Bitwa pod Cedynią
Z Wikipedii
| Bitwa pod Cedynią | |||||||||||||||||
| Data | 24 czerwca 972 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Cedynia, przy granicy z Niemcami | ||||||||||||||||
| Wynik | zwycięstwo Polski | ||||||||||||||||
| Terytorium | Polska | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
Bitwa pod Cedynią została rozegrana 24 czerwca 972 roku między wojskami księcia Polan - Mieszka I i margrabiego Marchii Łużyckiej - Hodona, wspomaganego przez możnowładcę Zygfryda von Walbeck (ojca Thietmara z Merseburga, późniejszego biskupa merseburskiego i sławnego kronikarza). Jedyny większy epizod najazdu Hodona na Pomorze Zachodnie opanowane kilka lat wcześniej przez Polan.
Informacja o bitwie zachowała się dzięki Kronice Thietmara (1012-1018), gdzie poświęcono jej trzy zdania (w zasadzie tylko jedno dotyczy przebiegu bitwy). Zarówno geneza, przebieg jak i skutki tej bitwy są mocno niejasne. Brak też pewności co do lokalizacji samej bitwy (kronika wymienia w łacińskiej transkrypcji miejscowość Cidini). W XVIII w. ks. Adam Naruszewicz w swojej "Historii narodu polskiego" identyfikował Cidini z obecnym Szczecinem .
Spis treści |
[edytuj] Geneza
W rejonie Cedyni znajdować się miał bród na Odrze, przez który biegł szlak handlowy z krajów połabskich do Pomorza łącząc obie strony doliny Odry. Obecność szlaku handlowego sprzyjała lokalizacji w tym rejonie osadnictwa. Od IX wieku istniał w Cedyni graniczny gród plemienny słowiańskich Licikawiczów. Po opanowaniu tych terenów przez Polan pod wodzą Mieszka około 967 roku – gród zamieniony został w warownię graniczną[1].
W 972 r. doszło do ataku margrabiego saskiej Marchii Wschodniej Hodona na ziemie państwa Polan. Według kroniki Thietmara atak ten był działaniem samowolnym, przeciwnym woli cesarza (Tymczasem[2] dostojny margrabia Hodo, zebrawszy wojsko, napadł z nim na Mieszka, który wierny cesarzowi płacił trybut aż po rzekę Wartę[3]).Wojska Hodona przeszły przez terytoria słowiańskich plemion Wieletów i Obodrzyców, które zachowały się neutralnie. Istnieją różne hipotezy dotyczące motywów najazdu. Być może Hodo pragnął powstrzymać rozrost państwa Mieszka. Za prawdopodobną można uznać teorię o ochronie strefy wpływów, do której Hodo zaliczał zagrożone przez Mieszka państwo Wolinian[4]. Przypuszcza się też, że to sami Wolinianie wezwali na pomoc łużyckiego margrabiego[5].
[edytuj] Przebieg bitwy
Z przekazu historycznego wiadomo tylko, że Kiedy w dzień św. Jana Chrzciciela starli się (Hodo i Zygfryd) z Mieszkiem, odnieśli zrazu zwycięstwo, lecz potem w miejscowości zwanej Cidini brat jego Czcibor zadał im klęskę, kładąc trupem wszystkich najlepszych rycerzy z wyjątkiem wspomnianych grafów.
Koncepcje przebiegu bitwy na podstawie badań topografii, uzbrojenia i taktyki wojskowej wczesnego średniowiecza oraz najnowszej analizy źródeł historycznych, przedstawiają bardziej szczegółowo rozwój hipotetycznych wydarzeń. Jedna z tego rodzaju hipotez głosi, że siły obu stron były zapewne wyrównane (nie przekraczały paru tysięcy), aczkolwiek Hodo posiadał zapewne więcej ciężkiej konnicy. Uważa się, że mógł zgromadzić nie więcej niż 1000-1300 konnych rycerzy. Na tę siłę składały się wojska zebrane w jego własnej marchii, oddziały Zygfryda von Walbeck oraz rzesze różnych pospolitych awanturników spragnionych łatwych łupów. Ponadto margrabia prowadził około 3000 pieszych, głównie oddziały słowiańskie. Silnym punktem Mieszka byli natomiast łucznicy i ruchliwa piechota dobrze przygotowana do walki na nierównym terenie.
Mieszko podzielił swoje wojska na trzy części. Zadaniem większej kolumny jazdy, którą osobiście dowodził, była obrona przeprawy na Odrze oraz zablokowanie drogi, którą podążały wojska margrabiego (sprawą sporną pozostaje, jak długo Mieszko miał zamiar utrzymać przeprawę). Na wzgórzu, nieopodal grodu Cedynia ukryły się oddziały łuczników i tarczowników, pochodzących z pospolitego ruszenia oraz część jazdy dowodzonej przez mieszkowego brata Czcibora. Rano przed bitwą Hodon ustawił w pierwszym rzucie własny oddział konnych rycerzy oraz posiłkowy oddział Zygfryda. Dalej podążała piechota, podzielona na kolumny. W pierwszej fazie bitwy Hodo przedarł się ze swym wojskiem przez Odrę. Rozpoczął się pościg margrabiego za Mieszkiem, który schronił się w Cedyni. Rozochocone łatwym rozbiciem oddziałów broniących przeprawy wojska margrabiego prawdopodobnie za bardzo rozluźniły szyk, w tyle za pędzącą jazdą została piechota. Gdy wojska Hodona gotowały się do szturmu na gród, ze wzgórza runęły na nich strzały oraz zastępy wojów pod wodzą Czcibora. W tym czasie nastąpił kontratak z grodu i wojska Marchii zostały wzięte w kleszcze. Bitwa zamieniła się w rzeź, a z życiem uszła jedynie garstka Niemców (z Hodonem i Zygfrydem na czele), której udało się wydostać z okrążenia i pędem przeprawić na lewy brzeg Odry.
Tradycja niemiecka przyznaje za kronikarzem Thietmarem główny laur za zwycięstwo w bitwie pod Cedynią Czciborowi, który miał jakoby uratować Mieszka przed klęską. Wielu badaczy uważa jednak bitwę pod Cedynią za z góry zaplanowany manewr Mieszka, którego celem było wciągnięcie Niemców w zasadzkę pod Cedynią. Świadczyłoby za tym pozostawienie części wojska w głębi kraju, a także popularność tego manewru we wczesnym średniowieczu wśród Słowian. Nie znaczy to, że Mieszko nie mógł zakładać możliwości skutecznej obrony na Odrze, a odwód Czcibora miał go zabezpieczać w wypadku niepowodzenia.
[edytuj] Konsekwencje
Bitwa pod Cedynią, w zależności od prawdziwych powodów najazdu Hodona, położyła kres planom margrabiego Marchii Wschodniej o opanowaniu Pomorza lub przywrócenia niezależności Wolinian od Polan. Utrwaliła wpływy Polan w rejonie Pomorza Zachodniego, prawdopodobnie raczej kruche sądząc z łatwości, z jaką Pomorze odpadło od Polski za panowania Bolesława Chrobrego. Prawdopodobnie region ten nie został włączony do państwa, lecz jedynie zhołdowany. Świadczy o tym pośrednio także fragment wstępu do pierwszej księgi kroniki Galla Anonima poświęcony Pomorzanom: Częstokroć wprawdzie naczelnicy ich pobici przez księcia polskiego szukali ocalenia w chrzcie, lecz znów zebrawszy siły wyrzekali się wiary chrześcijańskiej i na nowo wszczynali wojnę przeciw chrześcijanom.
Sukces militarny Mieszka zaniepokoił Ottona I i zdecydował on o podjęciu kroków zabezpieczających Cesarstwo przed ewentualnym atakiem rosnącego w siłę księcia Polan. Jego interwencja polegała na wezwaniu obu stron na zjazd w Kwedlinburgu w roku 973. Pomorze oczywiście zostało w rękach polskich, aczkolwiek Mieszko musiał zgodzić się na oddanie swego syna w roli zakładnika - gwaranta pokoju na wschodniej granicy Cesarstwa. Umocnienie się na Odrze pozwoliło w przyszłości zwrócić ambicje Mieszka na ziemie graniczące z państwem Polan od południa.
Paradoksalnie wydarzenie to po niemal tysiącu latach stało się ważne dla historii najnowszej państwa Polskiego. Bitwa ta zyskała bardzo na znaczeniu w okresie powojennym XX wieku wpisując się w ideologię uzasadniającą historycznie prawa Polski do Ziem Odzyskanych. Na znajdującym się na zachód od Cedyni wzniesieniu nazwanym górą Czcibora odsłonięty został w dniu 24 czerwca 1972 r. "Pomnik Polskiego Zwycięstwa nad Odrą" upamiętniający 1000-lecie Bitwy Cedyńskiej. Pomnik przedstawia stylizowanego orła i wykonany został przez szczecińskich rzeźbiarzy Czesława Wronka i Stanisława Biżka. Miejsce to stało się atrakcją turystyczną, bowiem poza pomnikiem szczyt wzgórza stanowi punkt widokowy na dolinę Odry. U podnóża wzgórza, przy drodze wojewódzkiej nr 124 urządzono parking, ustawiono plansze informujące o bitwie, od lat funkcjonuje tam też punkt gastronomiczny i niewielki sklepik obsługujący w sezonie turystów. W kolejne rocznice Bitwy Cedyńskiej u podnóża wzgórza organizowane są inscenizacje tego wydarzenia.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Przypisy
- ↑ Bitwa pod Cedynią - 24 czerwca 972. Serwis internetowy miasta i gminy Cedynia
- ↑ Czyli w czasie pobytu Ottona I w Italii
- ↑ Kronika Thietmara, ks. II, rozdz. 29
- ↑ za: G. Labuda, Mieszko I s. 122
- ↑ za: J. P. Sobolewski, Niemcy, Polska a Pomorze Zachodnie w latach 971-972, „Kwartalnik Historyczny”, t. 95, 1988, nr 1. Ta sama teza została podana także przez S. Szczura (Historia Polski średniowiecze, s. 51)
[edytuj] Linki zewnętrzne
http://cedynia.org/ - oficjalna strona festiwalu historycznego upamiętniającego bitwę pod Cedynią
