Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

Z Wikipedii

Unia Europejska
Ten artykuł jest częścią serii o : Polityce i instytucjach Unii Europejskiej
Trzy filary I: Wspólnoty Europejskie II: Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa III: Współpraca Policyjna i Sądowa Instytucje Europejskie Komisja Przewodniczący (José Barroso) Komisja José Barroso Rada UE i Rada Europejska Prezydencja (Słowenia) Parlament Przewodniczący (Hans-Gert Pöttering) Członek PE Okręgi wyborcze Wybory 2009 (UE–27) 2007 (Bułgaria i Rumunia) 2004 / wg państwa (EU–25) Grupy polityczne Stałe komitety Jurysdykcja Trybunał Sprawiedliwości Członkowie Sąd Pierwszej Instancji Trybunał Służby Cywilnej Rewizja finansów Trybunał Obrachunkowy Instytucje finansowe Europejski Bank Centralny Europejski Bank Inwestycyjny Europejski Fundusz Inwestycyjny Ciała doradcze Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów Ciała zdecentralizowane Agencje UE Prawo Acquis communautaire Procedura Traktaty Rozporządzenia · Dyrektywy · Decyzje Zalecenia · Opinie Inne Unia Gospodarcza i Walutowa Rozszerzenia Relacje zagraniczne Paneuropejskie partie polityczne Budżet UE Wikiprojekt Polityka

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (WPZiB, ang. Common Foreign and Security Policy, CFSP) przyjęta została jako drugi z trzech filarów Unii Europejskiej w ramach traktatu z Maastricht w 1992, następnie zaś została rozwinięta przez traktat z Amsterdamu z 1997.

Spis treści

1 Historia WPZiB
2 Instytucje wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
3 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia WPZiB

Źródło: Oficjalna witryna UE
Od klęski dwóch prób ustanowienia europejskiej polityki obronnej czyli Planu Plevena oraz Planu Foucheta, strategia stopniowych zmian okazała się bardziej efektywna. Proces zapoczątkowała powstała nieformalnie w 1970 Europejska Współpraca Polityczna (EWP, European Political Cooperation, EPC).

[edytuj] Lata 1950 - 1987

W latach 50. miało miejsce zamieszanie wokół wspomnianego wyżej Planu Plevena (1950-52 negocjacje, 1952 podpisanie Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Obronną, 1954 odrzucenie projektu przez francuskie Zgromadzenie Narodowe)

Na początku lat 60. odbyły się trudne negocjacje dotyczące dwóch Planów Foucheta. Zakładały one ambitne zamiary ustanowienia unii stanów i wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, oraz utworzenia niezależnego sekretariatu lub zalążków głosowania większością kwalifikowaną w niektórych przypadkach. Negocjacje ugrzęzły jednak w 1962 roku.

W 1970 roku powstał Raport Davignona. Był on zalążkiem wspomnianej Europejskiej Współpracy Politycznej. Uzgodniono iż kraje członkowskie konsultować się będą w sprawach dotyczących problemów polityki zagranicznej.

Szczyt Europejski z 1974 roku nadał prawo decydowania o głównej strategii polityki zagranicznej i bezpieczeństwa głowom państw europejskich.

Rok 1981 przyniósł kolejne kroki w drodze do integracji w tym zakresie. Sowiecki najazd na Afganistan oraz rewolucja Islamska w Iranie (1979 r.) uświadomiły Europie jej bierność w zakresie polityki zagranicznej. Przyjęto więc Raport Londyński, który ustanowił obowiązkową konsultację pomiędzy krajami członkowskimi oraz z Komisją Europejską w sprawach polityki zagranicznej dotyczącej wszystkich członków.

Raport Komitetu Dooge'a (the Dooge Committee Report) zawierał wiele propozycji dotyczących wspólnej polityki zagranicznej, a prowadził bezpośrednio do zapisów włączonych do Jednolitego Aktu Europejskiego w 1987 roku. Wprowadzono tym samym podstawy instytucjonalne Europejskiej Współpracy Politycznej, grupę korespondentów europejskich oraz sekretariat działający pod bezpośrednim zwierzchnictwem prezydencji. Poszerzono również zakres celów EWP, który od tej pory zawierał wszelkie działania dotyczące ogólnej polityki zagranicznej.

[edytuj] Traktat z Maastricht 1992

W myśl Tytułu V Traktatu, zastąpiono EWP drugim filarem Unii Europejskiej czyli wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa (WPZiB). Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 roku. Artykuł 11, ustanawia następujące pięć głównych celów polityki:

strzeżenia wspólnych wartości, interesów, niezależności i integralności Unii, w myśl zapisów Karty Narodów Zjednoczonych,
zapewnienia bezpieczeństwa Unii w każdy dostępny sposób,
utrzymania pokoju i wzmocnienia bezpieczeństwa międzynarodowego, zgodnie z zapisami Karty Narodów Zjednoczonych, ustaleniami konferencji helsińskiej KBWE z 1975 i konferencji paryskiej z 1990, również w państwach graniczących z Unią,
promowania współpracy międzynarodowej,
rozwijania i umacniania rządów demokratycznych i prawa, poszanowania praw człowieka oraz podstawowych wolności.

WPZiB jest również wspomniana w artykule 2 traktatu z Maastricht ustanawiającego wspólne cele Unii Europejskiej: (...) potwierdzanie swej tożsamości na arenie międzynarodowej, zwłaszcza poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej, która zgodnie z artykułem 17 mogłaby prowadzić do wspólnej obrony (...)

[edytuj] WPZiB jako drugi filar UE

Sposób w jaki funkcjonuje Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa znacznie różni się od zasad zarządzania pierwszym i trzecim filarem. Najbardziej znaczącą różnicą jest sposób podejmowania decyzji, czyli wymóg jednomyślności krajów członkowskich, a nie większości kwalifikowanej. WPZiB wyposażona jest w następujące kluczowe instrumenty:

wspólne stanowisko - zasada według której kraje członkowskie zobowiązane są do dostosowania polityki krajowej do ustaleń na szczeblu unijnym.
wspólne działania - akcje operacyjne krajów członkowskich pod auspicjami WPZiB.

UE dysponuje takimi instrumentami politycznymi jak: podejmowanie decyzji, zawieranie umów międzynarodowych, deklaracje i kontakty z krajami trzecimi.

Następną różnicą jest znacznie mniejsza rola Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego oraz Trybunału Sprawiedliwości. Komisja ma prawo do proponowania aktów legislacyjnych, w związku z czym posiada pewny wpływ na koordynację zarządzania drugim filarem. Parlament może stawiać pytania oraz wysuwać rekomendacje w tym zakresie do Rady Unii Europejskiej.

Warto dodać, iż pomimo tego że wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa ma charakter współpracy międzyrządowej, wiele organizacji jest zaangażowanych w procesy jej funkcjonowania. Należą do nich: Rada Europejska, Rada Ministrów Spraw Zagranicznych, Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa, korespondenci europejscy, Grupa Operacyjna WPZiB oraz Kanclerze WPZiB.

[edytuj] Traktat amsterdamski 1997

Traktat amsterdamski wprowadził następujące zmiany usprawniające działanie WPZiB.

[edytuj] Wspólna strategia

Do już istniejących instrumentów (wspólne stanowisko i wspólne działania) Traktat dodał ustanawianą przez Radę Europejską wspólną strategię. Strategia, uzgadniana jednomyślnie, ustala wspólne cele, okres trwania, oraz środki udostępniona krajom członkowskim. Zapewnia to spójność stosunków zewnętrznych oraz umożliwia Radzie wprowadzenie wspólnej strategii poprzez wspólne działania i wspólne stanowiska, głosowaniem kwalifikowaną większością (QMV). Rada Unii Europejskiej odpowiada również za rekomendowanie wspólnych strategii Radzie Europejskiej.

[edytuj] Podejmowanie decyzji

Zasadą generalną głosowania w sprawach dotyczących WPZiB jest jednomyślność. Jednakże kraje członkowskie mogą odwołać się do procedury tzw. konstruktywnego wstrzymania się od głosu, co nie powoduje zablokowania decyzji. Zasada ta nie ma mocy w przypadku gdy kraje wstrzymujące się, łącznie posiadają ponad jedną trzecią głosów w Radzie. Kraje oficjalnie wstrzymujące się nie są zobligowane do zastosowania się do decyzji, jednak muszą pozostać solidarne i nie wprowadzać żadnych działań kolidujących z tą decyzją.

Dodatkowo tytuł V Traktatu o Unii Europejskiej (traktat z Maastricht), dopuszcza możliwość głosowania większością kwalifikowaną w dwóch przypadkach:

w sprawie zastosowania wspólnej strategii już ustalonej przez Radę Europejską.
w sprawie decyzji dotyczących wprowadzania wspólnych akcji lub wspólnego stanowiska już ustalonego przez Radę Unii Europejskiej.

"Zasada hamulca bezpieczeństwa" ma zastosowanie i w tym przypadku.

[edytuj] Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB

Od czasu wejścia w życie Traktatu Amsterdamskiego, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej pełni również rolę Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Osoba ta jest zobowiązana do asystowania Radzie przy pracy w ramach WPZiB, poprzez przygotowanie, formułowanie i wprowadzanie decyzji. Na polecenie prezydencji Przedstawiciel prowadzi w imieniu Rady rozmowy z krajami trzecimi oraz dokłada wszelkich starań do poprawy spójności i widoczności WPZiB. Obecnie funkcję tę pełni Javier Solana.

Reprezentacja i wprowadzanie WPZiB są dodatkowo wzmocnione przez prace tzw. "trojki", czyli ministra spraw zagranicznych kraju pełniącego prezydencję UE, Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB oraz komisarza odpowiedzialnego za Stosunki zewnętrzne. Do tego składu może przyłączyć się reprezentant kraju, który jako następny będzie przewodzić Unii Europejskiej.

[edytuj] Jednostka planowania polityki i wczesnego ostrzegania

Spójność wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa zależy od tego jak kraje członkowskie reagują na wydarzenia międzynarodowe. Jednostka została powołana pod zwierzchnictwem Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB i składa się z 20 specjalistów pochodzących z Sekretariatu Generalnego Rady (3), krajów członkowskich (15), Komisji (1) i Unii Zachodnioeuropejskiej (1). Do jej zadań należą głównie:

monitorowanie i analiza wydarzeń z zakresu WPZiB
szacowanie interesów UE w zakresie WPZiB
dostarczanie szybkiej oceny wydarzeń, ostrzeganie przed potencjalnym kryzysem politycznym oraz sytuacjami, które mogą mieć znaczący wpływ na WPZiB
przygotowanie opcji politycznych dla Rady.

[edytuj] Europejska polityka bezpieczeństwa i obrony

Wspólna Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO, ang. European Security and Defence Policy, ESDP) jest podzielona na trzy komponenty.

Pierwsze dwa, zarządzanie kryzysem militarnym oraz zarządzanie kryzysem cywilnym, zwane są misjami petersberskimi i zostały wpisane w tytuł V traktatu z Maastricht. Trzeci komponent to przeciwdziałanie konfliktom.

Sukces ESDP zależy od ścisłej współpracy z NATO, gdyż aby uniknąć duplikacji ustanowiono, iż UE korzystać będzie z militarnych i operacyjnych zasobów NATO.

[edytuj] Unia Zachodnioeuropejska

Artykuł 17 Traktatu Amsterdamskiego mówi, iż WPZiB zawiera wszystkie zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa UE. W związku z tym następuje przekazanie kompetencji Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) do struktur UE.

[edytuj] Finansowanie WPZiB

Traktat z Maastricht ustanowił, iż WPZiB będzie finansowana ze wspólnego budżetu UE lub przez kraje członkowskie, w zależności od projektu. Zmieniono to Traktatem Amsterdamskim i od tej pory WPZiB finansowana jest przez budżet UE, z wyjątkiem operacji o implikacjach militarnych lub obronnych, lub w przypadku gdy Rada jednogłośnie zdecyduje inaczej.

[edytuj] Traktat nicejski 2001

[edytuj] Wzmocniona współpraca

Traktat amsterdamski wprowadził procedurę wzmocnionej współpracy (ang. enhanced cooperation), a traktat nicejski zezwolił na jej zastosowanie w ramach WPZiB.

Wzmocniona współpraca w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, powinna służyć wartościom i interesom Unii Europejskiej jako całości, respektować fundamentalne zasady, cele, wskazówki i spójność WPZiB, siłę Wspólnoty Europejskiej oraz spójność polityki Unii i jej działań zewnętrznych. Taka wzmocniona współpraca może dotyczyć tylko implementacji wspólnych działań i wspólnych stanowisk, jednak nie może odnosić się do działań militarnych lub obronnych.

Kraje chcące ustanowić wzmocnioną współpracę powinny wystosować wniosek do Rady, która po zasięgnięciu opinii Komisji i poinformowaniu Parlamentu, może ów wniosek zatwierdzić kwalifikowaną większością głosów. Jednakże artykuł 23 traktatu stanowi iż każdy kraj członkowski może zażądać aby sprawę skierowano do Rady Europejskiej dla podjęcia jednomyślnej decyzji.

[edytuj] Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa

Zobacz więcej w osobnym artykule: Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa.

Traktat nicejski ustanowił oficjalnie Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (PSC albo COPS (fr.) Political and Security Committee). Składa się on z przedstawicieli Ministrów Spraw Zagranicznych krajów członkowskich. Obowiązki Komitetu to: