Bitwa pod Grunwaldem (obraz Jana Matejki)
Z Wikipedii
 |
| Bitwa pod Grunwaldem |
| Jan Matejko , 1878 |
| olej na płótnie |
| 426 × 987 cm |
| Muzeum Narodowe w Warszawie |
Bitwa pod Grunwaldem to obraz Jana Matejki namalowany na płótnie w 1878 roku, w Krakowie. Malarz podczas pracy korzystał głównie z Roczników Jana Długosza - polskiego kronikarza, który na podstawie ustnych relacji swojego ojca, opisał bitwę. Jan Matejko malował go przez około 6 lat.
Spis treści |
[edytuj] Opis obrazu
Przedstawia największe zwycięstwo wojsk Polski i Litwy nad zakonem krzyżackim - tytułową bitwę pod Grunwaldem, która miała miejsce 15 lipca 1410 roku.
Obraz jest pełen aluzji i znaków. W centrum widoczne są dwie charakterystyczne postacie: wielki książę litewski Witold w orientalnym kołpaku i ze wzniesionym do góry mieczem, szykujący się do zadania decydującego ciosu - to symbol wschodnich ambicji rodzącej się unii polsko-litewskiej. W centrum obrazu, na lewo od postaci Witolda, znajduje się również postać wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego, Ulricha von Jungingena, walczącego z piechotą. Scena wokół wielkiego mistrza ma również wymiar symboliczny, gdyż przedstawia jego śmierć z rąk zwykłego żołnierza, trzymającego w ręku Włócznię Świętego Maurycego. Król Polski Władysław Jagiełło, znajduje się w prawym górnym rogu obrazu - siedząc na koniu i przyglądając się trwającej bitwie ze wzgórza.
Poza tym na obrazie przedstawieni zostali m.in.: Zawisza Czarny, Zyndram z Maszkowic oraz Jan Żiżka, Matejko pokazał swoją twarz. Nad polem bitwy unosi się na chmurze święty Stanisław, który według przekazu Długosza miał się ukazać walczącym.[1]
[edytuj] Historia obrazu
W 1878 płótno zostało przewiezione z Krakowa na wystawę do Wiednia, a w 1879 zaprezentowane w Warszawie. Następnie obraz pokazywany był kolejno na wystawach malarstwa w Petersburgu, Berlinie, Lwowie i Bukareszcie. W kwietniu 1880 znalazł się w Paryżu, a następnie powrócił do Warszawy gdzie był na stałe eksponowany w Narodowej Galerii Sztuki Zachęta.
We wrześniu 1939, na wieść o zbliżających się do stolicy wojskach niemieckich, podjęto decyzję o ewakuacji i ukryciu obrazu - pozostawienie go w Warszawie groziło unicestwieniem wskutek nalotów bombowych lub celowym zniszczeniem przez Niemców. Płótno zwinięto, zapakowano w specjalne skrzynie, załadowano na długą platformę i w asyście Stanisława Radeckiego-Mikulicza (dyrektora administracyjnego galerii), artysty malarza Stanisława Ejsmonda (wiceprezesa "Zachęty") oraz kolejnego malarza Bolesława Surałło, udano się w kierunku Lublina.
9 września 1939 o godz 7:00 konwój z obrazem zajechał przed Muzeum Lubelskie, gdzie przekazano go intendentowi muzeum, prof. Władysławowi Woydzie. W międzyczasie, podczas niemieckiego ataku powietrznego na Lublin, jedna z bomb lotniczych uderzyła w muzeum, zabijając dwie osoby towarzyszące konwojowi - Stanisława Ejsmonda i Bolesława Surałłę.
W międzyczasie lubelskie Gestapo rozpoczęło intensywne poszukiwania obrazu. Minister propagandy III Rzeszy dr. Joseph Goebbels wyznaczył nagrodę 2 000 000 marek niemieckich za odnalezienie płótna lub informację o miejscu jego przechowywania. Początkowo funkcjonariusze Gestapo próbowali przekupić prof. Woydę nagrodą, niemieckim obywatelstwem i paszportem do Niemiec, następnie grozili pozbawieniem życia - Woyda konsekwentnie odmawiał współpracy. W końcu polskie radio w Londynie nadało fałszywą wiadomość o rzekomym przybyciu Bitwy pod Grunwaldem do Wielkiej Brytanii, dopiero wtedy Niemcy zaprzestali szerszych działań zmierzających do odszukania obrazu.
Prof. Woyda po zaaranżowanym fikcyjnym wywiezieniu obrazu z Lublina, dokonanym w celu zatarcia śladów, ograniczeniu kręgu osób mających wiedzę o płótnie i miejscu jego przechowywania oraz po ponownym przepakowaniu na specjalnie skonstruowany rulon, zdecydował się ostatecznie na ukrycie Bitwy pod Grunwaldem w jednej z podlubelskich wsi, gdzie obraz przebywał do momentu zajęcia Lublina przez Armię Czerwoną w 1944. Następnie obraz został odkopany i wydobyty z zacementowanego wcześniej sarkofagu i 17 października 1944 oficjalnie przejęty przez kierownika resortu kultury i sztuki przy PKWN. Po wstępnym oczyszczeniu i przewiezieniu do Muzeum Narodowego w Warszawie, został pieczołowicie odrestaurowany pod kierunkiem prof. Bohdana Marconiego. Wkrótce został umieszczony w Muzeum Narodowym w Warszawie jako stały element ekspozycji, gdzie przebywa do dnia dzisiejszego.
[edytuj] Bibliografia
- Jan Kopczewski, Mateusz Siuchniński, Grunwald. 550 lat chwały, PZWS, Warszawa, 1960
[edytuj] Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Nadto krążyło opowiadanie pewnych żołnierzy z wojska krzyżackiego powtarzane z namysłem i nie zaczerpnięte z plotek, ale całkowicie pewne, że nazajutrz przez cały czas trwania bitwy widzieli nad wojskiem polskim czcigodną postać ubraną w szaty biskupie, która udzielała walczącym Polakom błogosławieństwa, ustawicznie dodawała im sił i obiecywała im pewne zwycięstwo. Ogłoszono to za wróżbę, która zapowiadała niewątpliwe przyszłe zwycięstwo króla. Jan Długosz Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego t. VII
