زابل
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
| زابل |
||
|---|---|---|
 |
||
| اطلاعات کلی | ||
| نام رسمی: | زابل | |
| کشور: | ایران  |
|
| استان: | سیستان و بلوچستان | |
| شهرستان: | زابل |
|
| بخش: | مرکزی |
|
| سال شهرشدن: | ۱۳۱۶ خ. |
|
|
||
| مردم |
||
| جمعیت | ۱۳۰٬۶۴۲ |
|
| زبان‌های گفتاری: | فارسی |
|
| مذهب: | شیعه |
|
| جغرافیای طبیعی |
||
| ارتفاع از سطح دریا: | ۴۸۰ متر | |
زابُل، یکی از شهرهای ایران در استان سیستان و بلوچستان است. این شهر مرکز شهرستان زابل است.زابل در قدیم سیستان (سکستان ،سجستان) و نیمروز نامیده می‌شد. محلی که امروز زابل نامیده می‌شود در گذشته زمینهایی با تپه‌هایی از ماسه‌های روان و رسوبات دریایی بوده که قسمتی ازآن در مسیر رودخانه هیرمند قرار داشته‌است. با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد و با اتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردیده‌است. بعدها تأسیس پادگان نظامی بر اهمیت آن افزوده‌است. در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی بر طبق مصوبه هیات وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ شمسی به مرکز سیستان تبدیل شد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] موقعیت جغرافیایی ( اقلیم و سرزمین )
تقسیمات کشوری
شهرستان زابل با مساحت ۱۵۱۹۷کیلومتر مربع در شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان ۲۱۳ کیلومتر است . این شهرستان دارای تعداد ۶ مرکز شهری و ۵ بخش – ۱۷ دهستان و ۸۸۵ آبادی دارای سکنه‌است .
عوارض طبیعی
ارتفاعات ، رودخانه‌ها ، قنات ، چاه و چشمه ها(اعم از فصلی و غیر فصلی ) سرچشمه رودخانه و منتهی به ارتفاعات این شهرستان کوه خواجه وقلعه رستم است که در غرب زابل قرار دارد . و رودخانه هیرمند و شیله از رودخانه‌های این شهرستان می‌باشد.
منابع تامین آب و حوزه آبریز و شبکه رودخانه ها
آب این شهرستان ازطریق حلقه چاه - رشته قنات - رشته چشمه با میزان آبدهی متوسط ورودخانه‌های هیرمند بامیزان آبدهی متوسط سالانه۳هزارمیلیون مترمکعب تامین می‌شود.
اقلیم
شهرستان زابل دارای اقلیم بیابانی گرم و خشک می‌باشد . میانگین بارش سالانه در این شهرستان ۶/۵۹ میلی متر و متوسط دمای آن در سال ۸۲ از ۴۹ الی ۵/۹- درجه سانتی گراد در تغییر است .
پیشینه تاریخی و گردشگری
تاریخچه و وجه تسمیه نامگذاری ،اماکن و آثار تاریخی ،آداب و رسوم ،مشاهیر و شخصیت‌های تاریخی شهرستان زابل در قدیم سیستان و نیمروز خوانده می‌شد. محلی که امروززابل نامیده می‌شود بیش ازآن زمینهایی باتپه‌هایی ازماسه‌های روان ورسوبات دریایی بود که قسمتی ازآن درمسیررودخانه قرارداشت باکم شدن آب رودخانه بروسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد وبااتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردید .بعدهاتأسیس پادگان نظامی براهمیت آن افزود. در سال ۱۳۱۴شمسی بر طبق تصویب نامه هیات وزیران ، آن آبادی را زابل نامیدندودر سال ۱۳۱۶ شمسی به مرکزسیستان تبدیل شد.ازارتفاعات مهم این شهرستان کوه خواجه وقلعه رستم است که درغرب زابل قراردارد.دربراراین کوه تصویری ازرستم پهلوان که گرزی دوسردردست دارد،نقش بسته‌است .دردامنه‌های جنوبی آن نیزویرانه‌های بناهای منسوب به دوره اشکانیان بر جا مانده که در زمان خود بسیار با شکوه بوده‌است . زابل امروزی شهری نسبتاتوسه یافته و مجهز به انواع خدمات مورد نیاز جامعه شهری است .از میراث فرهنگی این شهرستان می‌توان به آثارزیراشاره کرد: شهرسوخته – قلعه رستم –قلعه رمرود-کوه خواجه –دهانه غلامان –قلعه سام – آتشکده کرکوک –قلعه خان ملک –تپه کنیز- تخت شاه – بی بی دوست –آتشکده کهک –میل قاسم آباد- میل نادر-زاهدان کهنه –برج افغان –چاه نیمه –سدزهک –سدکهک –سد سیستان –تالاب هامون –آسیابهای بادی- قلعه کندر.
زبان و مذهب مردم شهرستان زابل به فارسی با لهجه محلی زابلی تکلم می‌کنند و لهجه‌های بلوچی و فارسی معیار نیز رایج است . در این شهرستان ۸۹/۹۹ درصد جمعیت آن را مسلمانان اعم از شیعه وسنی تشکیل می‌دهند.
[ویرایش] جمعیت نیروی انسانی
جمعیت
جمعیت این شهر بر پایه آمار سرشماری سال ۸۵ برابر با ۱۳۰٬۶۴۲ نفر است.[۱] .
نیروی انسانی
بر اساس برآورد انجام شده در سال ۱۳۸۲جمعیت فعال این شهرستان *(استان)۲۴۱۹۲۳نفر، جمعیت شاغل ۲۲۵۳۵۳ نفر به ترتیب روستایی و شهری ۱۰۸۴۹۷۴و ۱۰۶۵۰۳۴بوده و ترکیب اشتغال به ترتیب کشاورزی صنعت و خدمات ۲۸و۸/۲۴و۲/۴۷ درصد می‌باشد.بر همین اساس نرخ بیکاری ۲/۱۹ درصد بوده که نسبت به سال ۱۳۷۵(نرخ بیکاری ۹ درصد بوده )،۱۱۳درصد رشد داشته (۲/۱۰ درصد افزایش یافته‌است )
[ویرایش] امور اجتماعی
سواد
میزان باسوادی شهرستان درسال۱۳۷۵برابر۵/۶۵درصدبوده که به۵/۶۸درصددرسال۱۳۸۲افزایش یافته‌است
آموزش و پرورش
در سال تحصیلی ۸۳-۱۳۸۲تعداد کل دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی(بدون بزرگسالان و مراکز تربیت معلم ) شهرستان ۹۵۴۷۳ نفر بوده که ۷۳/۱۷ درصد از دانش آموزان استان را تشکیل می‌دهد.از کل دانش آموزان این شهرستان ۸۵/۵۱ درصد در مقطع ابتدائی ، ۱۰/۲۵ درصد درمقطع راهنمائی، ۰۲/۲۱ درصد در مقطع متوسطه و ۳۷/۱۲ درصد در مقطع متوسطه در رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش مشغول به تحصیل می‌باشند .۱۹/۴۶درصد از کل دانش آموزان شهرستان زابل را دانش آموزان دختر تشکیل می‌دهند و سهم دانش آموزان مناطق روستائی نیز ۸۵/۵۱ درصد می‌باشد.
آموزش عالی
در سال تحصیلی ۸۳-۱۳۸۲ در شهرستان زابل ، ۱۰۱۳۰ دانشجودر حال تحصیل بوده که از این تعداد ۷۰ در صد در دانشگاه دولتی و ۳۰ درصد در دانشگاه آزاد و پیام نور مشغول به تحصیل بوده‌اند.
بهداشت و درمان
شهرستان زابل از لحاظ امکانات بهداشتی و درمانی در سال ۱۳۷۵ دارای ۳ بیمارستان با ۲۲۰تخت بوده که در سال ۱۳۸۲ تعداد بیمارستان به ۲ و تعداد تخت بیمارستان نیز به ۲۴۹ رسیده‌است .همچنین در سال ۱۳۷۵ تعداد مراکز بهداشتی شهری و روستائی ۸و۲۷ مرکز بوده که این رقم در سال ۱۳۸۲به ۲۰و۳۵ مرکز افزایش یافته‌است .نسبت برخورداری جمعیت به پزشک در سال ۱۳۷۵ به ازای هر هزار نفر ۲۰ درصد بوده که این نسبت در سال ۱۳۸۲ به ۲/۲۷ پزشک رسیده‌است .طی همین سال به ازای هرهزارنفر۸/۶۵درصدتخت بیمارستان بوده که به۴/۶۶درصدتخت بیمارستانی تغییر یافته‌است.
فرهنگ و گردشگری
تعداد سینماهای فعال شهرستان زابل از ۱ سالن سینما در سال ۱۳۷۵ به ۱ سالن در سال ۱۳۸۲ رسیده همچنین تعداد کتابخانه‌های عمومی طی عمیق سالها از ۴ باب به ۵ باب رسیده‌است . از نظر سالن سخنرانی و نمایش حدود ۷۵ درصد رشد/کاهش داشته و از ۴ سالن در سال ۱۳۷۵ به ۷ سالن در سال ۱۳۸۲ رسیده و تعداد مراکز فرهنگی ثابت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از ۵ مرکز در سال ۱۳۷۵ به ۵ واحد در سال ۱۳۸۲ رسیده‌است .
[ویرایش] اماکن گردشگری و تاریخی
آتشکده کرکویه، تخت عدالت، کوه خواجه، زاهدان کهنه، قلعه سام، سه کوهه، شهر سوخته، دهانه غلامان، قلعه رامرود، قلعه خاش، قلعه مچی، قلعه تپه، قلعه رستم، قلعه کهک کهزاد، چاه نیمه، آرامگاه خواجه غلطان، زیارتگاه بی بی دوست
[ویرایش] صنایع دستی
۱- پشتی و گلیم بافی
۲- قالی بافی
۳- توتن(بلم) سازی
۴- تولید ابزارآلات موسیقی
۵- سوزن دوزی
۶- کلوچه و نان پزی
تربیت بدنی
این شهرستان از وجود یک استادیوم ، یک میدان فوتبال ، ۲ میدان والیبال ، ۲ بسکتبال ، ۹ سالن ورزشی و یک ورزشگاه بهرمند می‌باشد. سرانه فضای ورزشی به ازای هر هزار نفر ( سر پوشیده ) ۳۳ متر مربع و سرانه فضای ورزشی روباز ۵۷ متر مربع برای هزار نفر جمعیت است .
[ویرایش] امور تولیدی و اقتصادی
منابع آب و خاک
در سال ۱۳۸۲ حجم آبهای زیر زمینی در شهرستان زابل – میلیون متر مکعب بوده که معادل – درصد کل آبهای زیر زمینی استان می‌باشد . همچنین کل منابع آبهای سطحی در این شهرستان ۹۶ میلیون متر مکعب بوده که حدود ۵۰ میلیون متر مکعب از این آب‌ها برداشت شده‌است .
کشاورزی و منابع طبیعی و دامپروری
در سال زراعی ۸۳-۱۳۸۲ سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زابل بالغ بر ۲۵۸۶۱ هکتار است که ۱/۱۶ درصد از سطح کشت زیر کشت استان را تشکیل می‌دهد . از این مقدار ۵۶/۱ درصد به کشت باغات و ۱/۱۶ درصد به زراعت‌های سالانه اختصاص دارد . محصولات عمده زراعی شهرستان غلات ، محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای می‌باشد . طی همان سال ، ۱۱۸ واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده‌است . همچنین میزان تولید شیر ، گوشت قرمز ، گوشت مرغ و عسل به ترتیب ۳۷ ، ۱/۷ ، ۳ و – هزار تن بوده‌است . لازم به ذکر است این شهرستان دارای ۳۱۶ واحد پرورش ماهی با تولید ۱۰۸هزار تن می‌باشد .
جنگل و مرتع
در سال ۱۳۸۲ شهرستان زابل ، ۴۷۴۵۹۵ هکتار مرتع وجود داشته و مقدار علوفه قابل برداشت از این مراتع صفر تن بوده‌است . مساحت جنگل‌های طبیعی شهرستان ۱۱۰۰۰ هکتار و مساحت جنگل‌های مصنوعی نیز ۱۶۳۳ هکتار می‌باشد .
صنعت و معدن
تعداد صنایع موجود شهرستان زابل ۷۲ واحد می‌باشد که تعداد – واحد آن در نقاط روستایی و تعداد – واحد بقیه در نقاط شهری مستقر می‌باشند . درسال ۱۳۸۲ تعداد ۲ کارگاه فعال مسئولیت استخراج معادن را به عهده داشته که عمده ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارت‌اند از : کرومیت – مرمر – سنگ لاشه . سهم شهرستان از کارگاه‌های معدنی فعال استان ۳/۱۳ درصد می‌باشد . میزان تولیدات اسمی سالانه گروه معدنی غیر فلزی – تن می‌باشد که – درصد تولیدات معدنی کل استان را به خود اختصاص داده‌است .
[ویرایش] پانویس‌ها
[ویرایش] منابع
- اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳، ص۱۳۰.
- مختصات
- دانشگاه زابل http://uoz.ac.ir
 |
|
|---|---|
| مرکز | زاهدان |
| شهرستان‌ها |
ایرانشهر | چابهار | خاش | دلگان | زابل | زاهدان | زهک | سراوان | سرباز | کنارک | نیک‌شهر |
| شهرها |
ادیمی | اسپکه | ایرانشهر | بزمان | بمپور | بـِنِت | بنجار | پیشین | جالق | چابهار | خاش | دوست‌محمد | راسک | زابل | زابلی | زاهدان | زهک | سراوان | سرباز | سوران | سیرکان | فنوج | قصرقند | کنارک | گلمورتی | محمد‌آباد | میرجاوه | نصرت‌آباد | نگور | نوک‌آباد | نیک‌شهر |
| نقاط دیدنی |
ارگ کوه خواجه | بازار زاهدان | درخت مکرزن | دریاچه هامون | دهانه غلامان | زیارتگاه مرتضی‌علی | عمارت قدیمی پست چابهار | قلعه پرتغالی‌ها (چابهار) | قلعه تیس | قلعه رستم | قلعه سب | قلعه سه کوهه | قلعه ناصری | سنگ‌نگاره‌های کوه نگاران | بازار منطقه آزاد چابهار | موزه ایرانشهر | موزه چابهار | میل نادری |
| فهرست روستاهای استان سیستان و بلوچستان |
|
