Beer
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Beer is 'ne zwak-alcoholische, gazeuzen draank, dee verkrege weurt door fermentatie vaan geerstemaajt, mèt tòwvooging vaan water en hop. D'n draank is liech bitter vaan smaak en miestal geel vaan kleur, mèt liechter en duusterder variaties. Beer weurt väöl gedroonke en liet ziech veural associëre mèt manslui, mèt fieskes en mèt de sociaal klasse vaan "gewoen lui". In Limburg weurt väöl beer gebrouwd.
Inhawd |
[bewirk] Historie
Beerachtige draanke, ontstoon door gisting vaan graonechtige plante, vint me, same mèt de veurluipers vaan wien, tot 7000 jaor trök, op 't groondgebeed vaan 't modern Iraan. 'n Plakket vaan 6000 jaor aajd oet Mesopotamië laot lui zien die mèt e reetsje oet 'n groete koomp drinke; me vermoed tot dit beer is. Ouch in 't Gilgamesj-epos kump beer veur. Vaanwege 't spontaan ontstoon vaan fermentatiesappe meint me tot mier volke onaofhaankelek vaanein 't beer höbbe oetgevoonde. 't Koum in eeder geval ouch in 't aajd Europa veur. Al volke boete de Grieke, die wien priffereerde en beer es barbaars zaoge, kóste beer. Wie de Romeinse cultuur vergrieks woort (zuug Hellenisatie) lete ouch zie 't beer valle; ze zaoge neer op beveurbeeld de Germane, die 't wel droonke. De Latiense naom is cervisia, de Griekse zython.
In de Middeliewe bleef me in de Germaanssprekende streke beer drinke. De formule vaan 't beer veranderde ouch laankzemaon, umtot allein gegis geerstemaajt 'ne te bittere smaak heet. Zoe woort kruie d'r aon tòwgevoog, en op 't leste in de Middeliewe woort de hop debei gedoon. 't Middeliews beer versjèlde nog sterk vaan 't eus, doortot mier oongegisde stoffe d'r in zaote waor 't voedzaam en minder alcoholisch. Dit beer woort in de stei door de ganse bevolking - ouch vroului en kinder - gedroonke, umtot 't water oet de stadsgrachte neet te drinke waor en ouch pómpe gein zuuver water lieverde; beer waor hygiënischer umtot 't gekook woort en alcohol bevat.
In 1516 veerdigde d'n hertog vaan Beiere 't Reinheitsgebot oet, wat perceis veursjreef wat wel en neet in beer geduid moch weure. Dit veursjrif heet de Duitse unificatie vaan 1871 euverleef en besteit, in sterk gewijzegde vörm, nog altied. Recent heet 't nog veur groete handelsprobleme gezörg. In de Renaissancetied begós me ouch veur 't iers lagerbeer te brouwe, dit woort bij accident ontdèk wie me beer erg laank bewaord had. Daoveur waore de bere vaan 't typ wat me allewijl es ale kint. Vaanaof de late achtiende iew woort de productie gemachinaliseerd.
[bewirk] Brouwperces
Beer moot um ziene alcohol te kriege fermentere; daoveur is de presentie vaan sókker nudig. In 't gebruukde geers zit wieneg sókker; daorum weurt mèt ander percesse iers 't zètmeel in sokker umgezat. Me verdeilt 't gans proces in drei fases: 't majte, 't brouwe en 't fermentere
[bewirk] Majte
Me liet de geerstekorrele in 'n gooddoorleechte en maotig werm ruimde ligke, boe ze kinne ontkieme. Zoe immiteert me 't vreugjaorsweer. Es de plant wörtelkes liet greuje maak ze in de korrel zelf enzyme aon, die later nuudig zien. Wienie de plante wied genóg oetgegreujd zien weure de korrele verwermp, soms geruusterd of gebrand (aofhaankelek vaan de soort). Daonao weure de wörtelkes d'raof gehaold en peers me de korrele.
[bewirk] Brouwe
Allewel tot brouwe ouch d'n tèrm veur beer make in 't algemein is geve beerbrouwers heimèt specifiek 't middeperces vaan 't beermake aon. De gepeersde korrele weure noe gesjroet: nog mie geplet, zoetot 't kaf vaan 't kore gesjeie kin weure. Dit meel heet me nuudig. 't Is inmiddels behuurlek enzymeriek door 't majte. Noe weurt 't meel mèt water vermingk en begint 't majsje: 't weurt in stappe steeds mie verwermp. Daodoor goon de enzyme, die 't zètmeel in sókker umzètte, wèrke. 't Rizzeltaot weurt daonao gefiltreerd; 't residu hèt bostel, 't filtraot hèt wort. Me speult nao 't filtrere de ketels nog ins nao, veur ouch de plekkende sókker nog te kinne gebruke.
[bewirk] Fermentere
De wort weurt vervolges bewèrk mèt gis-celle, eincellig plantaardige organismes die sókker in alcohol umzètte. 't Fermentere verlöp in stappe. 't Beer vaan nao de ierste fermentatie hèt joonkbeer en heet rilletief wieneg smaak, alcohol en koolzoer. 't Beer moot gemeinlik naogiste; gemeinlik gebäört dit op 't vaat (lagerbeer), soms moot beer op de fles naogiste. De beersoort Lambiek fermeteert spontaan.
[bewirk] Soorte beer
De bere valle in drei hoofsoorte oeterein: 't lagerbeer, 't ale en 't lambiek.
Lagerbeer is beer wat nao de ierste fermentatie nog laank moot naogiste. 't Kump oet Middel-Europa (Zuid-Duitsland) en is 't mies gedroonke beer vaan allemaol. Binne 't lagerbeer zien väöl variante te ondersjeie; Pilsener beer is 't gebrukelekste. Dit is e helder, goudgeel beer. In zie mies typische vörm vint me dat beveurbeild bei Heineken. Euver 't algemein is 't neet zeut. Väöl aander beer neump ziech neet Pilsener meh ligk wel detegenaon. Bokbeer en aaid-broen zien aander variante, die ziech door 'ne zeutere smaak en 'n duusterdere kleur oondersjeie (dit kump miestal door towveuging van beveurbeeld caramel). Lagerbeer mèt wieneg neet-vergisbare sókkers (nog minder es Pilsener) neump me witbeer.
Ale waor oersprunkelek 'n Ingels synoniem veur beer mer sleit dao noe op de beersoort die me es typisch Ingels zuut: duuster vaan kleur en zwoer vaan smaak, umtot 't minder wiedgaond gegis is. In vreuger tije woort dit beer in gans Europa gedroonke.
Lambiek is beer wat wel geers gebruuk. In die geers zitte de giscelle al opgesloote, te deil temeenste. 't Beer smaak get zoer. Umtot me de geers in de negentiende iew begós te cultivere koum de smaak vaan al 't beer daobij in de beurt.
[bewirk] Beermerke in Nederlands en Belsj Limburg
- Alfa beer oet Thull bie Sjènne
- Hertog Jan, oet Árse
- Gulpener beer, oet Gulpe
- Brand beer, oet Wielder
- Wieckse Witte, oet Wiek (Mestreech)
- Cristal, oet Alleke
- Bokkereyer, Ops-Ale en Pax Pils oet Opitter in de gemeinte Bree
- Adelardus Trudo abdiejbeer, oet Kerrekom bie Sint-Truiden
- Sezoens, Martens Pils ("Boggeter beer") en Limburgse Witte oet Bogget
- Achel Trappis, oet Achel
- ter Doolen tripel, oet Helichtre
- Ricks beer oet Voere
- Linjeboum oet Naer
[bewirk] Beermerke in de res van de Euregio Maas-Rien
