Μάχη της Κρήτης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Γερμανοί αλεξιπτωτιστές στην Κρήτη.
Μάχη της Κρήτης
Πόλεμος: Β' Παγκόσμιος Πόλεμος
Χρονολογία: 20 Μαΐου 1941- 1 Ιουνίου 1941
Τόπος: Κρήτη
Έκβαση: Πύρρειος νίκη των Γερμανών
Μαχόμενοι
Αυστραλία Ελλάδα Ηνωμένο Βασίλειο Νέα Ζηλανδία	Γερμανία Ιταλία
Αρχηγοί
Μπέρναρντ Φρεΐμπουργκ	Κουρτ Στούντεντ
Δυνάμεις
43.000	45.000
Απώλειες
3.500 νεκροί ή τραυματίες 17,500 αιχμάλωτοι	6.200 – 22.000 νεκροί, τραυματίες ή αιχμάλωτοι

    Το να χάσουμε την Κρήτη λόγω ανεπαρκών δυνάμεων - εκεί θα υπήρχε έγκλημα. — Γουΐνστον Τσώρτσιλ, Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος    

Μάχη της Κρήτης (Γερμανικά Luftlandeschlacht um Kreta) ονομάζεται η αντιστασιακή δράση ενάντια στη Γερμανική εισβολή 1941 που έλαβε χώρα στην Κρήτη κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και συγκεκριμένα από το πρωί της 20ής Μαΐου 1941, όταν ξεκίνησε η αεροπορική έφοδος των Γερμανών με συνθηματικό όνομα «Unternehmen Merkur» (Επιχείρηση Ερμής) εναντίον του νησιού. Με την επιχείρηση αυτή οι Γερμανοί κατάφεραν να καταλάβουν το νησί από τις συμμαχικές δυνάμεις, ωστόσο αυτή τους η επιτυχία κόστισε τόσο πολύ ώστε να μην επιχειρήσουν ξανά άλλη αεροπορική έφοδο της ίδιας κλίμακας κατά την διάρκεια του πόλεμου.

Σήμερα, η μάχη της Κρήτης θεωρείται η πρώτη μεγάλη κυρίως αεροπορική επιδρομή και η μεγαλύτερη στην ιστορία. Η μάχη θεωρείται επίσης πολύ σημαντική για τους Κρητικούς λόγω της αναπάντεχης σθεναρής αντίστασης που κατέβαλαν ενάντια στους αριθμητικά ανώτερους Γερμανούς και το μεγάλο τίμημα που η επίθεσης και η επακόλουθη κατοχή είχαν στον πληθυσμό του νησιού.

Πίνακας περιεχομένων 1 Πρόλογος 1.1 Συμμαχικές Δυνάμεις 1.2 Δυνάμεις του Άξονα 2 Στρατηγικό σχέδιο, τακτικές, πληροφορίες, όπλα και εξοπλισμός 2.1 Κατασκοπία και Πληροφορίες 2.1.1 Οι βρετανικές πληροφορίες και οι υποκλοπές Ultra 2.1.2 Γερμανική κατασκοπία 2.2 Όπλα 2.2.1 Γερμανικά 2.2.2 Ελληνικά 2.2.3 Βρετανικά και Κοινοπολιτείας 2.3 Στρατηγικό σχέδιο και τακτικές 3 Αρχική μέρα - 20 Μαΐου 4 Μέρα 2 - 21 Μαΐου 5 Μέρα 3 - 22 Μαΐου 6 Αποχώρηση 7 Έκβαση 8 Απώλειες 9 Βιβλιογραφία 9.1 Στα Ελληνικά 9.2 Στα Αγγλικά

[Επεξεργασία] Πρόλογος

Οι Συμμαχικές δυνάμεις ανέλαβαν την κατοχή της Κρήτης από την περίοδο της Ιταλικής εισβολής στην Ελλάδα την 28 Οκτωβρίου, 1940. Ο Ιταλικός στρατός αρχικά απωθήθηκε από τους Έλληνες, στην συνέχεια όμως Γερμανικές ενισχύσεις ανέστρεψαν τα δεδομένα. 57.000 σύμμαχοι στρατιώτες διώχθηκαν από την ηπειρωτική Ελλάδα, και το Βρεταννικό Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό μετέφερε πολλούς από αυτούς, εκ των οποίων αρκετοί κατέληξαν στην Κρήτη, οπού ενίσχυσαν την υπάρχουσα στρατιωτική δύναμη των 14.000 ανδρών.

Στην πραγματικότητα, στην αρχή οι σύμμαχοι είχαν το πλεονέκτημα της αριθμητικής ανωτερότητας και της ναυτικής υπεροχής. Οι Γερμανοί είχαν αεροπορική υπεροχή και μεγαλύτερη κινητικότητα, κάτι που τους επέτρεπε να συγκεντρώνουν τις δυνάμεις τους πιο αποτελεσματικά.

[Επεξεργασία] Συμμαχικές Δυνάμεις

Τον Μάιο του 1941, η άμυνα αποτελούνταν από περίπου 9.000 Έλληνες: τρία τάγματα του ελληνικού 5ου Τμήματος του Ελληνικού Στρατού, (το οποίο είχε μείνει πίσω όταν η υπόλοιπη μονάδα είχε μεταφερθεί στην ηπειρωτική Ελλάδα για να αντιμετωπίσει την γερμανική εισβολή) την Κρητική Χωροφυλακή (μια δύναμη με μέγεθος τάγματος), τη Φρουρά Ηρακλείου (τάγμα άμυνας που αποτελούνταν κυρίως από προσωπικό για μεταφορικές και διοικητικές μέριμνες) και υπολείμματα του 12ου και του 20ου ελληνικού τμήματος στρατού ( που είχαν καταφύγει στην Κρήτη και είχαν οργανωθεί υπό βρεταννική διοίκηση). Υπήρχαν ακόμη μαθητές της ακαδημίας της χωροφυλακής και νεοσύλλεκτοι από τα κέντρα εκπαίδευσης νεοσυλλέκτων στην Πελοπόννησο, οι οποίοι είχαν μεταφερθεί στην Κρήτη για να αντικαταστήσουν τους εκπαιδευμένους στρατιώτες που είχαν σταλεί για να πολεμήσουν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Αυτές οι δυνάμεις ήταν ήδη οργανωμένες σε αριθμημένα συντάγματα εκπαιδευομένων νεοσυλλέκτων και αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί η υπάρχουσα διαμόρφωση για την οργάνωση των ελληνικών μονάδων, ενισχύοντας τις με έμπειρους άνδρες που έφθαναν από την ηπειρωτική χώρα.

Το στρατιωτικό απόσπασμα της Βρετανικής Κοινοπολιτείας αποτελούνταν από την αρχική βρετανική φρουρά και 25.000 ακόμα στρατιώτες που είχαν εγκαταλείψει την ηπειρωτική χώρα. Αυτοί οι 25.000 στρατιώτες ήταν ένα μείγμα από ακέραιες μονάδες κάτω από δική τους διοίκηση, πρόχειρες μονάδες φτιαγμένες βιαστικά από διοικητές, στρατιώτες κάθε είδους χωρίς ηγεσία, και λιποτάκτες. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν είχαν βαρύ εξοπλισμό.

Οι μονάδες-κλειδιά ήταν το 2ο Τμήμα Νέας Ζηλανδίας (εκτός από την 6η ταξιαρχία και την διοίκηση του τμήματος, που είχε σταλεί στην Αίγυπτο), η αυστραλιανή 19η ταξιαρχία και η βρετανική 14η ταξιαρχία πεζικού. Οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν στη διάθεση τους 16 τανκς τύπου Cruiser Mk I. Υπήρχαν ακόμα περίπου 85 κομμάτια πυροβολικού διαφόρων διαμετρημάτων. Πολλά από αυτά ήταν πρώην ιταλικά χωρίς στόχαστρα βομβαρδισμού.

Στις 30 Απριλίου, ενας Νεοζηλανδός, ο στρατηγός Μπερναντ Φρέυμπεργκ διορίστηκε διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στην Κρήτη.

Η κατοχή του νησιού παρείχε στο βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό άριστα λιμάνια για την ανατολική Μεσόγειο. Από την Κρήτη, μπορούσαν να βομβαρδίσουν τις πετρελαιοπηγές του Πλοϊέστι στη Ρουμανία. Ακόμα με την Κρήτη σε συμμαχικά χέρια, η νότιο-ανατολική θέση των δυνάμεων του Άξονα δεν θα ήταν ποτέ ασφαλής, κάτι που θα ήταν ζωτικής σημασίας πριν ξεκινήσει η επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα, (πρόκειται για την εισβολή στη Ρωσία στις 22 Ιουνίου 1941). Οι Γερμανοί πραγματοποίησαν επιχειρήσεις με συνεχείς βομβαρδισμούς του νησιού, κάτι που τελικά ανάγκασε την βρετανική Βασιλική Αεροπορία να μεταφέρει τα αεροπλάνα στην Αλεξάνδρεια, δίνοντας έτσι στην Γερμανική Αεροπορία (Luftwaffe) την αεροπορική υπεροχή. Παρόλα αυτά το νησί παρέμενε απειλή και θα έπρεπε να κατακτηθεί στο τέλος.

[Επεξεργασία] Δυνάμεις του Άξονα

Στις 25 Απριλίου, ο Αδόλφος Χίτλερ υπέγραψε την Ντιρεκτίβα (εντολή) Νούμερο 28, διατάζοντας έτσι την εισβολή στην Κρήτη. Οι δυνάμεις του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού από την Αλεξάνδρεια διατηρούσαν τον έλεγχο του υδατικού χώρου γύρω από την Κρήτη, έτσι κάθε αμφίβια επίθεση θα αποφασιζόταν από τη φύση μίας μάχης αέρος-θαλάσσης, κάνοντας το ένα ριψοκίνδυνο τόλμημα στην καλύτερη περίπτωση. Με τη γερμανική υπεροχή από αέρος δεδομένη, αποφασίστηκε εισβολή από αέρος.

Αυτή θα ήταν η πρώτη πραγματική μεγάλης κλίμακας αεροπορική εισβολή, παρόλο που οι Γερμανοί είχαν χρησιμοποιήσει αλεξιπτωτιστές και ανεμοπλάνα σε επιθέσεις (αλλά σε πολύ μικρότερη κλίμακα) στην εισβολή στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες, στη Νορβηγία αλλά και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, Γερμανοί αλεξιπτωτιστές είχαν σταλεί να καταλάβουν την γέφυρα της διώρυγας της Κορίνθου που οι Βρετανοί Βασιλικοί Μηχανικοί(σκαπανείς) ετοιμάζονταν να ανατινάξουν. Γερμανοί μηχανικοί προσγειώθηκαν κοντά στην γέφυρα με ανεμοπλάνα κοντά στη γέφυρα, ενώ πεζικό αλεξιπτωτιστών ασκούσαν πίεση στις περιμετρικές δυνάμεις άμυνας. Η γέφυρα υπέστη ζημιές κατά τη διάρκεια της σύρραξης, κάτι που καθυστέρησε την Γερμανική προέλαση και έδωσε στους Συμμάχους χρόνο να μεταφέρουν 18.000 στρατιώτες στην Κρήτη και 23.000 ακόμα στην Αίγυπτο, με κόστος όμως την απώλεια ενός μεγάλου τμήματος του βαρέως οπλισμού.

Υπήρχε η πρόθεση να χρησιμοποιηθούν Fallschirmjäger (Γερμανοί αλεξιπτωτιστές της γερμανικής αεροπορίας Luftwaffe) για να καταληφθούν θέσεις-κλειδιά του νησιού, συμπεριλαμβανομένων και αεροδρομίων τα οποία μετέπειτα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για μεταφορά προμηθειών και πολεμοφοδίων από αέρος. Για την πραγματοποίηση της επίθεσης, η XI Fliegerkorps θα έπρεπε να συνεργαστεί με την 7η Μεραρχία Αέρος, η οποία και θα εισήγαγε τους αλεξιπτωτιστές της με αλεξίπτωτα και ανεμοπλάνα, ακολουθούμενη από την 22η Μεραρχία Αερο-απόβασης όταν τα αεροδρόμια θα ήταν ασφαλή. Η επίθεση ήταν αρχικά προγραμματισμένη για τις 16 Μαϊου, όμως αναβλήθηκε για τις 20 και η 5η "Ορεινή" Μεραρχία αντικατέστησε την 22η Μεραρχία.

[Επεξεργασία] Στρατηγικό σχέδιο, τακτικές, πληροφορίες, όπλα και εξοπλισμός

[Επεξεργασία] Κατασκοπία και Πληροφορίες

[Επεξεργασία] Οι βρετανικές πληροφορίες και οι υποκλοπές Ultra

Μέχρι τότε, οι διοικητές των Συμμάχων ήταν ενήμεροι για την επικείμενη εισβολή μέσω των υποκλοπών Ultra. Ο στρατηγός Φρέυμπεργκ είχε ενημερωθεί για το σχέδιο μάχης των Γερμανών και είχε ξεκινήσει να ετοιμάζει την άμυνα κοντά στα αεροδρόμια και στις βόρειες ακτές. Παρ' όλα αυτά καθυστέρησε σημαντικά λόγω έλλειψης σύγχρονου εξοπλισμού, και συνειδητοποίησε ότι ακόμα και οι ελαφρά οπλισμένοι αλεξιπτωτιστές είχαν ίση ή μεγαλύτερη δύναμη πυρός από τα δικά του στρατεύματα. Ακόμα, πρέπει να σημειωθεί ότι αν και οι πληροφορίες που είχε ο Φρέυμπεργκ από τις υποκλοπές Ultra ήταν πολύ λεπτομερείς, η μετάφραση από τα γερμανικά είχε γίνει από γλωσσολόγους και όχι ειδικούς στην τακτική. Το αποτέλεσμα ήταν παραπλανητικές πληροφορίες που είχαν βγει από τα συμφραζόμενα. Για παράδειγμα, τα γερμανικά μηνύματα ανέφεραν ναυτικές επιχειρήσεις, κάτι που επηρέασε σημαντικά την τοποθέτηση των στρατευμάτων του Φρέυμπεργκ καθώς περίμενε αμφίβια απόβαση ενώ ο πραγματικός στόχος των Γερμανών ήταν το αεροδρόμιο του Μαλεμε.

[Επεξεργασία] Γερμανική κατασκοπία

Ο ναύαρχος Βίλχελμ Κανάρης, αρχηγός της γερμανικής Abwehr (υπηρεσίας πληροφοριών), αρχικά ανέφερε ότι υπήρχαν μόνο 5.000 Βρετανοί στρατιώτες στην Κρήτη και καθόλου ελληνικές δυνάμεις. Δεν είναι ξεκάθαρο αν ο Κανάρης, ο οποίος είχε ένα εκτενές δίκτυο κατασκοπείας στη διάθεσή του και ήταν εν μέρει ελληνικής καταγωγής ήταν παραπληροφορημένος ή προσπαθούσε να σαμποτάρει τα σχέδια του Χίτλερ (ο Κανάρης αργότερα θα εκτελούνταν για τη δράση του εναντίον της πολιτικής του Χίτλερ). Η Abwehr ακόμα είχε προβλέψει ότι ο κρητικός πληθυσμός θα υποδεχόταν τους Γερμανούς σαν απελευθερωτές, λόγω των ισχυρών τους δημοκρατικών και αντιμοναρχικών πεποιθήσεων τους, και ότι θα ήθελαν να συμμετάσχουν στην "ευνοϊκή" συμφωνία που απολάμβανε η ηπειρωτική Ελλάδα. Ενώ αληθεύει ότι ο δημοκρατικός πρωθυπουργός της Ελλάδας, Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν Κρητικός, και έχαιρε μεγάλης υποστήριξης από το νησί, οι Γερμανοί υποτίμησαν σοβαρά το βάθος του πατριωτισμού των Κρητικών. Στην πραγματικότητα, ο βασιλιάς Γεώργιος Β' και η ακολουθία του είχαν εγκαταλείψει την Ελλάδα μέσω της Κρήτης με τη βοήθεια Ελλήνων και Κοινοπολιτειακών στρατιωτών, Κρητικών πολιτών, και ακόμα μίας ομάδας φυλακισμένων που είχαν απελευθερωθεί λόγω της προέλασης των Γερμανών.

Η υπηρεσία πληροφοριών της γερμανικής 12ης Στρατιάς περιέγραφε την κατάσταση ως λιγότερο αισιόδοξη, αλλά πίστευε ότι υπήρχαν πολύ λιγότεροι Βρετανοί και Κοινοπολιτειακοί στρατιώτες απ' ότι υπήρχαν στην πραγματικότητα, και ακόμα υποτίμησε τον αριθμό των Ελλήνων στρατιωτών που είχαν εγκαταλείψει την ηπειρωτική χώρα. Ο στρατηγός Αλεξάντερ Λορ ήταν πεπεισμένος ότι θα μπορούσε να κατακτήσει το νησί με δύο μεραρχίες, αλλά αποφάσισε να κρατήσει την 6η Ορεινή Μεραρχία στην Αθήνα σαν εφεδρεία. Τα γεγονότα που ακολούθησαν θα επαλήθευαν ότι αυτή ήταν μία σοφή απόφαση.

[Επεξεργασία] Όπλα

[Επεξεργασία] Γερμανικά

[Επεξεργασία] Ελληνικά

[Επεξεργασία] Βρετανικά και Κοινοπολιτείας

[Επεξεργασία] Στρατηγικό σχέδιο και τακτικές

[Επεξεργασία] Αρχική μέρα - 20 Μαΐου

Στις 8:00π.μ. της 20ης Μαΐου Γερμανοί αλεξιπτωτιστές προσεδαφίστηκαν κοντά στις δευτερεύουσες αεροπορικές βάσεις του Μάλεμε και των Χανίων, οι οποίες είχαν δημιουργηθεί για την υποστήριξη της κύριας βάσης στο Ηράκλειο. Η πλειοψηφεία των δυνάμεων της αρχικής επίθεσης αποκρούστηκε από τις Συμμαχικές δυνάμεις που βρίσκονταν στρατοπαιδευμένες κοντά στις αεροπορικές βάσεις.

[Επεξεργασία] Μέρα 2 - 21 Μαΐου

[Επεξεργασία] Μέρα 3 - 22 Μαΐου

[Επεξεργασία] Αποχώρηση

[Επεξεργασία] Έκβαση

[Επεξεργασία] Απώλειες

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία] Στα Ελληνικά

• Παναγιωτάκης, Γεώργιος. Η Μάχη της Κρήτης.

• Παναγιωτάκης, Γεώργιος. Ντοκουμέντα από τη Μάχη και την Αντίσταση της Κρήτης ISBN 9608657032. (Τρίγλωσσο:Ελληνικά - Γερμανικά - Αγγλικά).

[Επεξεργασία] Στα Αγγλικά

• Antill, Peter D. Crete 1941: Germany's lightning airborne assault. Campaign series. Osprey Publishing : Oxford, New York. 2005.
• Beevor, Antony. Crete: The Battle and the Resistance, John Murray Ltd, 1991. Penguin Books, 1992. Pbk ISBN 0-14-016787-0 Boulder : Westview Press, 1994. LCCN 93047914
• Buckley, Christopher. Greece and Crete 1941, London, 1952. Greek pbk edition (in English): P. Efstathiadis & Sons S.A., 1984. Pbk ISBN 960-226-041-6
• Clark, Alan. The Fall of Crete, Anthony Blond Ltd., London, 1962. Greek pbk edition (in English): Efstathiadis Group, 1981, 1989. Pbk ISBN 960-226-090-4
• Elliot, Murray. Vasili: The Lion of Crete, Century Hutchinson New Zealand Ltd., London, Australia, South Africa. Greek pbk edition (in English): Efstathiadis Group S.A., 1987, 1992. Pbk ISBN 960-226-348-2
• Harokopos, George. The Fortress Crete, subtitled on cover '1941-1944' and within 'The Secret War 1941-1944' and 'Espionage and Counter-Espionage in Occupied Crete', Seagull Publications. Greek pbk edition/English translation: B. Giannikos & Co., Athens, 1993. Translation and comments by Spilios Menounos. Pbk ISBN 960-7296-35-4

• Kokonas, N.A., M.D. The Cretan Resistance 1941-1945, forwarded by P. Leigh Fermor and others. London, 1993. Greek pbk edition (in English): Graphotechniki Kritis, Rethymnon, Crete, Greece. Pbk ISBN 960-85329-0-6

• Lind, Lew. Flowers of Rethymnon: Escape from Crete, Kangaroo Press Pty Ltd, 1991. ISBN 0-86417-394-6

• MacDonald, C. The Lost Battle - Crete 1941, MacMillan 1993 ISBN 0-330-61675-8

• Mazower, Mark. Inside Hitler's Greece: The Experience of Occupation 1941-44, Yale University Press, New Haven and London, 1993. ISBN 0-300-05804-7

• Moss, W. Stanley. Ill Met By Moonlight: The Story of the Kidnapping of General Karl Kreipe, the German Divisional Commander in Crete, The MacMillan Company, NY, 1950

• Psychoundakis, George. The Cretan Runner: His History of the German Occupation, English translation and introduction by Patrick Leigh Fermor. London, 1955. Greek pbk edition (in English): Efstathiadis Group S.A., 1991. Pbk ISBN 960-226-013-0

• Thomas, David A. Crete 1941: The Battle at Sea, Andre Deutsch Ltd. Great Britain, 1972. Greek pbk edition (in English): Efstathiadis Group, Athens 1980.