NATO

Z Wikipedii

NATO
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego

Kraje członkowskie

Belgia
Bułgaria (od 2004 r.)
Czechy (od 1999 r.)
Dania
Estonia (od 2004 r.)
Francja
Grecja (od 1952 r.)
Hiszpania (od 1982 r.)
Holandia
Islandia
Kanada
Litwa (od 2004 r.)
Luksemburg
Łotwa (od 2004 r.)
Niemcy (od 1955 r. - RFN; od 1991 r. - teren dawnego NRD)
Norwegia
Polska (od 1999 r.)
Portugalia
Rumunia (od 2004 r.)
Słowacja (od 2004 r.)
Słowenia (od 2004 r.)
Stany Zjednoczone
Turcja (od 1952 r.)
Węgry (od 1999 r.)
Wielka Brytania
Włochy

Siedziba

Bruksela, Belgia

Języki robocze

angielski, francuski

Sekretarz Generalny

Jaap de Hoop Scheffer

Utworzenie

4 kwietnia 1949

Strona internetowa

http://www.nato.int/

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO, fr. Organisation du Traité de l'Atlantique Nord, OTAN), w skrócie NATO, potocznie Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego lub Pakt Północnoatlantycki — organizacja polityczno-wojskowa powstała w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Północnoatlantyckiego przez 10 krajów europejskich: państw-członków Unii Zachodniej (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania) wraz z pięcioma dodatkowymi krajami (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy) oraz USA i Kanadę. Początkowym celem istnienia organizacji, na mocy traktatu waszyngtońskiego, była obrona militarna przed atakiem ZSRR.

18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, 5 maja 1955 r. RFN, a 30 maja 1982 r. – Hiszpania. 3 października 1990, NATO powiększyło się o terytorium NRD, po przyłączeniu jej landów do RFN. 12 marca 1999 roku do NATO przystąpiły pierwsze państwa należące dawniej do Układu Warszawskiego: Czechy, Węgry i Polska, a 29 marca 2004 r. Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa są Albania, Chorwacja, Macedonia.

Flaga NATO powiewająca obok flagi Polski na masztach polskiej wyższej szkoły oficerskiej

[edytuj] Członkowie

Belgia	Bułgaria (od 2004 r.)
Czechy (od 1999 r.)	Dania
Estonia (od 2004 r.)	Francja
Grecja (od 1952 r.)	Hiszpania (od 1982 r.)
Holandia	Islandia
Kanada	Litwa (od 2004 r.)
Luksemburg	Łotwa (od 2004 r.)
Niemcy (od 1955 r.)	Norwegia
Polska (od 1999 r.)	Portugalia
Rumunia (od 2004 r.)	Słowacja (od 2004 r.)
Słowenia (od 2004 r.)	Stany Zjednoczone
Turcja (od 1952 r.)	Węgry (od 1999 r.)
Wielka Brytania	Włochy

W sumie: 26 członków, w tym Francja, która nie należy do struktur wojskowych Sojuszu. Najmłodszych członków NATO: Litwę, Łotwę, Estonię, Słowację, Słowenię, Rumunię i Bułgarię zaproszono do członkostwa na szczycie w Pradze (listopad 2002). Kraje te stały się członkami NATO 29 marca 2004. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa są Albania, Macedonia i Chorwacja.

Państwa członkowskie nieuczestniczące w strukturach wojskowych NATO:

Grecja – od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980,
Francja – wystąpiła w 1966 roku, częściowo powróciła w 1995 roku,
Hiszpania – od momentu przystąpienia do 1997.

Etapy rozszerzania NATO w Europie

Każde z państw przystępuje do NATO dobrowolnie, po przeprowadzeniu debaty publicznej oraz stosownej ratyfikacyjnej procedury parlamentarnej. Pakt Północnoatlantycki gwarantuje swoim członkom suwerenne prawa, ale także nakłada zobowiązania międzynarodowe, które należy bezwzględnie respektować.

[edytuj] Historia

4 marca 1947: Wielka Brytania oraz Francja podpisały Układ Dunkierski
Czerwiec 1948: Rezolucja Vandenberga, uchwalona przez Senat Amerykański. Wzywała do tworzenia bloków militarnych.
17 marca 1948: Benelux, Francja, oraz Wielka Brytania podpisały Układ Brukselski, będący prekursorem Paktu Północnoatlantyckiego.
4 kwietnia 1949: Został podpisany Traktat Północnoatlantycki w Waszyngtonie, ustanawiający NATO.

Państwa członkowskie NATO i Układu Warszawskiego na przełomie 1949-1990

14 maja 1955: Podpisanie Układu Warszawskiego w Warszawie przez Związek Radziecki oraz państwa bloku wschodniego, w celu stworzenia przeciwwagi dla NATO. NATO i Układ Warszawski stanowiły opozycję względem siebie w czasie zimnej wojny. Po upadku żelaznej kurtyny w 1989 roku, Pakt Warszawski został rozwiązany.
1966: Charles de Gaulle podjął decyzję o wycofaniu Francji ze struktur militarnych NATO, aby kraj ten mógł rozwijać własny program obrony jądrowej. Doprowadziło to do przeniesienia głównej siedziby NATO z Paryża do Brukseli w Belgii 16 października 1967 roku. O ile w Brukseli mieści się od tamtej pory siedziba polityczna Sojuszu, główne dowództwo wojskowe osadzone zostało na południu od Brukseli, w mieście Mons.
1 lipca 1991: Rozwiązany został Układ Warszawski.
8 lipca 1997: Trzy podległe niegdyś Związkowi Radzieckiemu państwa – Węgry, Czechy i Polska – zostały zaproszone do przystąpienia do NATO. Akcesja nastąpiła 12 marca 1999 roku.
24 marca 1999: NATO zaangażowało się w pierwszy konflikt zbrojny w Kosowie. 11-tygodniowa akcja militarna, związana z bombardowaniem Jugosławii, zakończona 11 czerwca 1999 roku. W wyniku nalotów, śmierć poniosło ok. 2000 mieszkańców Jugosławii.
12 września 2001: Po raz pierwszy w historii NATO uruchomiło procedury związane z tzw. Artykułem Piątym, który mówi, że atak na dowolne państwo, należące do NATO, równe jest z atakiem na cały Sojusz. Stanowiło to odpowiedź na atak na Stany Zjednoczone, który miał miejsce 11 września 2001 roku.

Spotkanie na szczycie NATO, 2002

21 listopada 2002: Podczas szczytu w Pradze (Czechy), siedem nowych państw otrzymało zaproszenia do rozpoczęcia negocjacji odnośnie ich przystąpienia do Sojuszu. Były to: Estonia, Łotwa, Litwa, Słowenia, Słowacja, Bułgaria i Rumunia. Przystąpiły one do NATO 29 marca 2004 roku. W 2002 roku rozmowy odnośnie swojego członkostwa w NATO rozpoczęła Chorwacja.
10 lutego 2003: W NATO nastąpił kryzys po tym, jak Francja i Belgia zawetowały uruchomienie specjalnych procedur mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa Turcji na wypadek wojny w Iraku. Niemcy odmówiły skorzystania z przysługującego im prawa zablokowania procesu, ale poparły weto.
16 kwietnia 2003: NATO wyraziło zgodę na przejęcie w sierpniu dowództwa nad Międzynarodowymi Siłami Wspierającymi Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie. Decyzję taką podjęto na prośbę Niemiec i Holandii, które dotychczas dowodziły operacją ISAF. 19 ambasadorów NATO podjęło decyzję jednomyślnie. Przekazanie dowództwa nastąpiło 11 sierpnia. Była to pierwsza w historii sytuacja w której NATO prowadziło operację poza regionem północnego Atlantyku. Pierwotnie kontrolę nad misją ISAF miała przejąć Kanada.
19 czerwca 2003: Nastąpiła znacząca restrukturyzacja dowództwa NATO.
29 marca 2004: Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia stały się państwami członkowskimi NATO.
26 kwietnia 2005: NATO przychyla się do prośby Unii Afrykańskiej o wsparcie logistyczne misji w Darfurze.

[edytuj] Zadania i cele

Podstawowym aktem prawnym, będącym podstawą działania NATO jest Traktat Północnoatlantycki, podpisany w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 r. Sam Traktat jest w istocie bardzo prostym dokumentem złożonym z 14 artykułów określających najważniejsze zobowiązania sojuszników wobec siebie z osobna, jak i Sojuszu jako całości. Szczególnie ważny z punktu widzenia aspektu obronności jest art. 5., który mówi o tym, że atak zbrojny z zewnątrz zwrócony przeciwko jednemu lub kilku państwom członkowskim traktowany będzie jako atak przeciwko całej organizacji. Zawarta w tym artykule formuła casus foederis jest szczególnym rodzajem solidarności wojskowej między członkami Sojuszu. NATO jest organizacją stawiającą sobie za cel zbiorową ochronę swoich członków, jako podstawę zachowania pokoju i umocnienia bezpieczeństwa międzynarodowego. Z prawnomiędzynarodowego punktu widzenia NATO jest międzynarodową organizacją opartą na sojuszniczym systemie bezpieczeństwa. Zgodnie z Traktatem Waszyngtońskim każde państwo członkowskie zobowiązuje się przyczyniać do rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunków międzynarodowych.

Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie - środkami politycznymi i militarnymi - wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim. Do osiągnięcia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa:

zapewnia fundament trwałego bezpieczeństwa w Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwiązywaniu konfliktów;
zapewnia środki odstraszania i obrony przed jakąkolwiek formą ataku na terytorium każdego państwa członkowskiego;
rozwija bezpieczeństwo międzynarodowe poprzez stałą i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami partnerskimi należącymi do programu Partnerstwo dla Pokoju (PdP) oraz Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa;
wysyła swoje misje wojskowe do państw, na terytorium których toczy się konflikt zbrojny, celem zażegnania tego konfliktu.

[edytuj] Organizacja i działanie

W ramach ustaleń na konferencji NATO w Pradze w 2003 roku, zmianie uległa struktura ośrodków decyzyjnych sojuszy. Nowa struktura odchodzi od geograficznego podziału dowództw na rzecz podziału kompetencyjnego. Funkcje operacyjne zostały podzielone pomiędzy nowo powołane Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Operacji (ACO) i Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT).

Rada Północnoatlantycka (NAC, czyli Rada Ministerialna) – jedyny organ traktatowy NATO
Komitet Planowania Obronnego (DPC)
Grupa Planowania Nuklearnego (NPG)

Komitet Wojskowy NATO (MC)
- Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Operacji (ACO)
- Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT)

Wysoki Komitet Planowania Centralnego na Sytuacje Nadzwyczajnych Zagrożeń (SCEPC)
- Zarząd planowania żeglugi oceanicznej (PBOS)
- Zarząd planowania europejskiego transportu śródlądowego (PBEIST)
- Komitet planowania lotnictwa cywilnego (CAPC)
- Komitet planowania ds. żywności i rolnictwa (FAPC)
- Komitet planowania przemysłowego (IPC)
- Komitet planowania ds. ropy naftowej (PPC)
- Wspólny komitet medyczny (JMC)
- Komitet planowania łączności cywilnej (CCPC)
- Komitet Ochrony Cywilnej (CPC)

[edytuj] Sekretarze generalni

Zobacz więcej w osobnym artykule: Sekretarz Generalny NATO.

Hastings Lionel Ismay (Wielka Brytania): 4 kwietnia 1952 – 16 maja 1957
Paul-Henri Spaak (Belgia): 16 maja 1957 – 21 kwietnia 1961
Dirk Stikker (Holandia): 21 kwietnia 1961 – 1 sierpnia 1964
Manlio Brosio (Włochy): 1 sierpnia 1964 – 1 października 1971
Joseph Luns (Holandia): 1 października 1971 – 25 czerwca 1984
Peter Carington (Wielka Brytania): 25 czerwca 1984 – 1 lipca 1988
Manfred Wörner (Niemcy): 1 lipca 1988 – 13 sierpnia 1994
Sergio Balanzino (Włochy): 13 sierpnia – 17 października 1994
Willy Claes (Belgia): 17 października 1994 – 20 października 1995
Sergio Balanzino (Włochy): 20 października – 5 grudnia 1995
Javier Solana (Hiszpania): 5 grudnia 1995 – 6 października 1999
George Robertson (Wielka Brytania): 14 października 1999 – 1 stycznia 2004
Jaap de Hoop Scheffer (Holandia): 1 stycznia 2004 – pełni urząd

[edytuj] Operacje

Misja pokojowa IFOR w Bośni i Hercegowinie, prowadzona między 20 grudnia 1995 a 20 grudnia 1996.
Misja pokojowa SFOR w Bośni i Hercegowinie, prowadzona między 21 grudnia 1996 a 2 grudnia 2004.
Kampania lotnicza przeciw Jugosławii od 24 marca do 10 czerwca 1999 roku.
Obecność Kosovo Force (KFOR) w Kosowie od 12 czerwca 1999 roku.
Zabezpieczenie Cieśniny Gibraltarskiej po 11 września 2001 r. w ramach operacji Active Endeavour.
Obecność Międzynarodowych Sił Wspierających Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie od grudnia 2001 roku.
Wsparcie logistyczne Unii Afrykańskiej w Darfurze w 2005 r.

[edytuj] Debata na temat przyszłości

Ta sekcja wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Aby uczynić ją weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Upadek "wroga świata zachodniego" w Europie Wschodniej oraz niezgoda państw członkowskich odnośnie decyzji o podjęciu interwencji w Iraku powoduje, iż często pada pytanie – zarówno w Ameryce Północnej jak i w Europie – czy NATO jest jeszcze potrzebne. Domniemane zagrożenie terrorystyczne może stanowić podstawę dla istnienia Sojuszu jeszcze przez kilka lat, ale wiele osób sądzi, że to nowe wyzwanie wymaga stworzenia nowych struktur politycznych i wojskowych, oraz innych form walki niż te, na podstawie których NATO zostało zbudowane.

Wiele osób uważa także, że istnienie NATO pozostaje w konflikcie z ewentualną integracją Europy w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w ramach Unii Europejskiej. Zwolennicy prowadzenia Wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (CFSP) chcą rozwiązania NATO, oraz realizacji wspólnej polityki obronnej i zagranicznej przez istniejące instytucje Unii Europejskiej.

W listopadzie 2004 po zwycięstwie Georga W. Busha w wyborach w Stanach Zjednoczonych, premier Norwegii Kjell Magne Bondevik poddał pod publiczną debatę kwestię, czy Norwegia zyskałaby w przypadku zwiększenia współpracy z Unią Europejską w zakresie obrony. Wielu norweskich analityków politycznych, jak i politycy w innych krajach, uważa NATO za instytucję "martwą politycznie". Ten punkt widzenia z pewnością znajdzie swoje odzwierciedlenie w ewentualnej debacie na temat przyszłości NATO.