Bitwa pod Grunwaldem

Z Wikipedii

Bitwa pod Grunwaldem Wielka wojna
Bitwa pod Grunwaldem na obrazie Jana Matejki
Data	15 lipca 1410
Miejsce	okolice Grunwaldu
Wynik	zwycięstwo połączonych sił polsko-litewskich
Strony konfliktu Zakon krzyżacki Rycerze-goście zakonu z całej Europy Królestwo Polskie Wielkie Księstwo Litewskie Posiłki: Mołdawia Tatarzy Czesi Rusini Dowódcy Ulrich von Jungingen † Władysław II Jagiełło wielki książę Witold Siły 32-38 tys. żołnierzy 34-43 tys. żołnierzy (2/3 z nich to rycerze polscy) Straty 8 tys. zabitych 14 tys. pojmanych nieznane

Bitwa pod Grunwaldem (w literaturze niemieckiej: Pierwsza Bitwa pod Tannenbergiem) - jedna z największych bitew w historii średniowiecznej Europy (pod względem liczby uczestników), stoczona na polach pod Grunwaldem 15 lipca 1410, w czasie trwania Wielkiej wojny, między siłami zakonu krzyżackiego (ok. 21 tys. konnego rycerstwa, 6 tys. pieszych i artylerzystów oraz 5 tys. czeladzi), pod dowództwem wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena, a połączonymi siłami polskimi, litewsko-ruskimi i posiłkowymi oddziałami czeskimi, mołdawskimi oraz smoleńskimi, pod dowództwem króla Polski Władysława II Jagiełły, liczącymi w sumie ponad 34 tysiące żołnierzy. Z tej liczby tylko rycerstwo polskie dorównywało w pewnym stopniu uzbrojeniem i wyszkoleniem ciężkiemu rycerstwu krzyżackiemu reprezentującemu ówczesny najwyższy poziom europejski.

Spis treści 1 Przebieg bitwy 2 Znaczenie bitwy 3 Uczestnicy 4 Sztandary krzyżackie zdobyte pod Grunwaldem 5 Sprawy niewyjaśnione 6 Inscenizacje bitwy 7 Ciekawostki 8 Przypisy 9 Bibliografia 10 Zobacz też 11 Linki zewnętrzne

[edytuj] Przebieg bitwy

Siły po obu stronach były wyrównane, gdyż większa liczebność wojsk polskich zrównoważyła lepsze uzbrojenie i wyszkolenie wojsk krzyżackich.

Jak podaje Jan Długosz, przed rozpoczęciem batalii trzystu najemnych żołnierzy czeskich wycofało się bez wiedzy króla z pola bitwy. Zawrócili jednak, gdy podkanclerzy Królestwa Polskiego, napotykając ich na swojej drodze, wypomniał im strach przed wojskami zakonnymi. Mimo to podczas bitwy, najemnicy z Czech i Moraw z chorągwi św. Jerzego, ponownie opuścili plac boju pod namową swojego dowódcy Jana Sarnowskiego. Również tym razem dostrzegł ich Mikołaj Trąba i oskarżył Jana o zdradę, pozbawiając go dowództwa nad chorągwią.

W przebiegu bitwy można wyróżnić trzy fazy:

• na początku bitwy lekka jazda tatarska rozpoznała walką umocnienia krzyżackie na polu bitwy (wilcze doły).
• II faza bitwy rozpoczęła się późnym przedpołudniem atakiem jazdy krzyżackiej, która odepchnęła w zażartej walce wojska litewskie (40 chorągwi) pod wodzą wielkiego księcia Witolda w kierunku gęstego lasu. Ta tzw. ucieczka Litwinów, zgodnie z niektórymi wersjami pozorowana, związała w pościgu poważne siły zakonne, które wróciły na główne pole bitwy, pewne zwycięstwa, już po jej rozstrzygnięciu.
• w III fazie nastąpił decydujący atak polskiej ciężkozbrojnej jazdy (50 chorągwi), która rozerwała zasadniczy korpus sił krzyżackich oraz umożliwiła przeprowadzenie decydującego ataku lekkiej jazdy i ukrytej w zaroślach i lesie piechoty.

Bój trwał sześć godzin. Przewagę na placu boju miały praktycznie cały czas (oprócz fazy II, kiedy nieco zaskoczone siły zbrojne unii polsko-litewsko-ruskiej dały się zepchnąć do defensywy) wojska dowodzone przez króla Polski.

[edytuj] Znaczenie bitwy

Wynik bitwy miał zasadniczy wpływ na stosunki polityczne w ówczesnej Europie. Nie tylko ostatecznie załamał potęgę zakonu, ale również wyniósł dynastię jagiellońską do rangi najważniejszych na kontynencie. Według niektórych badaczy (np. Stefan M. Kuczyński, Paweł Jasienica) – fenomenalny i dość niespodziewany generalny sukces odniesiony głównie siłami polskimi, spowodował poważny kryzys w stosunkach polsko-litewskich i zadecydował o kunktatorskiej postawie króla, który obawiając się nazbyt mocnego wzrostu znaczenia Polski w unii (która i tak była stroną silniejszą) opóźnił pościg za niedobitkami wojsk krzyżackich i ostatecznie nie zdobył osłabionego Malborka. Sama bitwa nie wniosła żadnych istotnych nowinek taktycznych (nie licząc użytego w przeprawie przez Wisłę mostu pontonowego). Po bitwie natomiast nastąpił powolny upadek znaczenia zagranicznych wojsk zaciężnych (wielu zaproszonych przez zakon znamienitych rycerzy z Europy Zachodniej widząc dysproporcję sił i przeczuwając klęskę nie przyjechało na pole bitwy). Rzeczą bez precedensu był natomiast wspaniałomyślny gest króla, który kazał odnaleźć zwłoki wielkiego mistrza Ulricha von Jungingen i co ważniejszych braci oraz odesłać je z honorami do Malborka.

Trofeami wojennymi było przede wszystkim 51 chorągwi krzyżackich. Szczegółowy ich opis wraz z ilustracjami podał Jan Długosz w swoim dziele Banderia Prutenorum, spisanym w XV wieku. Część z nich została przyznana księciu Witoldowi, te które trafiły do wawelskiej katedry zostały w roku 1797 wywiezione przez Austriaków do Wiednia i ślad po nich zaginął. W 1937, na podstawie opisów z dzieła Długosza, chorągwie zostały zrekonstruowane^[2] i umieszczone na Wawelu. Podczas okupacji niemieckiej hitlerowcy wywieźli je do zamku malborskiego^[2]. Kolejnym trofeum były dwa słynne nagie miecze ofiarowane Jagielle przez Krzyżaków (przechowywane były w wawelskim skarbcu, później trafiły do kolekcji Izabeli Czartoryskiej w Puławach lecz w 1853 zostały wywiezione do Rosji i ślad po nich zaginął).

W bibliografii niemieckiej bitwa pod Grunwaldem występuje jako bitwa pod Tannenbergiem (Schlacht bei Tannenberg). Obecna nazwa tej miejscowości to Stębark.

Pole bitwy dotychczas nie doczekało się systematycznego przebadania pod względem archeologicznym. Istnieją dziewiętnastowieczne doniesienia o różnych przypadkowych odkryciach – np. w kościele w Stębarku przechowywano kilka kamiennych kul armatnich i elementy zbroi, a w zamku w Dąbrównie znaleziono siekierę bitewną i inne fragmenty zbroi. Polskie badania archeologiczne rozpoczęły się w roku 1958 i trwały przez kilka lat, lecz objęły niewielką część pobojowiska, m.in. nie odnaleziono wspomnianego przez kronikarzy miejsca pochówku kilkuset znaczniejszych rycerzy obu stron w okolicach stębarskiego drewnianego kościoła i nie przebadano pobliskich bagien, gdzie podobno zginęło wielu uciekinierów z pola walki. Odnaleziono kilka zbiorowych mogił w pobliżu ruin kaplicy wzniesionej przez Krzyżaków po bitwie. Szkielety nosiły ślady po ciosach zadanych mieczem, toporem czy po trafieniach bełtami z kuszy.

[edytuj] Uczestnicy

Rycerstwo polskie zorganizowane było w 51 chorągwi, wśród których znajdowali się także Czesi (Jan Žižka), Morawianie i Ślązacy oraz Chorągiew Białego Niedźwiedzia z Chełma, która miała znaczący udział w bitwie (została za to wyróżniona przez Króla Polski Władysława Jagiełłę, który ufundował kościół pw. Rozesłania Apostołów w tym mieście^{[potrzebne źródło]}). Oprócz tego stawiło się 40 chorągwi litewskich wraz z oddziałami ruskimi, żmudzkimi i tatarskimi, wojska lenne Republiki Nowogrodu (Nowogrodzkie) wraz z oddziałami z Pskowa. Wśród uczestników tej bitwy, po stronie Królestwa wymieniani są m.in. rycerze: Zyndram z Maszkowic oboźny wojsk polskich, dowódca chorągwi wielkiej ziemi krakowskiej, Marcin z Wrocimowic chorąży, Zawisza Czarny i jego brat Jan Farurej z Garbowa, wojewoda krakowski Jan z Tarnowa, Florian z Korytnicy, Paweł Złodziej z Biskupic, Mikołaj Powała z Taczewa, Jarand z Brudzewa, Dobiesław z Oleśnicy, Spytek I Jarosławski oraz Szymon Lingwenowicz, Zygmunt Korybut, Jerzy Mścisławski.

Zakon krzyżacki wystawił 52 chorągwie (w tym dwie wielkiego mistrza), wśród których znajdowali się również goście zakonu z Niemiec, Szwajcarii oraz Inflant. Udział w bitwie po stronie zakonnej wzięli m.in. Frideric von Wallenrode, Konrad Lichtenstein, Thomas von Morheim, Wilhelm von Helfenstein, Henric von Schwelborn, Godfryd von Hatzlfeld, Burchard Wobeke, Arnold von Baden i Werner Tettingen. Według niektórych badaczy samych braci-rycerzy krzyżackich było pod Grunwaldem tylko około 250, resztę stanowili goście i zaciężni.

[edytuj] Sztandary krzyżackie zdobyte pod Grunwaldem

[edytuj] Sprawy niewyjaśnione

W literaturze podawane są różne – dość rozbieżne – szacunki liczebności wojsk (mówi się niekiedy nawet o sumie do 38 tys. wojsk zakonnych i do 43 tys. sprzymierzonych), ale przez większość historyków i badaczy są one poddawane w wątpliwość. Przewaga liczebna wojsk unii nie jest kwestionowana, za to w wielu źródłach kwestionuje się poważne zagrożenie dla głównego obozu Jagiełły wskutek straceńczej szarży lekkozbrojnej jazdy krzyżackiej – wątek opisany przez Sienkiewicza.

Nie ma też pewności co do umieszczenia przez Krzyżaków wilczych dołów na polu bitwy. Wydaje się, że mieli za mało czasu na wykopanie tych pułapek.

[edytuj] Inscenizacje bitwy

Co roku, w rocznicę bitwy, członkowie bractw rycerskich z całej Europy odgrywają pod Grunwaldem wydarzenia z 15 lipca 1410. Spektakl zawsze przyciąga kilkudziesięciotysięczne rzesze widzów. Charakter inscenizacji nie zawsze jest jednak zgodny z realiami historycznymi.

[edytuj] Ciekawostki

• Uzbrojenie obu armii, biorących udział w bitwie pod Grunwaldem, było podobne. Władysław Jagiełło rozkazał więc swoim wojskom "...opasać się przepaskami ze słomy dla wzajemnego rozpoznania"^{[potrzebne źródło]} i podał rycerzom te słowa jako zawołanie bojowe: "Kraków. Wilno"^{[potrzebne źródło]}.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Jan Herburt, Chronica sive historiae Polonicae compendiosa, Basileae 1571, stron 338, zawiera m.in. opis bitwy pod Grunwaldem
• Jan Stanisław Kopczewski, Mateusz Siuchniński, Grunwald. 550 lat chwały, PZWS, Warszawa 1960
• Stefan Maria Kuczyński. Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409-1411, Wydawnictwo MON, Warszawa 1960
• Konstanty Górski, Bitwa pod Grunwaldem (dnia 15-go lipca 1410 r.), Warszawa 1888
• Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy, 1900

[edytuj] Zobacz też

• Bitwa pod Grunwaldem (obraz Jana Matejki)
• bitwa pod Koronowem
• bitwa pod Tannenbergiem
• historia Polski
• kalendarium historii Polski
• Krzyżacy (film)
• Krzyżacy (powieść)
• miecze grunwaldzkie
• Pomnik Grunwaldzki w Krakowie
• Pomnik Grunwaldzki w Nowym Jorku
• słynne bitwy w historii Polski
• stosunki polsko-krzyżackie
• Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Rozbudowany opis bitwy pod Grunwaldem - strona Historyczne Bitwy
• Z rękop. Bibl. Kornickiej wyd. Zygmunt Celichowski. CRONICA CONFLICTUS WLADISLAI, REGIS POLONIAE, CUM CRUCIFERIS
• Jan Długosz Bitwa Grunwaldzka: (z historii Polski)
• Jan Długosz Dzieje Polskie. Rok Pański 1410 (przekład Karola Mecherzyńskiego). Ks. XI. 1869; (33-38)
• Jan Długosz Dzieje Polskie. Rok Pański 1403, 1408 (przekład Karola Mecherzyńskiego). Ks. X. 1868; (518, 537)
• Jan Długosz Banderia Prutenorum
• Tadeusz Korzon Grunwald: ustęp z dziejów wojennych Polski (1910)
• Sven Ekdahl DIE FLUCHT DER LITAUER IN DER SCHLACHT BEI TANNENBERG (1963)
• Strona inscenizacji bitwy
• Dariusz Gałązka, Leszek Marks, Bitwa pod Grunwaldem w 1410 r. — oczami geologa, w: Przegląd Geologiczny (2007-01) tom 55, wyd. Minister Środowiska, red. Państwowy Instytut Geologiczny, ss. 26-28, 2007, ISSN 0033-2151 - opis bitwy wraz ze szkicem terenowym (w tym mapy i ilustracje)
• Serwis internetowy poświęcony tłu historycznemu bitwy pod Grunwaldem