Ылтăн

Википедири материал

Ылтăн — Хими элеменчĕсен периодикă таблицин 79-мĕш элеменчĕ, сарă паха металл.

Тупмалли 1 Истори 2 Физика уйрăмлăхĕсем 3 Тупăшлани 4 Хими пахалăхĕсем 4.1 Амальгами меслечĕпе 4.2 Циани меслечĕпе 5 Усă курни 5.1 Промăçлăхра усă курни 5.2 Ылтăн шăранăвĕсем шăл сиплев ĕçĕнче (стоматологире) 5.3 Ылтăн хакĕ 6 Ылтăнăн тасин виçисем 6.1 Британи каратлă йĕрки 6.2 Раççей пробăсен йĕрки 7 Çавăн пекех пăхăр 7.1 Раçсейĕн ылтăн янти 8 Тăтăрхаллă пуплерĕшсем 9 Каçăсем 9.1 Вуламалли

[тӳрлет] Истори

Ылтăн — калăпăр, этем паллашнă пĕрремĕш металл.

Раççейре пĕрремĕш ылтăн золотодобытчик Ерофей Марков шутланать, ăна Екатеринбург çумĕнчи Берёзовский хулинче палăк лартнă.

Ылтăна тупăçлани пирки: Çĕпĕрти ылтăн амаклăхĕ, Аляскăри ылтăн амаклăхĕ статьясенче вулăр.

[тӳрлет] Физика уйрăмлăхĕсем

Тап-таса ылтăн — сарă тĕслĕ çемçе металл.

[тӳрлет] Тупăшлани

[тӳрлет] Хими пахалăхĕсем

Ылтăн — чи сӳрĕк металл, напряженисен ĕречĕнче урăх пур металсенчен сылтăмарах тăрать, тивĕçлĕ майсенче вăл чылай кислотасемпе хутшăнмасть, çавна пула ылтăна пархатарлă металсем шутне кĕртеççĕ. Каярах патша водки ылтăна аркатма пултарнине тĕпчесе уçнă.

Ылтăн вĕри тачăланă селенлă кислотара çеç ирĕлет:

2Au + 6H₂SeO₄ = Au₂(SeO₄)₃ + 3H₂SeO₃ + 3H₂O

Ылтăн çамăллăн тенĕ пекех йӳçлĕкпе тата ытти йӳçĕлекенсемпе при участии комплексобразователей. Çапла, цианид йӳçлĕклĕ шыв шĕвекĕсенче ылтăн ирĕлсе, цианоаурат тăваççĕ:

4Au + 8CN⁻ + 2H₂O + O₂ → 4[Au(CN)₂]⁻ + 4 OH⁻

Ылтăн çăмăллăн шĕвек бромпа тата унăн шыв шĕвекĕсемпе, органикăллă ирĕлтерекенсемпе хутшăнса, трибромид AuBr₃ пулса тухать.

Фторпа ылтăн 300−400 градусĕсенче хутшăнать Шаблон:Градус Цельсия, сивĕрех чух реакци пулса иртмест, хытă вĕрирех температурăсенче ылтăн фторичĕсем арканаççĕ.

Ылтăн çаплах ртутьре ирĕлет, çăмăл шăрануллă хутăш (амальгама) пулса тухать.

[тӳрлет] Амальгами меслечĕпе

[тӳрлет] Циани меслечĕпе

[тӳрлет] Усă курни

[тӳрлет] Промăçлăхра усă курни

[тӳрлет] Ылтăн шăранăвĕсем шăл сиплев ĕçĕнче (стоматологире)

Хăйĕн хăватлă тутăхманлăхне тата ĕçре çăмăл пула лёгкости обработки, ылтăна тахçанах шăл протезĕсен материалĕ вырăнне усă кураççĕ. Çирĕплĕх пахине çитерме япалана ятарлă шăрантаççĕ.

[тӳрлет] Ылтăн хакĕ

[тӳрлет] Ылтăнăн тасин виçисем

[тӳрлет] Британи каратлă йĕрки

Йăла йĕркипе таса ылтăна британи карат виçипе танлаштараççĕ. 1 британи карачĕ шăран лаптакĕн çирĕм тăваттăмĕш пайĕн йывăрăшĕпе тан. 24-каратлă ылтăн (24K) таса шутланать, кирек епле хутăшсăр.

Тĕрлĕ ĕçсем валли ылтăн хаклăхĕн пахисене улăштарас тесен (тĕслĕхрен, хытарас тесе) ăна хутăштарса шăратаççĕ. Сăмахран, 18-каратлă ылтăн (18K) шăранчăкĕнче ылтăнăн 18 пайне 6 хутăш пай рулать.

[тӳрлет] Раççей пробăсен йĕрки

Раççейре йышăннă йĕрке пĕтем тĕнчеринчен уйрăм тăрать. Раççейре ылтăнăн тасалăхне пробăпа виçеççĕ.

[тӳрлет] Çавăн пекех пăхăр

[тӳрлет] Раçсейĕн ылтăн янти

• Раççей империйĕн ылтăн янти
• Сусал ылтăнĕ
• Шурă ылтăн
• Хĕрлĕ ылтăн червонное
• Ылтăн хлоричĕ
• Империал
• Червонец ?

[тӳрлет] Тăтăрхаллă пуплерĕшсем

• Самăвар ылтăнĕ
• Пур ялтăрка ылтăн мар
• Ылтăн алăсем
• Ылтăн пăру
• Раççейĕн Ылтăн кăшăлĕ
• Парти ылтăнĕ
• Ылтăн Урта
• Ылтăн Çыран
• Ылтăн Мăйрака
• Ылтăн Хапха
• Ылтăн Хăйăр
• Ылтăн лихорадка

[тӳрлет] Каçăсем

• Ылтăн Webelements çинче
• Ылтăн Хими элеменчĕсен халăх валли вулавăшĕнче
• Ылтăн www.booksite.ru çинче
• "Мир Золота" - истори, çĕрай управĕсем, кăсăклă ĕç-пулăмсем

[тӳрлет] Вуламалли

• Т. Новичкова. Сор и золото в фольклоре // Полярность в культуре (Альманах "Канун". Вып. 2). СПб., 1996, с. 121-156
• С. Аверинцев. Золото в системе символов ранневизантийской культуры // Аверинцев С.С. Поэтика ранневизантийской литературы. СПб.: Азбука-классика, 2004, с. 404-425

Шаблон:Периодическая система элементов