Jules Verne
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
 Chân dung Jules Verne do Félix Nadar chụp |
|
| Sinh ngày: | 18 tháng 2 năm 1828 tại  Nantes, Pháp |
|---|---|
| Mất ngày: | 24 tháng 3 năm 1905 (77 tuổi) tại Amiens, Pháp |
| Nghề nghiệp: | Nhà văn |
| Thể loại: | Khoa học viễn tưởng, Phiêu lưu mạo hiểm |
| Ảnh hưởng tới: | Alexandre Dumas Edgar Allan Poe |
| Ảnh hưởng bởi: | Herbert George Wells Arthur Conan Doyle |
Jules Gabriel Verne, thường được biết đến với tên Jules Verne (tiếng Việt: Giuyn Véc-nơ) (sinh ngày 8 tháng 2 năm 1828, mất ngày 24 tháng 3 năm 1905), là nhà văn Pháp nổi tiếng, người đi tiên phong trong thể loại văn học Khoa học viễn tưởng và được coi là một trong những "Cha đẻ" của thể loại này[1]. Với những tác phẩm nổi tiếng như Chuyến đi vào tâm Trái Đất (1864), Hai vạn dặm dưới đáy biển (1870), Tám mươi ngày vòng quanh Thế giới (1873), Jules Verne đã đề cập đến những cuộc phiêu lưu bằng máy bay, tàu ngầm hay những chuyến du hành vào vũ trụ trước khi những phương tiện này được con người phát minh trong thực tế. Theo tổ chức Index Translationum, ông là người có tác phẩm được dịch nhiều thứ ba trên thế giới, những tác phẩm của ông cũng được chuyển thể thành phim nhiều lần.
Mục lục |
[sửa] Tiểu sử
Jules Verne sinh năm 1828 tại thành phố Nantes, Pháp. Verne là anh cả trong số năm người con của ông Pierre Verne, một luật sư, và bà Sophie Allote de la Fuÿe Verne, con gái của một gia đình tư sản chuyên làm chủ tàu buôn. Ông có bốn người em là Paul (sinh năm 1829), Anna (1836), Mathilde (1839) và Marie (1842). Jules trải qua thời niên thiếu tại nhà với bố mẹ tại thành phố cảng náo nhiệt Nantes. Vào mùa hè, cả nhà sống ở căn nhà miền quê ở ngoại ô thành phố, bên bờ Sông Loire. Cảnh thuyền bè đi lại tấp nập đã gợi mở cho Jules Verne một trí tưởng tượng phong phú như ông đã ghi lại trong truyện ngắn "Souvenirs d'enfance et de jeunesse" (Kỷ niệm thời niên thiếu).
Lên 9 tuổi, Jules và em trai, Paul, được gửi vào Trường dòng Saint-Donatien dành cho thiếu niên ở Nantes. Một trong những thầy giáo của ông tại đây là Brutus de Villeroi, người sau này nổi tiếng với việc chế tạo chiếc tàu ngầm đầu tiên của Hải quân Hoa Kỳ.
[sửa] Sự nghiệp
[sửa] Khởi đầu sự nghiệp văn chương
Sau khi tốt nghiệp phổ thông (lycée), Verne lên Paris học Luật, ông bắt đầu tập sáng tác thơ và bị kịch. Trong thời gian này, ông cũng được gặp hai nhà văn tên tuổi của văn học Pháp thời kỳ này là Alexandre Dumas và Victor Hugo. Năm 1850, Dumas, tác giả của Ba chàng lính ngự lâm, đã đồng ý dựng vở kịch Les Pailles rompues (Những cọng rơm gầy) do Jules Verne viết trong nhà hát của ông, vở kịch đã kéo dài được chừng 12 buổi diễn. Với thành công bước đầu này, Jules Verne bắt đầu tập trung vào lĩnh vực nghệ thuật và từ bỏ việc trở thành một luật sư như cha mình. Khi ông Pierre biết được điều đó, Jules Verne đã lập tức bị cắt tiền trợ cấp và ông phải kiếm sống bằng nghề môi giới chứng khoán trong khi tiếp tục đến thư viện để tìm hiểu về khoa học và các phát minh, khám phá đương thời, lĩnh vực mà ông cũng rất yêu thích.
Jules Verne bắt đầu xuất bản các tác phẩm đầu tiên trên tờ Le Musée des familles (Bảo tàng gia đình), đó là các truyện ngắn Les Premiers navires de la marine mexicaine (Những chiếc tàu đầu tiên của hải quân Mehico) và Un Drame dans les airs (Một bi kịch trong không trung) vào năm 1851. Năm 1852, Jules Verne được vào làm tại nhà hát Théâtre-lyrique, tại đây ông đã cho tham gia sáng tác phần lời cho nhiều tác phẩm sân khấu như Martin Paz, Maître Zacharius, Un Hivernage dans les glaces, Les Châteaux en Californie, trong đó đáng chú ý nhất là phần lời vở nhạc kịch (operatta) Colin-Maillard viết chung với Michel Carré.
Năm 1856, Jules Verne gặp người vợ tương lai của mình, bà Honorine de Viane Morel, người vợ góa 26 tuổi của ông Fraysne de Viane và đã có hai con. Họ cưới nhau ngày 10 tháng 1 năm 1857 và đến năm 1861 thì đứa con duy nhất của hai người, Michel Verne ra đời.
[sửa] "Những chuyến du hành kỳ thú"
Năm 1862, Jules Verne gặp nhà xuất bản Pierre-Jules Hetzel, một trong những nhân vật quan trọng nhất của ngành xuất bản Pháp thế kỉ 19, người đã từng phát hành các tác phẩm của Victor Hugo, Georges Sand và Erckmann-Chatrian. Hai người đã nhanh chóng hình thành được sự cộng tác chặt chẽ và cực kì thành công cho đến khi Hetzel qua đời.
Tiểu thuyết đầu tiên của Jules Verne được in tại Hetzel là Cinq semaines en ballon (Năm tuần trên khinh khí cầu) (1863). Là một tác phẩm đã từng bị từ chối bởi nhiều nhà phát hành khác khi cho rằng nó quá "khoa học", Năm tuần trên khinh khí cầu đã cực kì thành công và tiếng vang của nó đã vượt ra khỏi nước Pháp. Sau thắng lợi đầu tiên, Jules Verne quyết định ký với Pierre Hetzel một hợp đồng 20 năm sáng tác các tiểu thuyết cho tờ le Magasin d'éducation et de récréation (Tạp chí giáo dục và giải trí) chuyên dành cho giới trẻ. Trong vòng 40 năm, Jules Verne đã sáng tác cho loạt tiểu thuyết Voyages extraordinaires (Những chuyến du hành kỳ thú) trên tạp chí này và sau đó in thành sách tổng cộng 54 tác phẩm, trong đó thành công nhất có lẽ là các tác phẩm Voyage au centre de la Terre (Chuyến đi vào tâm Trái đất) (1864), De la Terre à la Lune (Từ Trái đất lên Mặt trăng) (1865), Vingt mille lieues sous les mers (Hai vạn dặm dưới biển) (1869) và Le tour du monde en quatre-vingts jours (Tám mươi ngày vòng quanh Thế giới) (1872). Năm 1863, ông còn viết tác phẩm Paris au XXe siècle (Paris thế kỷ 20) về một thanh niên sống trong một thế giới của những tòa nhà chọc trời bằng kính, những chiếc tàu hỏa siêu tốc và ô tô chạy bằng khí đốt nhưng vẫn không tìm thấy hạnh phúc và cuối cùng phải tìm đến một kết cục bi thảm. Hetzel nghĩ rằng tác phẩm này quá bi quan và có thể hủy hoại sự nghiệp đang thành công rực rỡ của Jules Verne, vì vậy ông đã đề nghị Jules chỉ phát hành nó sau 20 năm. Tuy vậy bản thảo của tác phẩm mãi đến năm 1989 mới được chắt của Jules Verne tìm thấy Paris au XXe siècle chỉ được xuất bản năm 1994, hơn một thế kỉ sau khi nó ra đời.
Năm 1864, Jules Verne từ bỏ hoàn toàn công việc môi giới chứng khoán và cho ra đời hai tiểu thuyết Les Aventures du capitaine Hatteras (Các cuộc phiêu lưu của thuyền trưởng Hatteras) và Voyage au centre de la Terre . Ngày 16 tháng 3 năm 1867, cùng với em trai Paul Verne, Jules rời cảng Great Eastern ở Liverpool bắt đầu chuyến du hành bằng thuyền buồm đến Mỹ, chuyến đi này sau đó đã được ông mô tả trong tiểu thuyết Une ville flottante (Thành phố nổi) (1870). Năm 1868 Jules Verne achète mua chiếc Saint-Michel, một chiếc tàu đánh cá cũ, và thường xuyên làm việc trên con thuyền này, sau đó Saint-Michel được thay thế bằng Saint-Michel II và Saint-Michel III. Trong Chiến tranh Pháp - Đức (1870), Jules Verne cũng được gọi nhập ngũ, tuy nhiên ông vẫn không ngừng công việc sáng tác của mình. Năm 1872, Jules Verne chuyển đến sống ở vùng Amiens, quê vợ ông, và cho xuất bản tiểu thuyết nổi tiếng Le Tour du monde en quatre-vingts jours . Jules Verne cũng rất hay thực hiện những chuyến đi trên những chiếc Saint-Michel của ông, từ tháng 6 đến tháng 8 năm 1878, Jules Verne đi từ Lisboa đến Alger, sau đó là chuyến đi dài qua Scotland, Nauy, Ireland năm 1880 và chuyến du hành trên biển Địa Trung Hải cùng vợ năm 1884.
Năm 1870, ông được tặng thưởng huân chương Bắc đẩu bội tinh (Légion d'honneur). Nhờ những tác phẩm thành công liên tiếp, Verne trở nên rất giàu có và nổi tiếng, tác phẩm của ông không chỉ phổ biến ở nước Pháp mà còn được dịch và phát hành rộng rãi ở nhiều nước trên Thế giới.
[sửa] Những năm tháng cuối đời
Sau cái chết của Hetzel và sau đó là người mẹ yêu quý năm 1887, Jules Verne bắt đầu viết viết các tác phẩm mang màu sắc u ám hơn. Năm 1888, Jules Verne được bầu làm Ủy viên hội đồng vùng Amiens trong danh sách những người cánh hữu. Ông làm việc trong vị trí này suốt 15 năm. Năm 1903, Jules Verne trở thành chủ tịch hội những người truyền bá Quốc tế ngữ vùng Amiens. Rất muốn đưa thứ tiếng quốc tế này đến giới trẻ, ông đã hứa sẽ viết một cuốn tiểu thuyết bằng tiếng esperanto. Tuy nhiên Jules Verne đã mất trước khi kịp hoàn thành tâm nguyện này, phần bản thảo của tiểu thuyết dở dang này đã được con trai ông, Michel, dùng trong tác phẩm L'Étonnante Aventure de la mission Barsac của anh này nhưng không hề đả động tới Quốc tế ngữ. Mãi về sau người ta mới biết tên dự định của cuốn tiểu thuyết bằng tiếng esperanto này là Voyage d'étude. Trong tác phẩm này tiếng esperanto chiếm vị trí trung tâm, một nhân vật chính của tiểu thuyết đã nói: "Quốc tế ngữ chắc chắn là phương tiện truyền bá văn minh nhanh nhất... Thứ tiếng chung của loài người đã mất đi trong truyền thuyết Tháp Babel chỉ có thể tìm lại bằng việc sử dụng Quốc tế ngữ".
En 1886, cháu trai của Jules Verne, Gaston, trong khi đến xin tiền ông mình, đã bắn vào chân nhà văn hai phát súng làm ông phải đi khập khiễng đến cuối đời còn Gaston phải vào nhà thương điên. Từ năm 1900, Jules Verne còn mắc thêm chứng đục thủy tinh thể và sau đó là bệnh tiểu đường. Ngày 24 tháng 3 năm 1905, Jules Verne qua đời ở tuổi 77 tại ngôi nhà số 44, đại lộ Longueville (ngày nay được đổi tên thành đại lộ Jules-Verne). Ông được mai táng tại Nghĩa trang La Madeleine ở Amiens.
[sửa] Đánh giá
Các tiểu thuyết của Jules Verne được đánh giá rất cao với những tiên đoán của ông về cuộc sống hiện đại và các thành tựu khoa học kỹ thuật. Một ví dụ tiêu biểu là tiểu thuyết Paris au XXe siècle đã phác họa một cuộc sống rất gần với cuộc sống của những năm cuối thế kỉ 20 với hệ thống điều hòa, ô tô, internet, truyền hình... Hay như trong tác phẩm nổi tiếng Từ Trái đất lên Mặt trăng, chuyến thám hiểm lên Mặt trăng mà Jules Verne miêu tả đã trùng hợp một cách kì lạ với chuyến du hành ba người đáp xuống Mặt trăng của Chương trình Apollo. Cho đến đầu thế kỉ 21, nhiều tiên đoán của ông vẫn chưa trở thành hiện thực như cuộc phiêu lưu vào lòng Trái Đất của con người hay những thành phố dưới đại dương. Vì vậy Jules Verne luôn được coi là một trong những "Cha đẻ" và là nhà văn xuất sắc nhất của thể loại Khoa học viễn tưởng này[1].
Những tác phẩm của Jules Verne còn chịu ảnh hưởng của nhà xuất bản và là người biên tập các tác phẩm của Verne, ông Pierre Hetzel. Hetzel đã từ chối in ít nhất là một tiểu thuyết của Verne (cuốn Paris au XXe siècle) và đề nghị nhà văn đưa vào các tác phẩm sự chủ nghĩa lạc quan đối với những phát minh khoa học và công nghệ của loài người. Bản thân Verne thực ra không hoàn toàn ủng hộ cho những tiến bộ về mặt khoa học và xã hội này, vì ông cho rằng nó sẽ làm cho cuộc sống con người chở nên phức tạp và buồn chán, người đọc có thể thấy điều này qua những tác phẩm ở giai đoạn đầu sự nghiệp của Jules Verne và ở giai đoạn sau cái chết của Hetzel. Một ví dụ là ở phần kết của tác phẩm L'Île mystérieuse (Hòn đảo bí ẩn), ban đầu Jules Verne dự định sẽ cho những người sống sót quay trở về đất liền nhưng sẽ luôn tưởng nhớ về cuộc sống ở hòn đảo, trong khi đó Hetzel lại đề nghị cho các nhân vật chính sẽ quay trở về sống hạnh phúc, vì vậy kết truyện trong bản in chính thức là những người trở về dùng của cải của họ để xây dựng một bản sao của hòn đảo.
Rất nhiều nhân vật trong các tác phẩm của Jules Verne đã vượt ra khỏi tiểu thuyết và trở thành những biểu tượng văn hóa như Thuyền trưởng Nemo trong Hai vạn dặm dưới đáy biển hay Phileas Fogg trong Tám mươi ngày vòng quanh Thế giới. Các tiểu thuyết của Jules Verne đã được dịch ra nhất nhiều thứ tiếng trên Thế giới và cũng được chuyển thể nhiều lần thành các tác phẩm điện ảnh hoặc sân khấu.
[sửa] Tác phẩm
Sau khi Jules Verne qua đời, rất nhiều tiểu thuyết mới của ông vẫn được tiếp tục xuất bản bởi con trai Michel Verne, người có trách nhiệm quản lý số lượng bản thảo khổng lồ của nhà văn.
[sửa] Tiểu thuyết đã xuất bản
 Minh họa Jules Verne và một số con quái vật trong tác phẩm Hai vạn dặm dưới đáy biển của ông |
 Bìa cuốn Những đứa con của thuyền trưởng Grant của Jules Verne |
| Năm sáng tác | Tên gốc (tiếng Pháp) | Tên tiếng Việt | Ghi chú |
|---|---|---|---|
| 1851 | Un drame au Mexique | ||
| 1855 | Un hivernage dans les glaces | ||
| 1859 | Voyage à reculons en Angleterre et en Écosse | ||
| 1861 | Joyeuses misères de trois voyageurs en Scandinavie | Xuất bản lần đầu năm 2003 | |
| 1862 | Le Comte de Chanteleine | ||
| 1863 | Cinq semaines en ballon | Năm tuần trên khinh khí cầu | |
| Paris au XXe siècle | Paris thế kỷ 20 | Xuất bản lần đầu năm 1991 | |
| 1864 | Les Aventures du capitaine Hatteras | Những cuộc phiêu lưu của thuyền trưởng Hatteras | Xuất bản từ năm 1864 đến 1867 |
| Voyage au centre de la Terre | Chuyến đi vào tâm Trái đất | ||
| 1865 | De la Terre à la Lune | Từ Trái đất đến Mặt trăng | |
| Les forceurs de blocus | |||
| 1866 | Les Enfants du capitaine Grant | Những đứa con của thuyền trưởng Grant | Xuất bản từ năm 1866 đến 1868 |
| 1869 | Vingt mille lieues sous les mers | Hai vạn dặm dưới biển | |
| Autour de la Lune | Bay quanh Mặt trăng | ||
| 1870 | L'Oncle Robinson | Xuất bản năm 1991 | |
| Le Chancellor | Xuất bản từ năm 1870 đến 1874 | ||
| Aventures de trois Russes et de trois Anglais dans l'Afrique australe | Những cuộc phiêu lưu của ba người Nga và ba người Anh ở Nam Phi | ||
| 1871 | Une ville flottante | ||
| Le Pays des fourrures | Xuất bản từ năm 1871 đến 1872 | ||
| 1873 | Le Tour du monde en quatre-vingts jours | Vòng quanh thế giới trong 80 ngày | |
| L'Île mystérieuse | Hòa đảo bí mật | Xuất bản từ năm 1873 đến 1875 | |
| 1874 | Martin Paz | ||
| Hector Servadac | Xuất bản từ năm 1874 đến 1876 | ||
| 1876 | Michel Strogoff | Tình yêu qua 6 nghìn dặm | |
| Les Indes noiresf | Xuất bản từ năm 1876 đến 1877 | ||
| 1877 | Un capitaine de quinze ans | Thuyền trưởng 15 tuổi | Xuất bản từ năm 1877 đến 1878 |
| 1878 | Les Tribulations d'un chinois en Chine | ||
| 1879 | La Maison à vapeur | ||
| Les Cinq Cents Millions de la Bégum | |||
| Les révoltés de la Bounty | |||
| 1880 | La Jangada | 800 dặm trên dòng Amazon | |
| 1881 | L'École des Robinsons | ||
| Le Rayon vert | Tia sáng xanh | ||
| 1882 | Kéraban-le-Têtu | ||
| 1883 | Archipel en feu | Khảo cổ trên lửa | |
| L'Étoile du sud | Ngôi sao phương Nam | ||
| Mathias Sandorf | Mathias Sandorf | Xuất bản từ năm 1883 đến 1884 | |
| 1884 | L'Épave du Cynthia | Viết cùng André Laurie | |
| 1885 | Robur le conquérant | Robur kẻ xâm lăng | |
| Un billet de loterie | Vé số "9672" | ||
| Nord contre Sud | Xuất bản từ 1885 đến 1886 | ||
| Le Chemin de France | Chuyến bay đến Pháp | ||
| 1886 | Deux ans de vacances | Kỳ nghỉ dài 2 năm | Xuất bản từ năm 1886 đến 1887 |
| 1887 | Famille-sans-nom | Xuất bản từ năm 1887 đến 1888 | |
| 1888 | Sans dessus dessous | Phi vụ mua Bắc Cực | |
| 1889 | Le Château des Carpates | Lâu đài của người Carpathes | |
| César Cascabel | |||
| 1890 | Mistress Branican | ||
| 1891 | Claudius Bombarnac | ||
| P'tit-Bonhomme | |||
| La Journée d'un journaliste américain en 2889 | |||
| 1892 | Mirifiques aventures de maître Antifer | ||
| 1893 | L'Île à hélice | Đảo xoắn ốc | |
| Un drame en Livonie | |||
| 1894 | Le Superbe Orénoque | ||
| Face au drapeau | |||
| 1895 | Clovis Dardentor | ||
| Le Sphinx des glaces | Nhân sư trên băng | ||
| 1896 | Le Village aérien | Ngôi làng trên ngọn cây | Xuất bản năm 1901 với tên La Grande Forêt |
| Seconde patrie | |||
| 1897 | Le Testament d'un excentrique | ||
| En Magellanie | Những kẻ sống sót của Jonathan | Michel Verne đã sửa lại bản thảo và xuất bản với tên Les Naufragés "Jonathan" | |
| 1898 | Le Secret de Wilhelm Storitz | Bí mật của Wilhelm Storitz | Xuất bản lần đầu năm 1985 |
| La Chasse au météore | Đuổi theo thiên thạch vàng | ||
| Les Frères Kip | |||
| 1899 | Les Histoires de Jean-Marie Cabidoulin | ||
| Bourses de voyage | |||
| Le Volcan d'or | Xuất bản lần đầu năm 1989 | ||
| 1901 | Le Beau Danube jaune | ||
| Le Phare du bout du monde | |||
| Le Pilote du Danube | Hoa tiêu trên sông Danube | ||
| 1902 | Maître du Monde | Chúa tể thế giới | Xuất bản từ năm 1902 đến năm 1903 |
| 1905 | L'Invasion de la mer | Xâm chiếm biển khơi |
[sửa] Kịch
- 1850, Les Pailles rompues (Những cọng rơm gầy)
[sửa] Tập truyện ngắn
[sửa] Truyện cổ tích
- 1854, Maître Zacharius ou l'horloger qui avait perdu son âme
[sửa] Tham khảo
- ^ a b Adam Charles Roberts, Science Fiction, Routledge, 2000, ISBN 0-415-19204-8
[sửa] Liên kết ngoài
- Tác phẩm
- Bộ sưu tập đầy đủ tác phẩm của Jules Verne với bìa lần in đầu tiên và minh họa (tiếng Anh)
- Các tác phẩm của Jules Verne trên Project Gutenberg (nhiều thứ tiếng)
- Các tác phẩm của Jules Verne trên VnThuquan (tiếng Việt)
- Các tác phẩm của Jules Verne có minh họa (tiếng Anh)
- Tác phẩm của Jules Verne bằng 8 thứ tiếng
