Divancete
Èn årtike di Wikipedia.
Ene divancete, c' est ene sôre di ptit mot, ki s' mete pa dvant on no, on prono, on viebe a l' infinitif, u ene troclete di mots, et ki mostrèt s' li sôre di coplemint k' c' est.
Les dvancetes fwaites di l' etroclaedje di deus u sacwants mots, copurade si ç' n' est nén des ôtès dvancetes u des årtikes, sont lomêyes divancetires.
Les dvancetes sont sovint tipikes d' on metou lingaedje, et ni s' ratournèt nén sovint mot po mot dins èn ôte lingaedje, minme foirt dilé l' prumî.
Ådvins |
[candjî] Sacwantès dvancetes e walon
[candjî] ki s' eployèt (cåzu) come les sfwaites e francès
[candjî] målåjheyes a trover a pårti do francès.
- divancete (a)mon
- avå
- did
- dilé, adlé, dé
- dissu / dsu
- dizeu
- dizo
- emey.
- do tins di, sol tins di, tins di
[candjî] Acawtaedje d' on R u d' on D å coron del divancete
[candjî] Acawtaedje d' on R
Loukîz eto : rîle do mierpî. Sacwantès dvancetes prindèt on R coron divant on prono u èn adviebe mierpî (a ene sillabe).
- so :
- N' ass don pont d' cwårs sor ti. (MINS : ci n' est nén po t'-minme).
- po :
- Dji l' a fwait por vos. (MINS : c' est po vozôtes).
- pa
- C' est par la. (MINS : c' est pa låvå).
- avå :
- Les djins d' avår ci. (MINS : Elle est todi åvå l' viyaedje).
- dissu :
- Elle avént totes sôres d' ôrreyes dissur zeles. (MINS : Ele n' ont nén ene pitite idêye dissu zels-minmes.)
- dizeu :
- Ele dimeure dizeur lu. (MINS ... dizeu li stouve)
- disca
- discar la. (MINS : disca ladrî).
- viè
- Gn des çanses a wangnî, savoz, vier la. (MINS : gn a des cwårs toplin, viè låvå)
- triviè
- I mousse trivier tot (MINS : i mousse triviè des håyes et des bouxhons)
[candjî] Acawtaedje d' on D
- did
- åd
[candjî] Etroclaedje des dvancetes
[candjî] Avou des årtikes
[candjî] Avou ene (ou deus) ôte(s) divancete(e).
[candjî] Ik kan dit niet lezen...
[candjî] avou ene ôte divancete et èn årtike.
- då, dås, dal.
[candjî] avou des ôtes mots.
[candjî] Alére so les dvancetes do walon
[candjî] Lives
- Ene båke so les bwès d' l' Årdene pp. 277-280 (a, e, mon, so); 303-305 (après, pa, po, avå); 326-327 (viè, di, sins, avou, dispu, disca); 337-340 (dé, divant, dins, inte, conte, mågré, tins di).
- L. Remacle. Syntaxe du parler du parler wallon de la Gleize, tome 2, Paris, 1956, pp 279-373.
[candjî] Croejhetes so les fyis
- Les dvancetes dins l' Pitite Croejhete da Hendschel (e walon)
- Les dvancetes dins l' Croejhete so les fyis (e francès)
[candjî] Les dvancetes divins les ôtes lingaedjes
Dins des lingaedjes k' i gn a, i s' pout ki ç' role di grammaire la soeye fwait avou des mots (ou des stitchetes) ki s' polèt mete pa drî; ça fwait ki l' mot "divancete" (ou "prepozicion") ni convént nén totafwait. Po l' esperanto, Bertil Wennergren a-st atåvlé l' lomaedje "rolmontrilo" (mostreu d' role) ossu bén po les mots (divancetes) ki les stitchetes di minme classe grammaticåle (come li cawete "-n" di l' esperanto), eyet "rolvorteto" (ptitit mot role) po les dvancetes.
Dins ene fråze come:
- Elle esteut dvant ses ouys
li dvancete divant mostere ki çou ki shût a-st on role di coplemint, eyet eto li rlåcion dins l' espåce inte li coplemint eyet l' viebe (li dvancete "divant" prezinte li response al kesse "wice?" pa rapoirt a l' accion "elle esteut").
Dins sacwants lingaedjes (almand, arabe), les mots metous dirî ene divancete prindnut ene diclinåjhon speciåle, ki n' est nén l' cene do sudjet ni do droet coplemint. E l' almand, c' est l' minme kel cene do nén droet coplemint, et on l' lome li datif. E l' arabe li dvancete si lome harf ej-jar (lete di saetchaedje), li coplemint metou padrî, lomé el-mejrour (li saetchî) prind ene diclinåjhon speciåle (avou l' voyale i).
