Bóveda

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Para lugares homónimos véxase Bóveda (homónimos).

Bóveda
Situación
Xentilicio 1:	Bovedense
Xeografía
Provincia:	Provincia de Lugo
Comarca:	Terra de Lemos
Área:	91,1 km²
Entidades de poboación:	-
Capital do concello:	Bóveda
Latitude e lonxitude:
Altitude máxima:	- m.
Altitude mínima:	m.
Zona horaria: 2	UTC + 1
Demografía (2007)
Poboación:	1.737 hab.
Densidade:	19,07 hab./km²
Uso do galego 3 (2001)
Galegofalantes sobre o total da poboación:	98,17 %
Falantes do galego no tramo 5 a 29 anos
Sempre:	81,72 %
Ás veces:	15,74 %
Nunca:	2,54 %
Política (2007)
Concelleiros 4:	PPdeG 5 (692 votos - 49,22 %) BNG 1 (164 votos - 11,66 %) PSdeG-PSOE 3 (537 votos - 38,19 %) Outros: - (- %)
Alcalde:	José Manuel Arias López (PP)
Eleccións municipais en: Bóveda {{{eleccións}}}
Censo electoral (2007)
Total electores:	1.980 - 100 %
Votantes:	1.415 - 72,12 %
Abstencións:	547 - 27,88 %
Votos en branco:	9 - 0,64 %
Votos nulos:	9 - 0,64 %
Orzamentos (2000)
Enderezos
Enderezo físico:	Avda, de Alfonso XIII, 85
Teléfono:	982 42 60 06
Fax:	982 42 63 02
Código postal:	27.340
Correo electrónico:	correo-boveda@fegamp.es
http://www.concellodeboveda.com
Notas: 1 Véxase no Galizionario. 2 No verán: UTC + 2. 3 Datos de 2001 publicados en 2004. 4 Eleccións municipais maio 2007.

Bóveda é un concello da Provincia de Lugo en Galicia. Pertence á Comarca da Terra de Lemos e ao partido xudicial de Monforte de Lemos.

Linda co concello do Incio e Paradela ó norte, co concello de Monforte de Lemos ó sur, cos concellos da Pobra do Brollón e O Incio ó leste, e co concello do Saviñao ó oeste.

Poboación no 2007: 1.737 habitantes segundo o INE (1.767 no 2006, 1.824 no 2005, 1.866 no 2004, 1.900 no 2003).

Xentilicio (véxase no Galizionario) : Bovedense

Evolución da poboación de: Bóveda - desde 1900 ata 2004 -
1900	1930	1950	1981	2004
4.398	4.629	4.143	3.258	1.866
Fontes: INE e IGE (Os criterios de rexistro censal variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Índice 1 Medio Natural 1.1 Xeografía 1.2 Hidrografía 1.3 Vexetación e fauna 2 Demografia 3 Etnografia 4 Historia 5 Patrimonio artístico 6 Socioeconomía 7 Turismo e Lecer 7.1 Rutas e excursións 8 Festividades 9 Lugares de Bóveda 10 Parroquias 11 Véxase tamén

[editar] Medio Natural

[editar] Xeografía

Bóveda, cunha superficie de 91 km², enclavada na zona de transición entre a depresión de Lemos e a montaña, pertence á comarca da Terra de Lemos. A súa particular ubicación xeográfica, ao sur da provincia de Lugo, e a súa dicotomía morfolóxica fan de todo-lo concello un lugar particular tanto polas súas características naturais como polas humanas. Morfolóxicamente, presenta un releve montañoso, chegando na zona occidental a alcanzar unha altitude entre 600 e 800 metros. O resto do concello posee unha altitude media de 450 metros. O pico máis alto é o Couso con 689 m. O clima é oceánico.

Destacan os montes:

• Couso (689 m.)
• Tralomoredo (449 m.)
• Costa.

[editar] Hidrografía

A rede fluvial pertence á conca hidrográfica Miño-Sil, sendo o río Mao, afluente do Cabe, o seu principal colector.

Os principais ríos son:

• Mao, afluente do Cabe.
• Teilán, afluente do Mao.
• Noceda, afluente do Mao.
• Eimer, afluente do río Noceda.
• Teixugo, afluente do Cabe.

[editar] Vexetación e fauna

En toda-la comarca se detecta a presenza de gran variedade de especies vegetais de tipo mediterráneo como a encina ou o madroño, ao lado de especies caducifolias nas tierras máis altas. Esta variedade floral conleva unha gran riqueza faunística: falcós, aguiachos, azores, andoriñas, birrios, coruxas, oropéndoas, lobos, zorros, xabarís, corzos, garzas e cegoña.

[editar] Demografia

Dende o punto de vista demográfico, o concello presenta unha densidade de pobación baixa de 25 habitantes/Km2, moi próxima á media provincial. Obsérvase unha pequena elevación dos índices natalicios, recobrándose parte da pérdida de efectivos poboacionais acontecida nas décadas dos anos corenta e cincuenta ( en 1930 o censo era de 4.629 hab. e en 1940 de 4.752). A poboación de 1981 era de 3.244 habitantes, a de 1991 de 2.320 e continúa baixando nas seguintes décadas.

• Censo: 2.320 hab.
• Densidade: 25 hab/Km2.

[editar] Etnografia

Hai constancia de ditos populares, lendas e máis tradicións orais que ó transmitírense só oralmente pouco a pouco van desaparecendo. Asemade, as tradicións, ritos e supersticións da Galicia rural van sendo substituídas por outras actitudes de acordo cos novos modus vivendi.

[editar] Historia

O nome de Bóveda vai asociado a unha linaxe establecida no mesmo lugar e do que foron antecesores os Somoza. Foi un fillo de Don Arias López Somoza e Goyanes o fundador da casa solariega e o primeiro en utilizar este apelido. Aos marqueses de Bóveda pertence o pazo do mesmo nome, datado no século XVIII. Situado na parroquia de San Martiño, foi construido sobre un pazo anterior do século XVI. O actual foi reconstruido por Don Francisco Suárez de Deza e Oca, X Marqués de Viance e canónigo maxistral da Catedral de Santiago, influenciado das súas viaxes a Italia. Algunhas das parroquias de Bóveda pertenceron á antiga xurisdición de Somoza Maior de Lamas cuxo señorío exercía o Conde de Lemos e outros. A xurisdición de Ver nomeaba xuíz ordinario. A principios do século XX houbo unhas maniobras militares presididas polo rei Alfonso XIII.

Vestixos arqueolóxicos de interese:

• Castro de Freituxe
• Castro de Bustelo (Martín)
• Medela do Gruñedo
• Cova dos Mouros
• Castro de Agroi (San Fiz)
• Castro de Vilalpape
• Medorra de Camporredondo en Mosteiro.

[editar] Patrimonio artístico

Bóveda conserva numerosos restos da cultura castreña e interesantes igrexas como a de San Fiz de Rubián orixinal do s.XVI con varias reformas posteriores, ou a capela do Ecce Homo de Rubián. San Cristovo de Martín é un templo do século XVII que conserva no interior unhas pilas (bautismal e outra de auga bendita) antigas. Na capela de San Xurxo halláronse sepulcros en ruinas (Tuimil). Con respecto á arquitectura civil destaca o Pazo dos Marqueses de Bóveda tamén chamado Pazo de San Martiño de Bóveda; foi construido sobre outro anterior do s.XVI en 1769 por Don Xoán Francisco Suárez de Deza e Oca, o estilo arquitectónico é italiano e está rodeado de xardins, no interior existen diversos obxetos e cuadros valiosos. Tamén se conserva a Casa Señorial de Ver.

Igrexas:

• Santiago de Freituxe (s. XVII)
• San Cristovo de Guntín (s. XVII)
• San Cristovo de Martín (s. XVII)
• San Pelaxio de Mosteiro (s. XVII)
• Santiago de Ribas Pequenas (s. XVII)
• San Pedro Fiz de Rubián (s. XVI)
• Santiago de Rubián (s. XVIII)
• Santa Baia de Teilán (s. XVII)
• Santa María de Tuimil (s. XVII)
• San Bartolomeu de Vilalpape (s. XVII).

Capelas:

• Concepción
• Rosario
• San Sidro
• San Martiño
• Raíña
• Couso (Martín)
• Portaxe (Remesar)
• Probeiros
• Ecce Homo (s. XVIII) (Rubián)
• Xullán (Tuimil)

Pazos e casas:

• Casa Señorial de Ver
• Pazo dos marqueses de Bóveda
• Pazo dos Vilaverde de Limia
• Casa-priorato de Freituxe
• Casa de Balboa-Pazo de Guntín
• Casa do Pacio (Martín)
• Casas do Pacio e Somoza (Remesar)
• Casa-torre de Eimer e Ribeira (Teilán)
• Casa de Meruz (Tuimil)
• Casa de Montenegro (Vilalpape).

[editar] Socioeconomía

A base económica do municipio é a gandería, seguida da agricultura. A importancia do sector primario ponse de manifesto tanto na superficie cultivada (20% da superficie total) como no número de poboación activa dedicada ao mesmo (60%). Á beira das terras de cultivo temos unha gran de prados e pasteiros, base alimenticia, dunha abundante cabana gandeira bovina, dedicada fundamentalmente á produción leiteira. Esta cabana complétase coa cría de porcino e ovino, menos numerosa, e dedicada principalmente ao autoconsumo e pequeno trueque. O sector secundario aliméntase do sector primario e da explotación dos recursos naturais, fundamentalmente os forestais. As fábricas de cerámica (Rubián e Bóveda), a transformación da produción láctea (Bóveda), e a fabricación de mobles (Rubián) son xunto á construción os alicerces do sector. Polo que se refire ao sector terciario, ocupa á cuarta parte da poboación activa. Este sector desenvolveuse nos últimos anos grazas ao subsector turístico, que non só aproveita a beleza natural, senón tamén a riqueza monumental e artística do municipio.

• Industrias: Lácteas, cerámicas e mobles.
• Feiras: Rubián (o 14 e o 29 de cada mes).

[editar] Turismo e Lecer

Ademais dos monumentos histórico-artísticos como o ben conservado pazo dos Marqueses de Bóveda, este concello posúe lugares paisaxísticos de gran interese como o Burato da Moura, recunchos para a práctica de deportes como o sendeirismo, a caza ou a pesca, o voo en parapente, etc. En Penacova hai unha casa de turismo rural preto dunha *herrería antiga, un muíño e unha fonte de augas ferruxinosas. Dentro do apartado gastronómico, toda a comarca de Lemos, é prolixa en conta a receitas e ofertas para o visitante: O porco e os seus derivados son os protagonistas de pratos tan suxestivos como o cocido, o caldo, as filloas con sangue, a empanada ou os saborosos embutidos. Da artesanía local podemos destacar as colchas tecidas a man.

[editar] Rutas e excursións

Visita aos xacementos arqueolóxicos cun percorrido polos castros e medorras de Bóveda poderase apreciar o seu pasado prehistórico. Ruta de pazos e casas señoriaiss; aínda que non poidan ser visitados podemos deleitarnos coa observación destas espléndidas edificacións; ruta de sendeirismo dende o Viveiro dos Trollos a Penacova cun percorrido de 17 quilómetros.

[editar] Festividades

• Festas do San Pedro, en Tuimil, o 29 de xuño.
• Festas de San Salvador, en Teilán, o 6 de agosto.
• Festas de San Bartolomeu, en Vilalpape, o 24 de agosto.
• Festas do San Xil, en Bóveda, o 1 de setembro.
• Festas dos Remedios, en Ribas Pequenas, o 7 de setembro.
• Festas do Ecce Homo, en Rubián, o 15 de setembro.

[editar] Lugares de Bóveda

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Bóveda vexa: Lugares de Bóveda.

[editar] Parroquias

Galicia | Provincia de Lugo | Parroquias de Bóveda
Bóveda (San Martiño) | Freituxe (Santiago) | Guntín (San Cristovo) | Martín (San Cristovo) | Mosteiro (San Paio) | Remesar (San Xoán) | Ribas Pequenas (Santiago) | Rubián (Santiago) | San Fiz de Rubián (San Fiz) | Teilán (Santa Baia) | Tuimil (Santa María) | Ver (San Vicenzo) | Vilalpape (San Bartolomeu) | Vilarbuxán (San Bartolomeu)

[editar] Véxase tamén