Nikolaus Kopernikus

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Dr Nikolaus Kopernikus (latinisiert vo Nikolas Koppernigk), 1473-1543, isch ä polische Aschdronom gsi und het s moderne heliozentrische Sunnesyschdem begründet.

[ändere] Biografii

Dr Nikolas Koppernigk isch am 19. Februar 1473 z Thorn uf d Wält cho. 1491 het er and dr Universidät vo Krakau mit humanischdischi, mathematischi und aschdronomische Schdudie agfange. Vo 1496 het er z Bologna wältligs und geischdligs Rächt schdudiert. 1497 het er die niidere Brieschderweihe übercho und isch ins ermländische Domkapitel z Fraueburg ufgnoh worde dank em Iifluss vo siim Unggle, em Bischof Lukas Watzelrode. Er het denn z Bologna underem Aschdronomiibrofässer Dominico Maria Novarra Aschdronomii gschdudiert, isch für ä churzi Ziit z Rom gsi und 1501 nach Ermland hei gange. Denn her er z Padua und z Ferrara gschdudiert und dört zum Doker vom Chillerächt promoviert und denn Medizin schdudiert. Vo 1506 het er in Ermland as Beroter vo siim Unggle, em Bischof vo Ermland, z Heilsberg gläbt und het siini Theorie vom heliozentrische Sunnesyschdem afo entwickle. 1512 isch er noch Fraueburg zrugg, vo 1516 het er s Land vom Domschdift verwaltet und isch 1523 dr Generaladminischdrator vo dr Diözese worde. Er isch am 24. Mai 1543 z Fraueburg gschdorbe.

[ändere] S heliozentrische Sunnesyschdem

Im 16. Johrhundert isch d Notwendikeit von erä Kaländerreform allgemein anerkennt worde. Dr Kopernikus het die antike Theorie kennt und uf Grund vo de neue Beobachtige wo gmacht worde si, het er sich dra gmacht es Syschdem z entwickle, wo eifacher wär und so d Kaländerreform wurd ermöglige. Scho 1514 het er in siim Commentariolus die wichdigschde Pünggt vo siiner These ufhschriibe: D Sunne schtoht im Zäntrum und alli Blanete, au d Ärde, kreise um sä ume. D Ärde dreiht sich jede Dag eimol um ihri eigeni Achse und dr Mond bruucht für zum d Ärde umkreise öbbe ä Monet. D Bahne vo de Himmelskörper si kreisförmig.

Em Kopernikus siis Opus magnum isch s sächsbändige De revolutionibus orbium coelestium libri VI gsi wo 1534 erschiine isch. Es isch im Babscht Paul III. gwidmet gsi und bis zum Erlass vo dr Indexkongregation 1616 vo dr katholische Chille nid verurdeilt worde.

Erscht dr Johannes Kepler het s heliozentrische Syschdem vo siine gröbschde Ungenauikeite befreit, wo vom Kopernikus siine kreisförmige Blanetebahne hergschdammt hei. Im Kepler siini Bahne si elliptisch und dorum dr Wirklichkeit besser, wenn au nid vollkomme, abasst gsi.

[ändere] Quelle

dtv-Lexikon, Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1970, Band 10, S.260

Persoonedaate
NAME:	Kopernikus, Nikolaus
ALTERNATIVNAMEN:	Nikolas Koppernigk, Mikołaj Kopernik (polisch), Nicolaus Copernicus (latinisch)
KURZBESCHREIBUNG:	Astronom
GEBURTSDATUM:	19. Februar 1473
GEBURTSORT:	Thorn
STERBEDATUM:	24. Mai 1543
STERBEORT:	Frombork (Frauenburg)