku - osobista przyczyna a skutek u innych, Tagojitoku - przyczyna w innych i skutek u mnie. Do tego dochodzi bardzo ważne wyróżnienie karmy na: stałą i zmienną. Karma stała jest rezultatatem 'naszych' poprzednich czynów z poprzednich istnień (wcieleń, inkarnacji), jest stała i nie podlegająca zmianom od fizycznych narodzin do śmierci (bundan shoji). Niezmienna bez względu na rasę, płeć, narodowość itd. Karma zmienna to aktualny stan umysłu i ciała, który na bieżąco determinuje nasze codzienne zachowanie, myśli, słowa co przkłada się bezpośrednio na naszą codzienną egzystencję. Bogacto czy ubóstwo, uczciwość, nieżyczliwość, zdrowie, długowieczność - wszystko to może być odpowiednio modelowane w bieżącym wcieleniu, oczywiście przy uwzględnieniu bagażu doświadczeń poprzednich wcieleń.
Buddyzm naucza wielkiego, uniwersalnego biegu przyczyn i skutków oraz pokazuje jak zintegrować z tym biegiem własne zachowanie, nie zaprzeczając pragnienimom pokazuje jak właściwie ująć i skierować wszystkie pragnienia. (1)
[edytuj] Bibliografia
- (1) - Osiem podstaw buddyzmu zen - Hakuun Yasutani - roshi, 1993 Gdańsk, wydawnictwo Atext
