17. Johrhunnert

Vun Wikipedia

15. Johrhunnert - 16. Johrhunnert - 17. Johrhunnert - 18. Johrhunnert - 19. Johrhunnert

Dat 17. Johrhunnert fangt an up'n 1. Januar 1601 un geiht to Enn an'n 31. Dezember 1700. Dat warrt to de fröhe Nutiet torekent.

[ännern] Kulturgeschicht

In Kunst un Kultur is dat 17. Johrhunnert dat Tietöller vun Renaissance un Barock. In England un de Nedderlannen speelt dat Barock keen grode Rull. Dor geiht dat al in de Midden vun dat Johrhunnert mit de Aufklärung los. An'n Anfang vun düt Johrhunnert gifft dat de lesten offiziellen Schriften in Plattdüütsch, as de Karkenordnung vun Pommern. Sunst warrt bi de Kontoren, Predigtstöhl un Kanzleien de plattdüütsche Spraak allerwegens aflööst vun de Hoochdüütsche Spraak. In de Musik bringt Claudio Monteverdi in Venedig dat Oratorium un de Oper in de Gäng. Heinrich Schütz bringt de italieensche Aart vun Musik nah Düütschland.

[ännern] Philosophie un Geschicht vun den Geist

In de Karken warrt de dynaamsche Geestdriftigkeit vun de Reformators aflööst dör een püttjerige, sture Bookstabendreiheree. De Orthodoxie kümmt up un kickt up den richtigen Globen. In de Philosophie geiht dat los mit de Aufklärung. René Descartes, Baruch de Spinoza un Gottfried Wilhelm Leibniz wiest de Philosophie up nee Wegen.

[ännern] Politik

In Düütschland wuracht de Dörtigjohrige Krieg un bringt dat Riek an den Rand vun den Afgrund. De groden Mächten as Sweden, Frankriek, Däänmark un de Nedderlannen mengeleert sik in un speelt een grode Rull. An'n Enn is dat Hillige Röömsche Riek utpovert un Frankriek un Sweden sünd de groden Winner. Bremen köfft vun den Kaiser in dat Johr 1646 de Unafhängigkeit un kriggt dor dat Linzer Diplom för. Sweden kriggt grode Delen vun den Noorden vun Düütschland, besunners dat Arzbisdom Bremen mit Veern dorto un ok Pommern. 1666 mutt Sweden den Versöök upgeben, ok noch de Rieksstadt Bremen in to nehmen un mutt den Freden vun Habenhusen sluten.

In England warrt de König Charles I. eenen Kopp körter maakt. De Lordprotektor Oliver Cromwell ritt de Macht an sik un maakt een Republik ut dat Vereent Königriek. Na sienen Dood kümmt de Restauration in'e Gängen, mann 1688 stiggt in de unblödig Glorious Revolution Wilhelm vun Oranien up den Throon un Grootbritannien warrt een Konstitutionell Monarchie.

In de Nedderlannen geiht de Achtigjohrige Krieg to Enn un dat Land warrt unafhängig vun Spanien. För Holland un de annern Provinzen fangt dat Gollen Tietöller an. Üm de Midden vun dat Johrhunnert gifft dat verscheden Seeslachten mit England üm de Macht up de europääschen Seen. Toeerst is Holland baben, an't Enn vun dat Johrhunnert kladdert England höger.

In Brannenborg maakt de grode Kurförst dor för, dat sien Land up den Weg is, een Grootmacht to weern.

Frankriek warrt to een Grootmacht ünner de Kanzlers Richelieu un Mazarin. Mit Ludwig XIV. is dat Tietöller vun den Afsolutismus up sien Hööchde.

1683 staht de Törken to'n tweden Mal na 1529 vor de Dören vun Wien. Prinz Eugen vun Savoyen un de poolsche König könnt jem wedder torüchslahn. Vun nu af an geiht dat mit de osmaansche Grootmacht lütt bi lütt bargdal.

1601	1602	1603	1604	1605	1606	1607	1608	1609	1610
1611	1612	1613	1614	1615	1616	1617	1618	1619	1620
1621	1622	1623	1624	1625	1626	1627	1628	1629	1630
1631	1632	1633	1634	1635	1636	1637	1638	1639	1640
1641	1642	1643	1644	1645	1646	1647	1648	1649	1650
1651	1652	1653	1654	1655	1656	1657	1658	1659	1660
1661	1662	1663	1664	1665	1666	1667	1668	1669	1670
1671	1672	1673	1674	1675	1676	1677	1678	1679	1680
1681	1682	1683	1684	1685	1686	1687	1688	1689	1690
1691	1692	1693	1694	1695	1696	1697	1698	1699	1700