Norzhafrika
Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor
Labour zo d'ober c'hoazh a-raok peurechuiñ ar pennad-mañ. Ma fell deoc'h reiñ un tamm skoazell, krogit e-barzh. Mar karfec'h reiñ hoc'h ali ha netra ken, grit 'ta e pajenn ar gaozeadenn.
Lodenn norzh Afrika a vez meneget evel ur ranngevandir dibar evit abegoù douaroniel koulz hag istorel. Dezerh ar Sahara ha dezerzh Nubia a ya eus ar Meurvor Atlantel betek ar Mor ruz hag eo dies treuziñ anezho ken ez eus ur seurt gael diwelus war-zu ar Su.
[kemmañ] Istor
Disheñvel-tre istor ar pobloù dispartiet gant ec'honderioù digenvez ha digenvez, ledennadoù traezh ha roc'hell divent enno. Dont a ra wae-wel pobloù Norzhafrika e mare ar Fenikianed kozh pa staljot trevadennoù, Karthada (Kart hadasht = Kêr nevez) an hini bennañ (war-dro - 814). Goude kresk ha digresk galloud Karthada e teuas amzer ar Romaned pa kemeras he bro Skipio an Afrikan (212 kt JK|- 212). Da diriad Karthada (hini Tunizia hiziv) e aloubas ar Romaned tiriadoù rouantelezh berber an Numided (darn Aljeria hiziv) e - 48. E Kornôg Norzhafrka e veze ur rouantezh berber all, anvet Mauretania gant ar Romaned. Pa oe aloubet ganto e -40 ez aio Mauretania d'ober daou broviñs, ar Mauretania tingitania (kêr-benn : Tandja) ha ar Mauretania kezarian (kêr-benn : Kezarea, Cherchell hiziv) ha goude e oe krouet ur Mauretania sitifian (kêr-benn : Setif.
E Reter Norzhafrika ez eus Libia hag Egipt, met lodenn an dezerzh a ya betek aod ar Mor Kreizdouarel a zo ur gael diwelus all evit dispartiañ lodenn gornok Norzhafrika ha lodenn reter etre Tunizia ha Libia. Setu perak e vez implijet ar gerioù arabek evit Kornôg eus un tu (ar Maghreb) hag evit Reter eus un tu all (ar Machrek). Goude aloubadenn ar Vandaled (Vvet kantved) e kouezhas Norzhafrika dindan beli ar Vizantidi (VIvet kantved) hag hini an Arabed (VII-VIIIvet kantved).
Pa oa bet gounezet d'ar feiz kristen an ranngevandir war-dro an 3de kantved hag eo bet ganet e Thagast (Souk-Ahras) sant Aoustin (sanctus Augustinus), eskob Hippona ha doueoniour, e troas ar relijion da hini an Arabed, an Islam, hemañ chomet relijion an holl Norzhafrika hiziv.
Koulskoude e oa pell Norzhafrika eus kreizenn an Islam e Damask hag e Bagdad hag khalifed distag (roueed gant galloud relijiel) a zo bet e Egipt (kalifed fatimat betek an 12vet kantved). Roueed Maroko a aloubas Spagn ha Su Bro-C'hall (VIIvet-VIIIvet kantved), met tamm ha tamm e oe skarzhet kuit gant ar Spagnoliz (diskar rouantelezh Granada e 1492). Er c'hontrol ne chomas ket distag ar broioù all eus ar bed muzulman pa teuas an Durked a-benn ren Aljeria, Tunizia, Libia hag Egipt (XVvet-XVIIvet kantved). Koulskoude ne c'helle ket an Durked mirout ma vez morpreizherien berber mistri war meur a borzh e Aljeria ha Tunizia.(Sell ouzh Kheir-ed-Din)
Dinerzhet gant brezelioù e Bro-Gres (1823) hag e Roumania ne c'hellas ket sultaned Turkia mirout Bro-C'hall, Bro-Saoz hag Italia ouzh klask lodennañ Norzhafrika etrezo. Aloubiñ a reas Aljeria Bro-C'hall e 1830 ha Egipt Bro-Saoz (1840) pa kemeras Libia Italia e 1912.
