Nerka
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
Nerka - narząd stanowiący najistotniejszą część układu wydalniczego większości zwierząt (głównie stałocieplnych). Nerki są narządem parzystym, którego kształt przypomina ziarno fasoli, koloru ciemnoczerwonego.
Spis treści |
[edytuj] Lokalizacja
Nerka jest parzystym narządem leżącym w jamie brzusznej w przestrzeni zaotrzewnowej. U człowieka nerki znajdują się po obu stronach kręgosłupa, za żołądkiem i pod wątrobą, prawa nieco niżej niż lewa, obie na wysokości ostatniego kręgu piersiowego i drugiego kręgu lędźwiowego. Przeciętna masa pojedynczej nerki wynosi od 130-170 g. Do wnęki nerki dochodzą dwa duże naczynia krwionośne: tętnica (najczęściej pojedyncza) i żyła nerkowa oraz dodatkowo naczynia limfatyczne. Ponadto z wnęki każdej nerki prowadzi też pojedynczy moczowód. Do górnej powierzchni nerek przylegają nadnercza (gruczoły wydzielania wewnętrznego). Nerkę otacza torebka włóknista oraz torebka tłuszczowa.
[edytuj] Budowa
Podstawową jednostką strukturalną nerki jest nefron. Nefron z kolei składa się z dwóch podjednostek strukturalnych, tj. cewek oraz kłębuszka nerkowego. Kłębuszek nerkowy (glomerulus renalis) składa się natomiast z kłębka naczyniowego i torebki nefronu (Bowmana). Liczba nefronów w ludzkiej nerce wykazuje zmienność osobniczą, średnio wynosi około 1 500 000 (1,5 mln) i jest ustalona od momentu urodzenia [1]. Wyróżnia się dwa rodzaje nefronów, o długiej i krótkiej pętli, tak zwane nefrony korowe i przyrdzeniowe. Z nefronów o krótkiej pętli zbudowana jest kora nerki, zaś nefrony o pętli długiej przenikają do ciemniejszego rdzenia nerki, który tworzy piramidy nerkowe. W wierzchołku każdej piramidy znajdują się brodawki nerkowe z polami sitowymi gdzie znajdują się ujścia przewodów wyprowadzających mocz przez kielichy nerkowe do lejkowatej miedniczki nerkowej, z której mocz odprowadza moczowód. Układ kielichowo-miedniczkowy oraz moczowód współtworzą górne drogi moczowe, zaś pęcherz i cewka moczowa – dolne drogi moczowe.
[edytuj] Działanie
Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu. Pierwsza cześć nefronu – kłębuszek nerkowy – składa się z sieci dziwnej, tętniczo-tętniczej, naczyń włosowatych, otoczonej torebką Bowmana. Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego w naczyniu krwionośnym, do przestrzeni moczowej Bowmana, filtruje się osocze krwi, tworząc ultrafiltrat. Przez barierę, jaką stanowi śródbłonek naczyniowy i nabłonek nerkowy, do wnętrza torebki Bowmana (do przestrzeni moczowej Bowmana) przedostają się następujące substancje obecne we krwi: woda, cząsteczki o masie cząsteczkowej mniejszej od masy albuminy a więc: kationy i aniony niezwiązane z białkami (np. Na+, K+), glukoza, mocznik, kwas moczowy, bilirubina, witamina C, aminokwasy, małocząsteczkowe toksyny. W skład ultrafiltratu nie wchodzą: białka, elementy morfotyczne krwi, jony i witaminy tworzące trwałe kompleksy z białkami (np. Ca2+, Wit. B1). Następnie filtrat z torebki Bowmana jest transportowany do kanalika bliższego (kanalik kręty I rzędu) gdzie zachodzi resorpcja (wchłanianie) obligatoryjna. Z powrotem do krwi trafia 100% substancji potrzebnych organizmowi takich jak glukoza i aminokwasy. Na tym etapie wchłania się ok. 60% jonów sodu. Następnie w pętli Henlego zachodzi zagęszczanie i kolejno rozcieńczanie moczu prowadzące do odzyskania kolejnych 25% jonów sodu. W ostatniej części nefronu – kanaliku dalszym (kanaliku krętym II rzędu) zachodzi wchłanianie fakultatywne, zależne od potrzeb organizmu (np. wchłanianie wody pod wpływem wazopresyny) oraz sekrecja (wydzielanie) kanalikowa. Do światła kanalika wydzielane są jony wodorowe, potasu, moczany, metabolity leków itp. W ten sposób nerka produkuje mocz ostateczny, w którego skład wchodzą: woda, jony sodu (1% jonów obecnych we krwi) jony potasu, jony wodorowe, mocznik, kwas moczowy, bilirubina, zbędne produkty przemiany materii, toksyny, metabolity leków, oraz substancje obecne we krwi w stężeniu przewyższającym ich próg nerkowy. Mocz zdrowego człowieka nie powinien zawierać białek ani elementów morfotycznych krwi.
[edytuj] Znaczenie i główne funkcje
Główne zadania nerek to:
- usuwanie z moczem szkodliwych produktów przemiany materii
- zatrzymywanie składników niezbędnych dla organizmu, które ulegają przefiltrowaniu do moczu pierwotnego (resorpcja)
- regulacja objętości płynów ustrojowych
- wpływ na ciśnienie tętnicze krwi (układ renina-angiotensyna-aldosteron)
- wpływ na prawidłową erytropoezę (produkcja erytropoetyny)
- wpływ na równowagę kwasowo-zasadową (pH krwi), dzięki możliwości zakwaszania moczu
- wpływ na układ kostny przez produkcję aktywnych postaci witaminy D3
[edytuj] Wydolność i niewydolność nerek
Stopień wydolności nerek określamy na podstawie współczynnika przesączania kłębuszkowego (GFR). Nerki dysponują znaczną rezerwą funkcjonalną – można żyć tylko z jedną nerką, poza tym istnieją liczne mechanizmy adaptacyjne.
Jednak po uszkodzeniu znacznej ilości czynnych nefronów i wyczerpaniu rezerw adaptacyjnych nerek, dochodzi do wystąpienia objawów niewydolności tego narządu. Niewydolność nerek możemy podzielić na przewlekłą oraz ostrą.
- Przewlekła niewydolność nerek (PNN) jest stanem nieodwracalnego uszkodzenia kłębuszków nerkowych, która wymaga leczenia nerkozastępczego dla utrzymania chorego przy życiu. Najczęstszą przyczyną PNN są choroby kłębuszków nerkowych (pierwotne i wtórne), nefropatia cukrzycowa, choroby naczyń (zwężenie, nephrosclerosis), choroby cewkowo-śródmiąższowe, choroby z towarzyszącymi torbielami nerek i inne. Wyróżnia się cztery stadia PNN:
- okres utajonej PNN
- okres wyrównanej PNN
- okres niewyrównanej PNN, oraz
- okres schyłkowej PNN.
Jako leczenie nerkozastępcze stosowana jest hemodializa, dializa otrzewnowa oraz transplantacja nerki.
- Ostra niewydolność nerek (ONN) jest potencjalnie odwracalnym stanem nagłego pogorszenia czynności wydalniczej nerek. Wyróżnia się ONN przednerkową, nerkową oraz pozanerkową.
