کرمانجی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

کرمانجی (به کردی: Kurmancî) که به آن کرمانجی شمالی هم گفته می‌شود یکی از گویش‌های اصلی زبان‌ کردی‌ است. برخی منابع از گویش سورانی با نام «کرمانجی جنوبی» یاد می‌کنند.

فهرست مندرجات ۱ مکان تکلم ۲ الفبا و نوشتار ۳ شاعران و نویسندگان نامدار ۴ جستارهای وابسته ۵ پیوند به بیرون

[ویرایش] مکان تکلم

کرمانجی در سر تا سر کردستان ترکیه و کردستان سوریه، بخشی از کردستان عراق، استان آذربایجان غربی در شهرستانهای ارومیه، سلماس، خوی، ماکو، چالدران و تکاب و همچنین در استان خراسان شمالی و استان خراسان رضوی در شهرهای بجنورد، قوچان، شیروان ، اسفراین ، کلات نادری و نیز در شهرستان رودبار استان گیلان به ویژه پیرکوه و کرماک و دوسالدیه عمارلو و برخی روستاهای سیاهکل و نیز در قسمت های کردنشین ارمنستان و قزاقستان و استانهای‌ کلباژار و زنگلان در جمهوری آذربایجان با آن تکلم می‌شود. بیشتر کردهای ساکن اروپا زبان کرمانجی تکلم میکنند .کرمانجی با انکه از لهجه های مختلفی تشکیل شده است ولی لهجه مرجع و کتابی ان به لهجه جزیری در کردستان ترکیه شبیه است که از زمانهای دور شاعران و نویسندگانی مانند احمد خانی ، ملای جزیری ،فقی تیران ،ماموستا جیگر خوین و علی حریری با اثار ارزشمندی را خلق کرده اند .

• • درمنطقه افشار(تکاب و شاهیندژ) در اذربایجان غربی طوایف شرانی،شاقی{شکاکی}،موصولانلو،زاخورانی و صربیانی درحوالی تکاب و شاهیندژو بعضی از روستاهای شهرستان هشترود و ماه نشان در آذربایجان شرقی به این گویش سخن میگویند.این فقط گوشه ای ازمناطقی بود که در ان کرمانجی مرسوم است ** در مناطق دیگری مثل منطقه اوریاد درحوالی میانه و درروستاهای هشترودوشهرستان پری در اذربایجان شرقی نیز تاچند سال پیش مردم انجا پوشش کرمانجی داشتند وبه این گویش سخن میگفتند که بتدریج وبعلل خاص زبان خود را کنار گذاشته و ترکی صحبت کردند گرچه هنوز زبان کرمانجی در پیرمردان وپیرزنان ان نواحی استفاده می‌شود.* درخراسان نیز کرمانجی درشهرهای بجنورد ,شیروان,قوچان وچند شهردیگر تکلم می‌شود.
• در استان اردبیل نیز ایل شاهسون که در اطراف کوهستان سهند وسبلان کوچ می‌کنند به کرمانجی گویش می‌کنند.

بیش از دو سوم از کردزبانان جهان به گویش کرمانجی تکلم می‌کنند.

[ویرایش] الفبا و نوشتار

نوشتار اصلی را بخوانید: زبان کردی

برای نوشتن کرمانجی در ترکیه و سوریه از حروف لاتین، در کردستان عراق و ایران از خط عربی و در قسمت کردنشین ارمنستان از خط سیریلیک استفاده می‌شود.

الفبای کردی از ۳۱ حرف تشکیل می‌شود:

A B C Ç D E Ê F G H I Î J K L M N O P Q R S Ş T U Û V W X Y Z

زبان کردی دارای ۸ مصوت است:

کردی	a	e	ê	i	î	o	u	û
فارسی	آ (مثل آرام)	إ مثل (امروز)	أ (مثل اندک)	‌ای کوتاه (در فارسی معادل ندارد)	‌ای (مثل ایلام)	أ (مثل أردک)	او کوتاه (در فارسی معادل ندارد)	او (مثل دوست)

و نیز دارای ۲۳ صامت است:

کردی	b	c	ç	d	f	g	h	j	k	l	m	n	p	q	r	s	ş	t	v	w	x	y	z
فارسی	ب	ج	چ	د	ف	گ	ه	ژ	ک	ل	م	ن	پ	ق	ر	س	ش	ت	و (مثل ویژگی)	و (مثلwindow)	خ	ی (مثل یاور)	ز

[ویرایش] شاعران و نویسندگان نامدار

زبان کرمانجی از دیر باز در ناحیه ایی که الان مزوپوتامیای شمالی (بین النهرین شمالی) نامیده میشود و در خاک کشورهای ترکیه، سوریه و عراق قرار گرفته است تکلم میشده است . این ناحیه از دیر باز مهد تمدن و فرهنگ بوده است و همواره و در طول تاریخ شاعران ، نویسندگان و فیلسوفان بزرگی از ان سر براورده اند.زرتشت پیغمبر ایران باستان به زبانی که خیلی شبیه به کرمانجی امروزی است اوستا را سروده و مانی مصلح بزرگ دوران ساسانی از شهر ماردین در کردستان کنونی ترکیه برخاسته و کتابش ارژنگ دارای اشعار بسیار زیبایی به زبان کرمانجی میباشد. غزلیات بسیار زیبای مه لای جزیری که با غزلیات حافظ در فارسی برابری میکنند به این زبان سروده شده اند و احمد خانی منظومه مم و زین را که یک افسانه عاشقانه میباشد و جزء شاهکارهای زبان کردی ۵۰۰ سال پیش به این زبان سروده است . دیوان علی حریری و فقی تیران پایه های ادبیات کردی را تشکیل میدهند . از شاعران و نویسندگان معاصر هم میتوان به ماموستا جیگرخوین و مهمد اوزون اشاره کرد.

[ویرایش] جستارهای وابسته

• زبان کردی
• کردها

[ویرایش] پیوند به بیرون

• فرهنگسرای زبان کردی
• وبلاگ جمعیت کرمانج

	زبان‌های ایرانی
شاخه	زبان‌های ایرانی غربی
شمال غربی	باستان: مادی                میانه: پارتی (پهلوی اشکانی)  نو: آذری | گیلکی | مازندرانی | تالشی | کردی کرمانجی | کردی سورانی | زازا-گورانی | سمنانی | زبان‌های ایران مرکزی | بلوچی[1] | سیوندی
جنوب غربی[2]	باستان: پارسی باستان  میانه: پارسی میانه (پهلوی)  نو: فارسی | لری | بختیاری | لارستانی | بشاگردی | کمزاری | تاتی اران
شاخه	زبان‌های ایرانی شرقی
شمال شرقی	باستان: اوستایی[3]      میانه: سغدی | خوارزمی | بلخی | سکایی غربی | آلانی | سرمتی  نو: آسی | یغنابی (سغدی نو)
جنوب شرقی	میانه: سکایی-تخاری  نو: پشتو | زبان‌های پامیری | پراچی | ارموری | منجی | یدغه
	۱-بلوچی به خاطر مهاجرت گویشورانش، از نظر جغرافیایی به جنوب شرق فلات ایران منتقل شده. ۲-شاخه جنوب غربی را شاخه فارسی‌تبار نیز می‌گویند. ۳-بیشتر زبان‌شناسان، اوستایی را در مرز شاخه‌های غربی و شرقی دسته‌بندی می‌کنند.