Derecto de autor
De Wikipedia, le encyclopedia libere
- Version audio disponibile. Ascolta iste articulo in forma parlate.
(Adjuta: Como sonar le files .OGG?)
Le signo de copyright.
Un copyright o derecto de autor da al autor de un obra creative (per ex. litteratura, film, musica, pictura, software) le derecto exclusive de controlar le reproduction del obra durante un periodo de tempore, a condition que iste obra sia dotate de certe qualitates minimal de originalitate.
Iste derecto consiste generalmente in le exclusivitate de realisar e vender copias del obra, de facer obras derivate de illo, de presentar le obra in publico, e de vender o transferer iste derectos a altere personas.
Le copyright es un forma de proprietate intellectual. Al contrario de un patente que da un derecto de monopolio super le uso de un invention, un copyright coperi obras de expression creative.
Personas qui copia sin permission obras sub copyright pote esser punite per lege, normalmente con un mulcta sed in casos extreme con arrestation e prision.
Tabula de contento |
[modificar] Proprietate de copyright
In le major parte del paises, le proprietate del copyright de omne obra se assigna automaticamente al autor de illo (a minus que le autor assigna le copyright a alcuno altere), e il non ha necessitate de registrar le copyright. Sin registration il pote totevia esser difficile provar legalmente le proprietate del copyright; es sovente un bon idea registrar lo, specialmente pro obras commercial.
Si un autor recipe pagamento in excambio de producer obras pro alcuno altere, le persona pagante le obra (p.ex. le empleator del autor) recipe sovente etiam le proprietate del copyright.
Le obras que es foras copyright a causa de lor antiquitate o cuje autor ha relinquite le copyright es dicite de esser in le dominio public e pote esser liberemente copiate, usate e cambiate.
[modificar] Fair use
Le fair use es un doctrina in le lege de copyright statounitese que permitte le uso limitate de materiales sub derectos de autor sin permission del proprietatores del derectos, p.ex. pro scopos academic o jornalistic. Iste doctrina se basa in le derecto del parola libere in le prime emendamento al constitution statounitese.
Ben que le termino fair use es unic in senso legal al Statos Unite illo es in uso informal semi-commun in altere paises pro describer derectos similar existente in ille paises. In altere jurisdictiones de common law existe un derecto similar sub le nomine fair dealing. Le jurisdictiones de derecto civil ha altere limitationes e exceptiones al derecto de autor.
[modificar] Copyright in paises distincte
Paises distincte ha differente leges governante le derectos de autor. Le major parte del differentias concerne le question si le obras producite per le governamento cade sub copyright o non, quante tempore dura le copyright post le morte del autor, e le definition de fair use. A causa de tal differentias, un certe obra pote simultaneemente cader sub copyright in un pais e esser in le dominio public in un altere.
[modificar] Problemas con copyright
[modificar] Creativitate
Multes crede que le leges de derecto de autor facilita le creation de nove obras e le invention de nove ideas, permittente al autores reciper recompensation financiari pro lor effortio e providente un incentivo al production de obras futur. Sed criticos constata que le leges de copyright impedi le excambio e melioration creative de ideas, obras e inventiones.
[modificar] Controlo per editores
Le casas editorial existe pro facilitar le publication de obras, faciente tote le labor associate con le publication, promotion e vendita del obra in excambio de un portion del profitos. Le casas editorial es sovente selective quanto al obras vendite, e trovar un publicator pro su obra pote esser multo difficile.
Sin publicator, totevia, le vendita de su proprie obra pote esser ancora plus difficile: multe mercatos sta sub controlo quasi integre de alcun pauc publicatores prominente, e pro rationes practic le botecas non vende generalmente le obras publicate per autores mesme. Criticos dice que le leges de copyright facilita iste controlo per le casas editorial, e impedi le entrata in le mercato de autores independente.
[modificar] Contento aperte
Como solution de iste problemas, gruppos de autores independente ha inventate le idea de contento aperte, dante a omnes permission de copiar, cambiar e distribuer o vender lor obras, subjecte a certe regulas stipulate in un licentia de contento aperte. Alcun conditiones typic in contento aperte es:
- Le obras cambiate o derivate debe includer notas que da credito al autores original.
- Si on distribue le obra cambiate o derivate, le recipientes del nove obra debe reciper le mesme permissiones coperiente le obra integre, includente le cambios e partes addite.
- Sub alcun licentias es prohibite vender le obra o usar lo pro scopos commercial.
Le paginas de Wikipedia es disponibile sub le Licentia GNU pro documentation libere le qual permitte usar le contento sub, in fundo, le prime duo de iste conditiones.
[modificar] Themas connexe
