Aglomeracja warszawska

Z Wikipedii

Zasugerowano, aby ten artykuł (lub sekcję) zintegrować z artykułem Obszar Metropolitalny Warszawy. (dyskusja)

Aglomeracja warszawska – silnie zurbanizowany obszar, w skład którego wchodzi Warszawa oraz liczne miasta i wsie województwa mazowieckiego. Jest to typowy przykład aglomeracji monocentrycznej z dominującą rolą ośrodka centralnego (Warszawa). Bardzo często pojęcie to jest błędnie utożsamiane wyłącznie z Warszawą w jej granicach administracyjnych.

Spis treści 1 Granice i skład aglomeracji warszawskiej 1.1 Obszar aglomeracji warszawskiej wg "Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego" z 2004 1.2 Obszar aglomeracji warszawskiej wg Swianiewicza 2005 1.3 Obszar aglomeracji warszawskiej wg NUTS 1.4 Aglomeracja warszawska wg Ustawy Prawo wodne 2 Populacja 3 Nazewnictwo 4 Stan prawny 5 Przyszłość 6 Zobacz też 7 Przypisy

[edytuj] Granice i skład aglomeracji warszawskiej

Do dnia dzisiejszego nie ma jednoznacznie zdefiniowanych granic tej aglomeracji. Jedni widzą je w odległości od 20 do 30 km od centrum Warszawy, a inni nawet do 40-50 km. Z teoretycznego punktu widzenia aglomeracją powinien być zespół powiązanych ze sobą więzami przestrzennymi i funkcjonalnymi miast. Taka definicja pozwala wyznaczyć 2 zasięgi aglomeracji warszawskiej jako zespołu miejskiego:

1 - Zespół funkcjonalno-przestrzenny (Obszar Metropolitalny Warszawy): Warszawa oraz: Legionowo, Marki, Ząbki, Zielonka, Kobyłka, Wołomin, Sulejówek, Józefów, Otwock, Karczew, Konstancin-Jeziorna, Piaseczno, Piastów, Pruszków, Ożarów Mazowiecki, Łomianki

2 - Zespół funkcjonalny: Miasta z punktu 1 oraz: Nowy Dwór Mazowiecki, Radzymin, Góra Kalwaria, Milanówek, Brwinów, Podkowa Leśna, Grodzisk Mazowiecki, Błonie, Halinów, Jabłonna

Należy również pamiętać, że jedność przestrzenną i funkcjonalną z powyższymi miastami tworzą silnie zurbanizowane wsie i osiedla takie jak Raszyn, Michałowice których mieszkańcy prowadzą typowo miejski styl życia. Wzorując się na anglosaskim systemie administracyjnym jednostki te można nazwać dzielnicami podmiejskimi Warszawy.

[edytuj] Obszar aglomeracji warszawskiej wg "Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego" z 2004

Oficjalnie granice aglomeracji warszawskiej zostały ustalone tylko w "Planie zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego" ^[1](Uchwała Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dniu 7 czerwca 2004). Wg tego planu w skład aglomeracji oprócz Warszawy wchodzi 15 gmin miejskich, 11 gmin miejsko-wiejskich i 13 gmin wiejskich województwa mazowieckiego, położonych na terenie 10 powiatów ziemskich: nowodworskiego, legionowskiego, warszawskiego zachodniego, wołomińskiego, żyrardowskiego, grodziskiego, mińskiego, otwockiego, piaseczyńskiego i pruszkowskiego. Z tego tylko powiat pruszkowski wchodzi w skład aglomeracji w całości, reszta powiatów częściowo.

Aglomeracja warszawska wg "Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego"
dane statystyczne GUS (stan 31.12.2006) ^[2]

Gmina	populacja	powierzchnia km²	gęstość zaludnienia osób/km²
Milanówek	15 784	13,44	1174,4
Podkowa Leśna	3 844	10,13	379,5
Gmina Grodzisk Mazowiecki	37 702	109,96	342,9
w tym miasto Grodzisk Mazowiecki	27 174	13,19	2060,2
obszar wiejski	10 528	96,77	108,8
Gmina Jaktorów	10 193	55,30	184,3
Legionowo	51 033	13,54	3769,1
Gmina Jabłonna	13 531	64,8	208,8
Gmina Nieporęt	13 067	100,12	130,5
Mińsk Mazowiecki	37 927	13,18	2877,6
Gmina Dębe Wielkie	8 315	77,72	107,0
Gmina Halinów	12 728	63,09	201,7
w tym miasto Halinów	3 404	2,84	1198,6
obszar wiejski	9 324	60,25	154,8
Gmina Mińsk Mazowiecki	12 957	111,76	115,9
Sulejówek	18 648	19,31	965,7
Nowy Dwór Mazowiecki	27 510	28,23	974,5
Józefów	18 609	23,91	778,3
Otwock	43 388	47,31	917,1
Gmina Celestynów	11 066	88,92	124,4
Gmina Karczew	15 897	81,5	195,1
w tym miasto Karczew	10 368	28,12	368,7
obszar wiejski	5 529	53,38	103,6
Gmina Wiązowna	9 989	102,12	97,8
Gmina Konstancin-Jeziorna	23 337	78,58	297,0
w tym miasto Konstancin-Jeziorna	16 631	17,74	937,5
obszar wiejski	6 706	60,84	110,2
Gmina Lesznowola	16 538	69,3	238,6
Gmina Piaseczno	63 828	128,26	497,6
w tym miasto Piaseczno	38 104	16,22	2349,2
obszar wiejski	25 724	112,04	229,6
Piastów	23 290	5,76	4043,4
Pruszków	55 371	19,19	2885,4
Gmina Brwinów	21 571	69,26	311,4
w tym miasto Brwinów	11 989	10,10	1187,0
obszar wiejski	9 582	59,16	162,0
Gmina Michałowice	15 709	34,73	452,3
Gmina Nadarzyn	10 423	73,45	141,9
Gmina Raszyn	19 843	43,91	451,9
Gmina Błonie	19 892	85,58	232,4
w tym miasto Błonie	12 293	9,09	1352,4
obszar wiejski	7 599	76,49	99,3
Gmina Izabelin	10 133	68,55	147,8
Gmina Łomianki	22 155	38,83	570,6
w tym miasto Łomianki	15 875	8,40	1889,9
obszar wiejski	6 280	30,43	206,4
Gmina Ożarów Mazowiecki	20 847	71,27	292,5
w tym miasto Ożarów Mazowiecki	8 255	5,71	1445,7
obszar wiejski	12 592	65,56	192,1
Gmina Stare Babice	15 541	59,85	259,7
Kobyłka	18 104	19,64	921,8
Marki	23 710	26,15	906,7
Ząbki	24 716	11,00	2246,9
Zielonka	17 238	79,48	216,9
Gmina Radzymin	19 257	129,87	148,3
w tym miasto Radzymin	7 931	23,39	339,1
obszar wiejski	11 326	106,48	106,4
Gmina Wołomin	49 688	61,66	805,8
w tym miasto Wołomin	36 716	17,24	2129,7
obszar wiejski	12 972	44,42	292,0
Żyrardów	41 035	14,35	2859,6
Warszawa	1 702 139	517,22	3290,9
Aglomeracja warszawska:	2 596 553	2 730,23	951,0
w tym miasta:	2 311 086	1 013.88	2279.4
Tereny podmiejskie aglomeracji (bez Warszawy):	894 414	2 213,01	404,2
w tym miasta:	608 947	496,66	1 226,1
tereny wiejskie:	285 467	1 716,35	166,3

[edytuj] Obszar aglomeracji warszawskiej wg Swianiewicza 2005

Badanie zasięgu aglomeracji warszawskiej Paweł Swianiewicz we współpracy z Urszulą Klimską przeprowadzili w kompleksie z innymi większymi aglomeracjami Polski^[3]. Autorzy stosowali wspólne kryteria dla wszystkich badanych aglomeracji. Mianowicie:

• saldo migracji w latach 1998-2002 miało być nieujemne;
• gęstość zaludnienia w 2002 roku była wyższa od trzeciego kwartyla dla gmin wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie;
• stosunek zatrudnionych (łącznie z rolnikami) do liczby ludności w wieku produkcyjnym zamieszkałej w gminie był nie wyższy od trzeciego kwartyla w województwie.

Autorzy podkreślają, że stosowanie ostatniego wskaźnika było paliatywą z braku statystyk dojazdów do centrum aglomeracji.

Do strefy podmiejskiej obszarów aglomeracji zaliczono gminy spełniające równocześnie co najmniej dwa z wymienionych powyżej trzech kryteriów. Dodatkowym wymaganiem było by obszar aglomeracji był zwartą całością, a zatem nie zaliczono doń gmin spełniających powyższe kryteria, jeśli były "odcięte" od miasta centralnego przez inne gminy nie spełniające tych kryteriów.

W tak zdefiniowany obszar aglomeracji warszawskiej wchodzą:

• Warszawa
• Powiat legionowski
• Powiat warszawski zachodni
• Powiat pruszkowski
• Powiat grodziski
• Powiat piaseczyński bez gminy Tarczyn
• Powiat otwocki bez gminy Osieck
• Powiat wołomiński bez gmin Jadów, Poświętne i Strachówka
• Miasta Mińsk Mazowiecki i Sulejówek, oraz gminy Cegłów, Dębe Wielkie, Halinów, Mińsk Mazowiecki i Stanisławów z powiatu Mińskiego.

W porównaniu z obszarem aglomeracji warszawskiej wg "Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego" z 2004 z terytorium aglomeracji wykluczone zostały miasta Żyrardów i Nowy Dwór Mazowiecki (w sumie 42,58km² z 68 545 os. populacji), natomiast do aglomeracji dodane zostały 12 gmin wiejskich oraz 3 gminy miejsko-wiejskie (w sumie 1 535,14km² z 138 270 os. populacji, w tym 22 290 os. ludności miejskiej). Obszar aglomeracji został zmniejszony o gęsto zaludnione tereny miast a powiększony o słabo zaludnione (90 os./km²) przeważnie wiejskie (84% ludności wiejskiej) terytoria. W wyniku tych zmian podstawowe statystyki obszaru aglomeracj warszawskie wg Swianiewicza 2005 są następujące (w nawiasach podane wartości obszaru aglomeracji warszawskiej wg "Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego" z 2004):

• Ludność aglomeracji: 2 666 278 (2 596 553)
• Obszar aglomeracji km²: 4 222,79 (2 730,23)
• Gęstość zaludnienia os./km²: 631,4 (951,0)
• Ludność podmiejska: 964 139 (894 414)
• w tym ludność miejska: 562 692 (608 947)
• ludność wiejska: 401 447 (285 467)
• ludność wiejska % całości aglomeracji: 15,1 (11,0)
• ludność wiejska % terenów podmiejskich: 41,6 (31,9)
• Gęstość zaludnienia terenów podmiejskich os./km²: 260,2 (404,2)

Wszyskie dane pochodzą z Banku danych regionalnych GUS na datę 13.12.2006^[2].

[edytuj] Obszar aglomeracji warszawskiej wg NUTS

Wiele urzędów i instytucji (a szczególnie administracja centralna [3]) przedstawiając różne dane dla obszaru aglomeracji warszawskiej definiuje ją zgodnie z podziałem statystycznym kraju na podregiony (NUTS 3) - tak określona aglomeracja obejmuje podregion PL127 Warszawa (powiat Warszawa) oraz podregion PL126 warszawski (powiaty: grodziski, grójecki, legionowski, miński, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, sochaczewski, warszawski zachodni, wołomiński, żyrardowski).

Statystyczne dane obszaru aglomeracji warszawskiej wg NUTS(w nawiasach podane wartości obszaru aglomeracji warszawskiej wg "Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego" z 2004):

• Ludność aglomeracji: 3 065 459 (2 596 553)
• Obszar aglomeracji km²: 8 638,60 (2 730,23)
• Gęstość zaludnienia os./km²: 354,9 (951,0)
• Ludność podmiejska: 1 363 320 (894 414)
• w tym ludność miejska: 725 302 (608 947)
• ludność wiejska: 638 018 (285 467)
• ludność wiejska % całości aglomeracji: 20,8 (11,0)
• ludność wiejska % terenow podmiejskich: 46,8 (31,9)
• Gęstość zaludnienia terenów podmiejskich os./km²: 167,9 (404,2)

Wszyskie dane pochodzą z Banku danych regionalnych GUS na datę 13.12.2006^[2].

Faktycznie obszar aglomeracji warszawskiej wg NUTS przedstawia obszar aglomeracji warszawskiej wg "Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego" z 2004 z dodaną strefą okalającą odzewnątrz. Zewnętrzne otoczenie ma powierzchnię 5 391,15km² z 468 906 os. populacji, z której tylko 116 355 os. to ludność miejska (24,8% ogółu). Gęstość zaludnienia jest relatywnie niska (87,0 os./km²), wskaźnik przyrostu ludności też niski (w 2006 r. 3,0‰, w tym ludność miejska 1,6‰, wiejska 3,4‰).

[edytuj] Aglomeracja warszawska wg Ustawy Prawo wodne

Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne wprowadza w art. 43 definicję aglomeracji ze względu na ochronę wód: Aglomeracja oznacza teren na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Wyznaczona na podstawie tej ustawy Rozporządzeniem nr 97 Wojewody Mazowieckiego z dnia 5 października 2005 r. w sprawie wyznaczenie aglomeracji Warszawa (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 231, poz. 7553 [4]) aglomeracja obejmuje gminy: Warszawa, Izabelin, Jabłonna, Konstancin-Jeziorna, Legionowo, Marki, Stare Babice, Ząbki oraz Zielonka.

[edytuj] Populacja

Ludność aglomeracji warszawskiej w granicach wg "Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego"
dane statystyczne GUS ^[2]

Teren	31.12.1999	31.12.2000	31.12.2001	31.12.2002	31.12.2003	31.12.2004	31.12.2005	31.12.2006
Aglomeracja warszawska	2 521 137	2 525 104	2 532 103	2 540 721	2 551 108	2 564 490	2 580 046	2 596 553
w tym Warszawa	1 693 748	1 689 171	1 688 972	1 688 194	1 689 559	1 692 854	1 697 596	1 702 139
Tereny podmiejskie aglomeracji (bez Warszawy)	827 389	835 933	843 131	852 527	861 549	871 636	882 450	894 414
w tym ludność miejska	572 973	577 249	583 954	588 841	592 699	597 544	602 955	608 947
ludność wiejska	254 416	258 684	259 177	263 686	268 850	274 092	279 495	285 467
ludność wiejska % całości aglomeracji	10,1	10,2	10,2	10,4	10,5	10,7	10,8	11,0
ludność wiejska % terenów podmiejskich	30,7	30,9	30,7	30,9	31,2	31,4	31,7	31,9

W 2001 w gminie Halinów z terenów wiejskich wyodrębniono miasto Halinów, w związku z tym w 2001 roku odnotowano spadek odsetku ludności wiejskiej aglomeracji. Przyróst ludności aglomeracji składa się z przyrostu populacji Warszawy (miał wartości ujemne do 2002, w latach 2003-2006 był notowany wzrastający przyróst) i przyrostu populacji terenów podmiejskich (wzrastający przyróst, połowa którego przypada na tereny wiejskie). Tereny wiejskie mają najwyższy wskaźnik przyrostu 20,9‰ w 2006 roku, natomiast ludność miast przedmieść Warszawy wzrosła o 9,9‰, a Warszawy - o 2,7‰.

[edytuj] Nazewnictwo

Na przestrzeni lat pojęcia takie jak "aglomeracja" czy "zespół miejski" zmieniały swoje znaczenia. W ostatnich latach częściej używanym jest określenie "obszar metropolitalny". W odniesieniu do Warszawy i jej otoczenia wszystkie trzy pojęcia, w różnych opracowaniach, stosuje się wymiennie.

[edytuj] Stan prawny

Aglomeracja warszawska nie posiada osobowości prawnej (nie ma jednostki administracyjnej obejmującej Aglomerację). W latach 1975-1998 istniało województwo warszawskie, które obejmowało obszar OMW i kilkadziesiąt okolicznych gmin. W latach 1975-1989 Prezydent m.st. Warszawy pełnił jednocześnie urząd wojewody warszawskiego.

W czasie dyskusji przed reformą administracyjną z 1999 r. planowano powstanie Warszawskiego Zespołu Miejskiego (obejmował on zarówno Aglomerację jak i tereny podmiejskie) w skład którego miały wchodzić: Warszawa oraz powiaty: warszawski zachodni, legionowski, wołomiński, miński, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, nowodworski oraz grodziski. WZM miał posiadać własną radę z reprezentantami poszczególnych jednostek i mieć administracyjny status powiatu. Ustawę przyjęto w Sejmie w 2001 roku, lecz ostatecznie prezydent Aleksander Kwaśniewski nie podpisał ustawy powołującej WZM, a Sejm nie odrzucił jego weta.[5]

Istniały również projekty poselskie powołujące Warszawski Okręg Stołeczny, który miał być powiatem skupiającym Warszawę i okoliczne gminy. Projekt ten nie został jednak przyjęty przez Sejm. [6]

[edytuj] Przyszłość

Od 2005 r. coraz częściej pojawiają się głosy, aby Warszawa wraz ze swoją aglomeracją została wydzielona z woj. mazowieckiego jako nowy organizm. Entuzjaści tego pomysłu wyliczają jego zalety m.in. integracja aglomeracji, wspólne rozwiązywanie problemów, zwiększenie dotacji z Unii Europejskiej dla woj. mazowieckiego (bogata aglomeracja warszawska zawyża wszelkie dane statystyczne dla biednego województwa mazowieckiego), a sceptycy mówią o wzroście biurokracji i nakładów finansowych. W 2006 roku pojawiły się pomysły włączenia obszarów wokół Warszawy (obszaru metropolitalnego) do miasta stołecznego, dzięki czemu miasto Warszawa miałaby powierzchnię podobną do największych miast europejskich np. Londynu, Rzymu (około 1500 km²) i ludność wynoszącą około 2,5 miliona osób.^{[potrzebne źródło]} Dzięki temu posunięciu Warszawa mogłaby zostać miastem na prawach województwa (osobnym województwem, miastem wydzielonym), tak jak to ma miejsce w niektórych krajach Unii Europejskiej (np. Berlinie, który jest miastem na prawach landu, Wielkim Londynie będącym jednym z 9 regionów Anglii lub Paryżu, centrum regionu Île-de-France).

[edytuj] Zobacz też

• aglomeracja gdańska
• aglomeracja katowicka
• aglomeracja łódzka
• Warszawski Okręg Stołeczny
• Warszawski Zespół Miejski
• Obszar Metropolitalny Warszawy

Przypisy