Wright bertuğannar
Wikipedia'dan
 |
|
Wright'lar, amerikan uylap tabuçılar häm aviakonstruktorlar Wilbur (1867-1912) häm Orville (1871-1948) (äytelä WİL-bö, O-vil rayt) aviasiä taríxına Wright bertuğannar isemendä qalğannar. Dönyada berençe hawadan awırraq oçqıçnı qorılğan häm anıñ bortında oçağan keşelär bulalar.
Üz-üzene yaratıp, härwaqıt bergäläp eşlilär. Balaçqata inde oçırğıçlar yaratuçı klubına kerälär. Ozaqlamí Wright'lar oçırğıçları iñ yaxşı bulıp kilälär. Üzeneñ öçqıçların alar xätta başqa malaylarğa sata bağşlílar. Bu waqıtlardan alar oçular belän qızıqsınalar. Ä annan soñ yäş eşmäkerlär uylap tabuçılar bulıp kilälär. 13-yäşle Orville típograf stanogın yasap taşlí, ä 17-yäşle Wilbur anı kamilläşterä. 1892. Ayırılmas bertuğannar típografiä xucaları, ä soñraq velosipäd ostaxanäse xucaları bulalar. Berwaqıt alar Alman uylap tabuçı, planerlar tözüçe Otto Lilienthal üleme turında işetälär. İskitkeç, läkin bu häläkät Wright'larnı oçulardan ayırıla almí. Üz planerlarda täcribälär ütkärep alar qurqınıç astında quyalar. Wright'lar vertikal plankadan toruçı qoyrıq belän horizontal yörtüne uylap tabalar. Annan soñ etärgeç ezläwenä küp köç quyalar. Küp köçe wintkä dä quyalar: wint teoriäse Jukovski tarafınnan distä yıldan soñ eşkertelä.
1903. yılnıñ 17. Dekäberendä Wright'larnıñ "Wrightflyer" aeroplanı hawağa berençe tapqır kütärä. Bu oçu 59 sekund däwam itä. Berençe açuçılar şatlığın da, konkurentlar belän däğwalarnı da kiçerep, alar üz oçuçı maşina keşelekkä iñ zur büläklärdän berse bula ışanıp belälär.
1912. Wilbur Whright ülä. 36 yılğa ozınraq yäşägän Orville bu bu tirän borçıludan soñ ayaqqa basmí. Abísız ul oçqıçlarnı hiçber waqıtta tözmi.
