Castra Herculis

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Castra Herculis was een fort in Romeins Nederland. Het wordt vermeld op de Peutingerkaart (Tabula Peutingeriana) aan de weg tussen Noviomagus (Nijmegen) en Carvo (Kesteren).^[1]. Castra Herculis wordt verder door Ammianus Marcellinus genoemd als een van de zeven steden (civitates) die door keizer Julianus Apostata in 359 van voedsel zijn voorzien. De forten langs de Rijn zijn toen heroverd, opnieuw in gebruik genomen ^[2] en versterkt zoals onder andere blijkt uit de opgravingen bij Meinerswijk.

Castra Herculis wordt meestal geïdentificeerd met het hedendaags Meinerswijk in Arnhem. De deels gevonden Romeinse weg van Nijmegen naar de Rijn liep echter via Elst en Driel naar Kesteren en niet langs Meinerswijk. In Meinerswijk zijn resten van een grensfort (castellum) opgegraven. Een ander belangrijk punt is dat castra in het algemeen gebruikt wordt voor een versterking voor een of twee legioenen (5000/10000 man) terwijl een castellum gebouwd was voor een cohort (500/1000 man). Het castellum van Meinerswijk lag aan de noordgrens van het Romeinse Rijk; de zogenaamde limes (Latijn voor "grens") maar de werkelijke locatie van Castra Herculis is in feite nog steeds een mysterie.

[bewerk] Castellum bij Meinerswijk

Het castellum bij Meinerswijk werd vermoedelijk tussen het jaar 10 en 20 gebouwd door de Romeinse generaal Germanicus aan de zuidzijde van de Rijn (omdat de Rijn zich in de loop van de tijd verplaatst heeft liggen de resten heden aan de noordzijde). Dit houten fort beschermde de Romeinse scheepvaart over de Rijn en de Drususgracht, die de Rijn met de IJssel verbond.

Rond 47 herbouwde of versterkte de Romeinse bevelhebber Gnaius Domitius Corbulo het fort. Corbulo gebruikte de Drususgracht namelijk om zijn troepen snel naar het noorden te kunnen vervoeren in zijn strijd tegen de Friezen en Chauken. Een gedeelten van het 5e legioen Alaudae was in die tijd gestationeerd in dit castellum. In 69 werd het tijdens de Bataafse opstand door de Bataven in brand gestoken, maar meteen nadat de opstand was neergeslagen werd het strategisch gelegen fort herbouwd en vergroot. Vermoedelijk werd het fort rond 120 onder keizer Hadrianus opnieuw herbouwd en versterkt. Rond 220 werd het castellum weer herbouwd, ditmaal in steen.^[3]

De oprichting van het Gallo-Romeinse Rijk in 260 door usurpator Postumus zorgde ervoor dat het castellum werd verlaten. Pas in 359 onder keizer Julianus Apostata werd het fort herbouwd in het kader van versterking van de Rijngrens. Rond 400 werd het fort definitief door de Romeinen verlaten. Bodemvondsten tonen aan dat er daarna een Frankisch kasteel heeft gestaan. In de 8e eeuw stond het gebied bekend als Meginhardeswich ("dorp van Meginhard").^[4]

[bewerk] Archeologisch onderzoek

In 1979 werd in Meinerswijk een kleinschalig bodemonderzoek gedaan, waarbij verschillende stenen muren, gestempeld aardewerk (terra sigillata) en dakpannen werden gevonden. In 1991 werd een opgraving gedaan waarbij de zuidelijke muur met de achterste poort (porta decumana) werd ontdekt. Ook het hoofdgebouw (principia) van het castellum werd gevonden.^[5]