మస్జిద్

వికీపీడియా నుండి

మస్జిద్ లేక మసీదు : ఇస్లాం మతాన్ని అవలంబించు ముస్లింల ప్రార్థనాలయం. మస్జిద్ అరబ్బీ పేరు, (مسجد), బహువచనం మసాజిద్ (مساجد). సాధారణ మస్జిద్ కు, చిన్న మస్జిద్ కు మస్జిద్ అని, పెద్ద మస్జిద్ కు జామా మస్జిద్ (جامع), లేక మస్జిద్-ఎ-జామి అని అంటారు.

ప్రాథమికంగా మస్జిద్ అనగా ప్రార్థనా స్థలము. ప్రస్తుతం ప్రపంచంలో మస్జిద్ లు సర్వసాధారణం. ముస్లింసమాజపు ప్రాముఖ్యాన్నిబట్టి మస్జిద్ లు తమ నిర్మాణశైలులు పొందియున్నాయి. ఇవి మస్జిద్-ఎ-ఖుబా మరియు మస్జిద్-ఎ-నబవి 7వ శతాబ్దంలో నిర్మితమయిన ఆధారంగా నిర్మింపబడుచున్నవి.

విషయ సూచిక 1 వీక్షణం 2 ఇస్లామీయ గ్రంధాలలో మస్జిద్ 3 చరిత్ర 3.1 మొదటి మస్జిద్ 3.2 ప్రపంచంలో మస్జిద్ ల విస్తరణ 3.3 స్థలాలను మస్జిద్ లు గా మార్పు 4 మతపరమైన శుభకార్యములు 4.1 ప్రార్థనలు 4.2 రంజాన్ పర్వాలు 4.3 దానధర్మాలు 5 సామాజిక కార్యక్రమాలు 5.1 ముస్లిం సముదాయ కేంద్రం 5.2 విద్య 5.3 కార్యక్రమాలు మరియు ధనసమీకరణలు 6 సమకాలీన రాజకీయ పాత్ర 6.1 Advocacy 6.2 సామాజిక ఘర్షణలు 7 నిర్మాణాలు 7.1 శైలులు 7.2 మీనార్ లు 7.3 గుంబద్ లు 7.4 ప్రార్థనా హాలు 7.5 వజూ సౌకర్యాలు 8 నిర్దేశాలు మరియు సూత్రాలు 8.1 ఇమామ్ నియామకం 8.2 పరిశుభ్రత 8.3 ధారణ 8.4 ధ్యానం 8.5 స్త్రీ పురుషులకు వేరు వేరు ఏర్పాట్లు 8.6 మస్జిద్ లలో ముస్లిమేతరులు 9 ఇవీచూడండి 9.1 ప్రఖ్యాత మస్జిద్ లు 10 మూలాలు

[మార్చు] వీక్షణం

అరబ్బీ లో మస్జిద్ అనగా సజ్దా (మోకరిల్లడం) చేయు ప్రదేశం. సజ్దా లేక సజద పదానికి మూలం 'సజ్ద్' అనగా మోకరిల్లడం (క్రియ). సాజిద్ (కర్త) అనగా సజ్దా చేయువాడు లేక మోకరిల్లువాడు. 'మస్జూద్' (కర్మ) అనగా సజ్దా చేయించుకొన్నవాడు (అల్లాహ్). 'మస్జిద్' అనగా సజ్దా చేయు ప్రదేశం.

[మార్చు] ఇస్లామీయ గ్రంధాలలో మస్జిద్

మస్జిద్ అనేపదము ఖురాన్ లో ప్రస్తావించబడినది. ఎక్కువసార్లు మక్కా నగరంలోని కాబా ప్రస్తావింపబడినది. ఖురాన్ మస్జిద్ ను ప్రార్థనాప్రదేశంగా వర్ణిస్తుంది. హదీసులు లో గూడా మస్జిద్ ప్రార్థనాలయం.^[1]

[మార్చు] చరిత్ర

ఇస్లాం ఆవిర్భవించిన మొదటలో మస్జిద్ లు విశాలమైన హాలులలో నిర్వహింపబడేవి. రాను రాను మస్జిద్ ల నిర్మాణశైలిలో ఎత్తైన మీనార్లు చోటు చేసుకొన్నవి. ఇస్లామీయ ప్రథమ 3 మస్జిద్ లు సాదాసీదా మస్జిద్ లు. తరువాతి 1000 సంవత్సరాలకాలంలో నిర్మింపబడిన మస్జిద్ లు ఇస్లామీయ నిర్మాణ శైలులు ప్రపంచంలోని వివిధ ప్రాంతాల నిర్మాణ శైలులతో మిళితమై నిర్మింపబడినవి.

[మార్చు] మొదటి మస్జిద్

ఇస్లామీయ విశ్వాసాల ప్రకారం ఆదమ్ ప్రవక్త మక్కా లోని కాబా గృహాన్ని నిర్మించి ప్రథమ మస్జిద్ గా ఉపయోగించాడు (ప్రార్థనా విధానం నమాజ్ కంటే భిన్నంగా వుండేది). ఇబ్రాహీం ప్రవక్త తనకాలంలో అల్లాహ్ ఆజ్ఞతో తన కుమారుడైన ఇస్మాయీల్ సహకారంతో కాబాను పునర్నిర్మించాడు. మహమ్మదు ప్రవక్త మక్కాలో జీవించినకాలంలో కాబాను పవిత్రంగా భావించి తన అనుయాయులతో నమాజు ప్రార్థనలను నిర్వహించారు.

పాగన్ అరబ్బులు కాబాగృహంలో తమ ధార్మిక సాంప్రదాయాలను తీర్చుకొనేవారు. కాబాగృహానికి ఆధిపత్యం వహించేవారు ఖురేషులు. ఈ కాబా గృహంలో 360 దేవతావిగ్రహాలుండేవి. మహమ్మదు ప్రవక్త మక్కాపై రక్తరహిత విజయం సాధించిన తరువాత, ఈ విగ్రహాలను తొలగించి ఇదే కాబాగృహానికి "ఏకేశ్వరోపాసక తీర్థయాత్రాకేంద్రం"గా ప్రకటించారు. 1577 లో ఉస్మానియా సామ్రాజ్య ఖలీఫాలు నేటి రూపంలో వున్న కాబా ని తీర్చిదిద్దారు.^[2]

మక్కా నుండి మదీనా కు హిజ్రత్ చేసిన తరువాత, మదీనా నగర పొలిమేరల్లోని ఖుబా గ్రామ ప్రాంతంలో మహమ్మదు ప్రవక్త మరియు అనుచరగణం నమాజ్ ను ఆచరించారు, ఈ ప్రదేశమే ఖుబా. ముస్లింలచే నిర్మింపబడిన పురాతన మస్జిద్ మస్జిద్-ఎ-ఖుబా.^[3]

మదీనాకు హిజ్రత్ చేసిన కొద్ది రోజులలోనే మస్జిద్-ఎ-నబవి నిర్మింపబడింది..^[4] ఇందులో నిర్మింపబడిన 'మింబర్' విధానం ప్రపంచంలోని అన్ని మస్జిద్ లలోనూ కాన వస్తుంది.

ఈ రోజుల్లో మక్కా లోని మస్జిద్-అల్-హరామ్, మదీనా లోని మస్జిద్-ఎ-నబవి మరియు జెరూసలేం లోని అల్-అఖ్సా-మస్జిద్ ముస్లింలకు మూడు ప్రధాన పవిత్ర క్షేత్రాలు.^[5]

[మార్చు] ప్రపంచంలో మస్జిద్ ల విస్తరణ

అరేబియా ద్వీపకల్పం లోనే గాక ప్రపంచంలోని పలు దేశాలలో మస్జిద్ ల నిర్మాణాలు మరియు వాటి విస్తరణలూ ఆరంభమయ్యాయి. ఈజిప్టు రాజధాని కైరో (ఖాహెరా) నగరానికి "వెయ్యి మీనార్ల నగరం" అని పేరు.^[6] సిసిలీ మరియు స్పెయిన్ (హస్పానియా) లోని నగరాలలో 'ముస్లిం మూర్'లు ఉపయోగించిన నిర్మాణాకృతులు కానవస్తాయి.^[7]

8వ శతాబ్దం చైనా లో ప్రథమ మస్జిద్ ప్రసిధ్ధ జియాన్ మస్జిద్. దీని యందు 'సైనో-ఇస్లామీయ' కళాకృతులు ఉట్టి పడుతాయి. తూర్పు చైనా లోని మస్జిద్ లలో పగోడా లు కానవస్తాయి.^[8]

భారతదేశం 16 మరియు 17వ శతాబ్దాలలో మొఘల్ సామ్రాజ్య కాలంలో మస్జిద్ లు ఎక్కువగా స్థాపింపబడ్డాయి. మొఘలులు తమ నిర్మాణాకృతులు ఢిల్లీ జామా మస్జిద్ రీతిలో నిర్మించారు.

11వ శతాబ్దం ఉస్మానియా సామ్రాజ్య కాలంలో మస్జిద్ లు ప్రముఖ నిర్మాణాలుగా వెలిసాయి. ముఖ్యంగా టర్కీ, ఇస్తాంబుల్ లోని హాజియా సోఫియా మస్జిద్ ఉస్మానియా నిర్మాణాలకు మచ్చుతునక. ^[9]

యూరప్ దేశాలలోని నగరాలు రోమ్, లండన్ మరియు మ్యూనిచ్ లలోనూ మస్జిద్ లు కానవస్తాయి, కారణం ముస్లింలు వలసలు వెళ్ళడం. ^[10] యు.ఎస్.ఎ. లో 20వ శతాబ్దంలో స్థాపించారు.^[11]

[మార్చు] స్థలాలను మస్జిద్ లు గా మార్పు

నవీన ముస్లిం చరిత్రకారుల ప్రకారం ఉమయ్యద్ ఖలీఫాలు అబ్బాసీ ఖలీఫాలు, ఇస్తాంబుల్ మరియు కాన్స్టాంటినోపిల్ లోనూ మస్జిద్ లను నిర్మించారు..^[1] ఖలీఫాలు, మస్జిద్ లను నిర్మించడం ధార్మిక కర్తవ్యంగా భావించేవారు. స్పెయిన్ లో మూర్ లు 1492 కాలంలో మస్జిద్ లను నిర్మించారు. ^[12] ఈ మస్జిద్ లలో ప్రసిధ్ధమైనది కార్డోబా మస్జిద్ (ఖర్తబా మస్జిద్).

[మార్చు] మతపరమైన శుభకార్యములు

[మార్చు] ప్రార్థనలు

మస్జిద్ లు ప్రముఖంగా ప్రార్థనల కొరకు నిర్మింప బడతాయి. ప్రార్థనలు (సలాహ్ లేదా నమాజ్) ప్రతిదినం ఐదు సార్లు ఆచరిస్తారు. అనగా సూర్యోదయాత్పూర్వం నుండి సూర్యాస్తమయం తరువాత గూడా మస్జిద్ లు ప్రార్థనల కొరకు తెరవబడివుంటాయి. సామూహిక ప్రార్థనలు అధిక ప్రాధాన్యతలు గలవి. ఈ సామూహిక ప్రార్థనా కేంద్రాలే మస్జిద్ లు.^[13]

రోజువారి ఐదు పూటల నమజ్ కాక 'శుక్రవారపు ప్రత్యేక నమాజ్', రంజాన్ మాసంలో 'తరావీయ్ నమాజ్', షబ్-ఎ-ఖద్ర్, షబ్-ఎ-బరాత్, షబ్-ఎ-మేరాజ్ ల నమాజ్ లు కూడా సామూహికంగా మస్జిద్ లలో ఆచరిస్తారు.^[14]

ముస్లింలు మరణించినపుడు, ఖనన సంస్కారాలకు ముందు సలాతుల్ జనాజా (జనాజా నమాజ్) ఆచరిస్తారు, ఇది కూడా మస్జిద్ లలోనే సామూహికంగా ఆచరిస్తారు.^[15] సూర్య చంద్ర గ్రహణాల సమయాలలో కూడా మస్జిద్ లలో "సలాతుల్-ఖుసుఫ్" సామూహిక ప్రార్థనలు ఆచరిస్తారు.^[16]

ఈద్ లైన ఈదుల్-ఫిత్ర్ మరియు ఈదుల్-అజ్ హా దినాలలో కూడా ఈద్ ప్రార్థనలు మస్జిద్ లలో ఆచరిస్తారు. ^[17]

[మార్చు] రంజాన్ పర్వాలు

రంజాన్ నెల భక్తులకు పుణ్యకాయ్రాలు చేసేందుకు చక్కటి నెల. సౌమ్ (రోజా) ఉపవాస దీక్షలు, ఉపవాసం దీర్చే ఇఫ్తార్ లు, ఐదు పూటల నమాజులు. సెహర్ లూ, ఏతెకాఫ్ దీక్షలూ, సలాత్-అల్-తరావీహ్, ఖురాన్ పఠనమూ, షబ్-ఎ-ఖద్ర్ నమాజ్ లూ, వీటన్నిటికీ కేంద్రాలు ఈ మస్జిద్ లు.^{[18] [14]}

[మార్చు] దానధర్మాలు

ఇస్లాం ఐదు మూలస్థంభాలలో నాలుగవదైనటువంటి జకాత్ రంజాన్ నెలలోనే ఇస్తారు. సాథారణంగా జకాత్ పంచుటకు (జకాత్ డబ్బు మస్జిద్ కు ఇవ్వకూడదు) మరియు స్వీకరించేవారు స్వీకరించుటకు మస్జిద్ లకు వెళతారు. మస్జిద్ లు ఇలాంటి దానధర్మాలకు నిలయాలు. జకాత్ యొక్క ముఖ్య ఉద్దేశ్యం పేదరికాన్ని పారద్రోలడం.

[మార్చు] సామాజిక కార్యక్రమాలు

[మార్చు] ముస్లిం సముదాయ కేంద్రం

మహమ్మదు ప్రవక్త పరమదించిన తరువాత, అనేకమంది పాలకులు మస్జిద్ లను నిర్మించి ఇస్లాం పట్ల తమ భక్తిని చాటుకున్నారు. మక్కా మరియు మదీనా లలో మస్జిద్-అల్-హరామ్ మరియు మస్జిద్-ఎ-నబవి నిర్మించినట్లు ఇరాక్ లోని కర్బలా లో ఇమామ్ హుసేన్ రౌజా నిర్మించారు. ఇరాన్ లోని ఇస్ఫహాన్ 8వ శతాబ్దంలో నిర్మించిన షాహ్ మస్జిద్ ప్రసిద్ధ మస్జిద్. "^[19] 17వ శతాబ్దపు ప్రారంభంలో సఫవీదు రాజ్యపు షాహ్ అబ్బాస్ I ఇస్ఫహాన్ నగరాన్ని ప్రపంచంలోనే అతిసుందరనగరంగా తీర్చిదిద్దాలనే ఆశయంతో నిర్మాణం చేపట్టాడు. దీని భాగంగానే షాహ్ మస్జిద్ మరియు నఖ్ష్-ఎ-జహాం కూడలి నిర్మాణం కొరకు ఆజ్ఞాపించాడు.^[20]

అమెరికా లో కూడా మస్జిద్ ల నిర్మాణాలు ఊపందుకొన్నాయి. ముఖ్యంగా పట్టణ మరియు నగరప్రాంతాలలో కన్నా ఉప పట్టణ మరియు ఉపనగర ప్రాంతాలలో.^[21]

[మార్చు] విద్య

మస్జిద్ ల ఇంకో ప్రాథమిక కార్యక్రమం విద్యా సౌలభ్యాలు. యే దేశాలలో అయితే మదరసా సౌకర్యాలు లేవో అలాంటి దేశాలలో మస్జిద్ లే ఇస్లామీయ ధార్మిక విద్యాకేంద్రాలుగా పనిచేస్తున్నాయి. ఈ మదరసా లేక పాఠశాల (సాధారణంగా ధార్మిక విద్యాలయాలు) లో ఇస్లామీయ విద్య అందజేయబడుతుంది. మదరసాలు రెండు రకాలు, ఒకటి మక్తబ్, ఇక్కడ ప్రాథమిక విషయాలు మాత్రమే బోధింపబడుతాయి. ఉదయసాయంకాలాలు ఓ గంట లేదా రెండు గంటలు మాత్రం విద్యనందిస్తారు. రెండోరకం మదరసా లేదా దారుల్ ఉలూమ్, ఇవి పూర్తిసమయ పాఠశాలలు. ఇక్కడ ధార్మిక విద్య సంపూర్ణంగా అందజేయబడుతుంది.</ref> మస్జిద్ లు ధార్మికవిషయాల పట్ల లోతైన అవగాహన కొరకు విద్యనొసంగు కేంద్రాలుగా కూడా పనిచేస్తుంటాయి.

[మార్చు] కార్యక్రమాలు మరియు ధనసమీకరణలు

మస్జిద్ లకు ఆదాయవనరులు అంతగా ఉండవు, భక్తులు సమర్పించే అతియా లేదా చందాలపై మాత్రమే ఆధారపడి నిర్వహణాకార్యక్రమాలు జరుగుచున్నవి. నికాహ్ లు మస్జిద్ లలోనూ జరుపుతారు. ఈ నికాహ్ నుండి వసూలయ్యే ఫీజులు కూడా మస్జిద్ ల నిర్వహణకొరకు ఉపయోగిస్తారు.^[14]

ఇంకోప్రత్యేకమైన విషయాలు మస్జిద్ లలో కానవస్తాయి, అవి సామూహిక శ్రమదానాలు. వీటితోనే చాలా మొత్తం మిగులవుతుంది.

[మార్చు] సమకాలీన రాజకీయ పాత్ర

20వ శతాబ్దపు ఆఖరులో అనేక మస్జిద్ లలో రాజకీయ కార్యక్రమాలు జరిగాయి. పశ్చిమదేశాలలో పౌరకార్యక్రమాలను మస్జిద్ లలో ప్రోత్సహిస్తున్నారు. మస్జిద్ లు ముస్లింసముదాయ సమూహా కేంద్రాలు. శాంతిని సౌభ్రాతృత్వాన్ని, సామాజిక కర్తవ్యాలను బోధించుటకు అనువైన స్థలాలు.

[మార్చు] Advocacy

ముస్లింలు అల్పసంఖ్యాకులు గా గల దేశాలలో, మస్జిద్ లు పౌరకార్యక్రమాలకొరకు చక్కగా పనికొస్తున్నాయి. సామాజిక అవగాహనా కార్యక్రమాలకొరకు మంచి ఫలితాలనిస్తున్నాయి.^[22] అమెరికాలో మస్జిద్ లను ఓటర్ల నమోదు కేంద్రాలుగా ఉపయోగ పడుతున్నాయి. అమెరికాలో ముస్లింలు దాదాపు రెండవ లేక మూడవ తరం పౌరులు. వీరికి అమెరికాలోని పౌర హక్కులు, పౌర కార్యక్రమాల పట్ల సరియైన అవగాహన ఉండకపోవచ్చు. అలాంటి సమయాల్లో ఈ మస్జిద్ లు చక్కటి సామాజిక అవగాహనా కేంద్రాలుగా పనిచేస్తున్నాయి.^[22]

మస్జిద్ లలో ఇంకో ముఖ్యమైన అవకాశం, ప్రజలను సమకూర్చడం. ముస్లింలు ప్రతిరోజూ ఐదుపూటలా నమాజ్ ఆచరించుటకు మస్జిద్ కు వస్తారు. సాధారణంగఅ సభలు ఏర్పాటు చేయాలంటే ప్రజలను సమకూర్చే బాధ్యత చాలా బరువైనది. కాని మస్జిద్ లలో ప్రజలు ఎవరూ పిలువకున్ననూ ప్రార్థనలకు హాజరవుతారు, పిలిచే పనిభారం తగ్గుతుంది.^[23]

[మార్చు] సామాజిక ఘర్షణలు

"బాబ్రీ మస్జిద్ - రామమందిర్" అనే వివాదం కారణంగా ఈ మసీదును కూల్చివేయడం ఫలితంగా దేశమంతటా రాజకీయంగాను, మత పరంగాను తీవ్రమైన స్పందనలు, సంఘర్షణలు చోటు చేసుకొన్నాయి.

[మార్చు] నిర్మాణాలు

[మార్చు] శైలులు

ఇస్లామీయ ప్రపంచం లో వివిధ ప్రాంతాలలో వివిధ నిర్మాణశైలులు కానవస్తాయి. ఇందులో

• అబ్బాసీయుల నిర్మాణ శైలి : ఈ నిర్మాణ శైలిలోని నిర్మాణాకృతులు 'T' ఆకారంలో వుంటాయి. ^[1]
• అనటోలియా నిర్మాణ శైలి : ఈ నిర్మాణాల మధ్యలో 'గుంబద్' (డూమ్) లు వుంటాయి.
• ఉమయ్యద్ ల నిర్మాణ శైలి : ఈ నిర్మాణాలు చతురస్రాకారంలోనూ లేక దీర్ఘచతురస్రాకారంలోనూ వుంటాయి.^[1]
• ఉస్మానియా నిర్మాణ శైలి : ఈ నిర్మాణ శైలిలో గుంబద్ లు మధ్యలోనే కాక ఒకే నిర్మాణంలో పలుచోట్ల వుంటాయి. ^{[24] [1]}
• ఇవాన్ నిర్మాణ శైలి : ఈ శైలి ఇరాన్ లో ప్రముఖంగా కనిపిస్తుంది. ఈ నిర్మాణ శైలిలో మస్జిద్ ల బయట విశాలమైన 'ఇవాన్' లేక ప్రాంగణం కానవస్తుంది.

[మార్చు] మీనార్ లు

ప్రధాన వ్యాసం: మీనార్

మస్జిద్ కు వుండే ఒక సాధారణ లక్షణం మీనార్ వుండడం. మీనార్లు ఎత్తుగాను, నిటారుగాను, నాజూకైన నిర్మాణ హంగును కలిగి వుంటుంది. మస్జిద్ ల ఎత్తును బట్టి మీనర్ల ఎత్తుగూడా పెరుగుతుంది. ప్రారంభకాలపు మస్జిద్ లకు మీనార్లు వుండేవిగావు. తరువాతకాలంలో ఈ మీనార్లు ముఅజ్జిన్ లు అజాన్ పలుకుటకు ఉపయేగించేవారు. మీనార్లు మస్జిద్ ల హుందాతనాన్ని కూడా చాటేవి. అతి ఎత్తైన మీనారు మొరాకో (అరబ్బీ:మరాఖష్) లోని కాసాబ్లాంకా లోగల హసన్ II మస్జిద్ లో గలదు. ^[25]

[మార్చు] గుంబద్ లు

ఈ గుంబద్ లు లేక డూమ్ లు, ప్రార్థనాహాలుల మధ్య ప్రదేశం లో నిర్మింపబడి వుంటాయి. ఈ గుంబద్ లు ఆకాశం మరియు స్వర్గానికి చిహ్నం. ^[26] సమయానుసారంగఅ ఈ గుంబద్ ల ఆకారం మరియు సైజు పెరుగుతూ వచ్చింది. సాధారణంగా ఈ గుంబద్ లు అర్ధగోళాకారంలోనుంటాయి. మొఘలుల కాలంలో ఈ గుంబద్ లను 'ఉల్లిపాయ' ఆకారంలో నిర్మించారు.ఈలాంటి గుంబద్ లు, దక్షిణాసియా, పర్షియా మరియు భారతదేశంలో కానవస్తాయి. ^[27] కొన్ని మస్జిద్ లలో ఒకటి కంటే ఎక్కువ గుంబద్ లు కనిపిస్తాయి. ఈ గుంబద్ ల నిర్మాణాలకు కారణం ఇంకోటుంది, ఇమామ్ తన వాణిని వినిపించునపుడు శబ్దతరంగాలు పరావర్తనం చెంది శబ్దం అధికమగుటకు అవకాశము గలదు.

[మార్చు] ప్రార్థనా హాలు

ప్రార్థనా హాలుకు ఇంకో పేరు ముసల్లా, ఇందులో ఏలాంటి ఫర్నిచరు వుండదు; కారణం నమాజు ఆచరణా పద్దతికి ఇవి అనానుకూలం. ^[28] మస్జిద్ లలో ఇస్లామీయ లిపీ కళాకృతులు ప్రముఖంగా కానవస్తాయి, సాధారణంగా ఖురాన్ సూక్తులు.^[14]

సాధారణంగా మస్జిద్ లో ప్రవేశద్వారానికి వ్యతిరేక దిశలో ఖిబ్లా వుంటుంది. మస్జిద్ ఖిబ్లా గోడ కాబా వైపున వుంటుంది. ^[29] నమాజీలు ఖిబ్లా వైపు తిరిగి వరుసక్రమంలో నిలుస్తారు. మిహ్రాబ్ ఖిబ్లా గోడవైపున వుంటుంది. శుక్రవారపు నమాజులో 'ఖతీబ్' (ఖుత్బా ఇచ్చువాడు లేక ప్రసంగీకుడు) మింబర్ పై నిలబడి ఖుత్బా ఇస్తాడు. ^[30]

[మార్చు] వజూ సౌకర్యాలు

వజూ అనగా నమాజ్ ఆచరించడాని ముందు ముఖం, కాళ్ళూ చేతులూ శుభ్రంగా కడుక్కొని, నమాజ్ కొరకు శారీరక శుభ్రతా పరంగా తయారుకావడం. మస్జిద్ లలో వజూ కొరకు 'వజూ ఖానా'లు, నీటికొలను రూపంలోనూ, కొళాయిల రూపంలోని లేదా ఇతర విధాలుగా నీటిసౌకర్యాన్ని కలిగి వుంటాయి. ^[31] మస్జిద్ లలో చెప్పులు ధరించి వెళ్ళడం నిషేధం, వీటిని వదులుటకు మస్జిద్ ప్రాంగణాలలో ప్రత్యేక స్థలాల ఏర్పాట్లు వుంటాయి. ^[28]

[మార్చు] నిర్దేశాలు మరియు సూత్రాలు

మస్జిద్ లు ఇస్లామీయ సాంప్రదాయాల నిలయాలు, ఇందు అనేక నిర్దేశాలు సూత్రాలూ గలవు, ఇవన్నియూ అల్లాహ్ ను ప్రార్థించి అతన్ని ప్రసన్నుడిని చేసుకొనుటకొరకే. మస్జిద్ లో పాదరక్షలు ధరించిరావడం ప్రపంచంలోని అన్ని మస్జిద్ లలోనూ నిషేధం. మరికొన్ని నిర్దేశాలు;

[మార్చు] ఇమామ్ నియామకం

మస్జిద్ లో ప్రార్థనల నిర్వహణకు ఇమామ్ అవసరం. అతడు తర్ఫీదు పొందినవాడైయుండుట నియమం. ^[32] ఈ ఇమామ్ ధార్మికవిషయాలలో అధికారికంగా వ్యవహరిస్తాడు.^[32] మస్జిద్ లు వివిధదేశాలలో వివిధ విధంగా మస్జిద్ లనిర్మాణాలు జరుగుతాయి. ఇస్లామిక్ దేశాలలో ప్రభుత్వాలు వీటిని నిర్మిస్తాయి. ^[32] మన దేశంలో వీటిని ప్రభుత్వాలు నిర్మించవు. ప్రజలే స్వచ్ఛందంగా ముందుకొచ్చి, చందాలు సేకరించి వీటి నిర్మాణాలు చేయిస్తారు. కాని వీటి నియంత్రణ మాత్రం వక్ఫ్ బోర్డు ఆధీనంలో ఉంటుంది. మస్జిద్, మదరసాల నిర్మాణాలకు ప్రభుత్వాల అనుమతి అవసరం చేయబడాలి. ఎక్కడైనా ప్రజలు వీటిని నిర్మింప దలిస్తే ప్రభుత్వాలు వీటికొరకు ఉదారంగా అనుమతులు ఇవ్వాలి. వక్ఫ్ బోర్డుల ఆధ్వర్యంలో పకడ్బందీగా వీటి నిర్వహణ ఉంచాలి. ఇమామ్ ల నియామకాధికారం స్థానిక మస్జిద్ ల కమిటీల చేతుల్లోనే వుంటుంది. వీటిని వక్ఫ్ బోర్డు చేతుల్లోకి మార్చాలి.

[మార్చు] పరిశుభ్రత

మస్జిద్ లలో పరిశుభ్రత చాలా అవసరం. వజూ అందులోని భాగమే. పాదరక్షలు బయటనే వుంచవలెను. నమాజ్ కు వచ్చు భక్తులు చక్కటి పరిశుభ్రత పాటిస్తారు.</ref>

[మార్చు] ధారణ

ఇస్లాం పరస్పర గౌరవాన్ని ప్రకటించే బట్టలు, శరీరాన్ని కప్పివుంచే ధారణల కొరకు నిర్దేశిస్తుంది. శరీరాన్ని బహిర్గతంచేయడం షైతాన్ పనిగా చెబుతుంది. మస్జిద్ కు వచ్చువారు శుభ్రమైన బట్టలు ధరిస్తారు, శరీరపు ఆకృతులు బగిర్గతం చేసే బట్టలు నిషేధం. బిగుతైన బట్టలు ధరించడం నగ్నత్వంతో సమానమని నిర్దేశిస్తుంది. పురుషులు లూజైన బట్టలు ధరించాలి, తమ మోజేతివరకు బట్టలు ధరించాలి. స్త్రీలు హిజాబ్ ధరించడం నియమం. ^[14]

[మార్చు] ధ్యానం

మస్జిద్ లు ప్రార్థనా గృహాలు, ఇక్కడ శబ్దాలు నిషేధం, ప్రార్థనలు ధ్యానంతో ఆరంభమయి ధ్యానంతోనే అంతమౌతాయి. బిగ్గరగా మాట్లాడడం, ఇతరుల ధ్యానాన్ని భంగం చేయడం తగదు. ^[33] మస్జిద్ ల యందు గోడలపై ఏలాంటి ఆకృతులు వుండవు, ఇస్లామీయ లిపీకళాకృతులు అవీ ఖురాన్ సూక్తులు వుంటాయి కావున ధ్యానభంగం కలిగే స్థితులే వుండవు, మిగతా ధ్యానవిషయాలు భక్తులపైనే ఆధారపడి వుంటాయి

[మార్చు] స్త్రీ పురుషులకు వేరు వేరు ఏర్పాట్లు

షరియా ప్రకారం స్త్రీ పురుషులకు ప్రార్థనాలయాలలో వేరు వేరు ఏర్పాట్లు వుంటాయి. మహమ్మదు ప్రవక్త స్త్రీలకు ఇండ్లలోనే ప్రార్థనలు చేసుకోవాలని కోరారు. ^[34]

[మార్చు] మస్జిద్ లలో ముస్లిమేతరులు

షరియా న్యాయసూత్రాలనుసరించి మస్జిద్ లలో ముస్లిమేతరులకు ప్రవేశం నిషేధం లేదు. కానీ వారుకూడా శుధ్ధిగానూ నిర్మలంగాను పవిత్రమయిన హ్రదయంతో కల్మషాలు లేకుండా వుండవలెను. మాలికి మజ్ హబ్ ఫిఖహ్ ప్రకారం ముస్లిమేతరులకు ఏలాంటి పరిస్థితులలోనూ ప్రవేశముండరాదు అని వాదిస్తారు. ^[32]

ఖురాన్ లో ఈ విధంగా ప్రవచింప బడినది; బహుదేవతారాధకుల గురించి అత్-తౌబా సూరా లో ఈ విధంగా వర్ణించబడినది.

అల్లాహ్ స్థానంలో బహుదేవతారాధన నిషేధం, ఇలాంటి బహుదేవతారాధకులకు మస్జిద్ ల నిర్వహణ అంటగట్టడం అవివేకం, వారు తమ అంతరాత్మకే విరుధ్ధంగా ముష్రిక్ లయ్యారు. వీరి కార్యములు సత్ఫలితాలనివ్వదు: నరకాగ్ని వీరి నివాసం. (యూసుఫ్ అలీ (ఖురాన్ : 9-17)

ఇదే సూరాలోని 28వ సూక్తి ముస్లిమేతరులకు మస్జిద్-అల్-హరామ్ మక్కా లో ప్రవేశం గూర్చి ఇంకనూ స్పష్ఠంగా చెబుతుంది;

ఓ విశ్వాసులారా! సత్యంగా పాగన్లు (అరేబియాకు చెందిన బహువిగ్రహారాధకులు) అశుధ్ధులు; కావున వారిని ఈ సంవత్సరం నుండి మస్జిద్ పరిసరాలకు కూడా రానీయకండి. మీరు పేదరికం గూర్చి భయపడుతున్నారా! (భయపడకండి) తొందరలోనే మిమ్ములను అల్లాహ్ ధనవంతులు చేస్తాడు, అతను కోరుకుంటే, అతని కరుణ ద్వారా, అల్లాహ్ అంతయూ తెలిసినవాడు, సర్వజ్ఞాని. (యూసుఫ్ అలీ ఖురాన్ : 9-28)

నవీన కాలంలో సౌదీ అరేబియా లోని మస్జిద్-అల్-హరామ్, మస్జిద్-ఎ-నబవి లలో ముస్లిమేతరులకు ప్రవేశం నిషిద్ధం. అదే విధంగా అరేబియా ప్రాంతంలోని ఇతర మస్జిద్ లలో కూడా ముస్లిమేతరులకు ప్రవేశం నిషిధ్ధం.^[35] ప్రపంచంలోని ఇతరప్రాంతాలలో కొన్ని నిర్దిష్ఠమైన సమయాలలో, మస్జిద్ ల నిర్వాహకుల అనుమతితో ప్రవేశం జరుగుతుంది. ^[14]

[మార్చు] ఇవీచూడండి

• ఈద్‍గాహ్
• ఇస్లామీయ కళలు
• ఇస్లామీయ స్వర్ణయుగం
• ఇండో-ఇస్లామీయ నిర్మాణశైలులు
• ప్రపంచ మస్జిద్‌ల జాబితా
• భారతదేశంలోని మస్జిద్‌ల జాబితా
• ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని మస్జిద్‌ల జాబితా

చూ • చ • మా * * ఇస్లాం సంబంధిత వ్యాసాలు * *

ఇస్లాం  · అల్లాహ్  · ముహమ్మద్  · ఖోరాన్  · మలాయిక  · ప్రవక్తలు  · మక్కా  · మదీనా  · రాషిదూన్ ఖలీఫాలు  · ఖిలాఫత్  · ఖలీఫా  · మస్జిద్-అల్-హరామ్  · మస్జిద్-ఎ-నబవి  · బైతుల్-ముఖద్దస్  · ఇస్లామీయ స్వర్ణయుగం  · ముస్లింల పవిత్ర స్థలాలు  · కాబా  · మస్జిద్  · హిజ్రత్  · ముస్లింల పండుగలు  · ఇస్లామీయ కేలండర్  ·  · సున్నీ ఇస్లాం  · షరియా  · హదీసులు  · సున్నహ్  · ఈద్‍గాహ్  · ప్రపంచ ప్రసిద్ధ మస్జిద్‌ల జాబితా  · ముస్లిం పండితులు  · ఇస్లామిక్ దేశాలు  · ముస్లిం శాస్త్రవేత్తలు  · ముస్లింల సాంప్రదాయాలు  · యౌమ్-అల్-ఖియామ  · కాఫిర్  · మోమిన్  · ఖిబ్లా  · ఇస్లాం గురించిన వ్యాసాల జాబితా  · భారతదేశంలో ఇస్లాం సూఫీ తత్వము  · ఔలియాలు  · సూఫీలు  ·

[మార్చు] ప్రఖ్యాత మస్జిద్ లు

ప్రధాన వ్యాసం: ప్రపంచ మస్జిద్ ల జాబితా

• మస్జిద్-అల్-హరామ్; మక్కా, సౌదీ అరేబియా - ఇస్లాం లో ప్రథమ పవిత్ర క్షేత్రం ^[36]
• మస్జిద్-ఎ-నబవి; మదీనా, సౌదీ అరేబియా - ఇస్లాంలో రెండవ పవిత్ర క్షేత్రం ^[37]
• మస్జిద్ అల్-అఖ్సా; జెరూసలెం, ఇస్రాయీలు - ఇస్లాంలో మూడవ పవిత్రక్షేత్రం ^[38]
• ఉమయ్యద్ మస్జిద్; డెమాస్కస్, సిరియా
• ఇమామ్ అలీ మస్జిద్; నజఫ్, ఇరాక్ - షియా ముస్లిం ల పవిత్రక్షేత్రం
• హకీ బైరామ్ మస్జిద్; అంకారా, టర్కీ [1]
• ఫైసల్ మస్జిద్; ఇస్లామాబాదు, పాకిస్తాన్ - వైశాల్యం ప్రకారం ప్రపంచంలోనే పెద్ద మస్జిద్ ^[39]
• బాద్ షాహి మస్జిద్; లాహోర్, పాకిస్తాన్ - మొఘల్ కాలంలో పెద్ద మస్జిద్.
• మెజ్ ఖితా మస్జిద్; కార్డోబా, స్పెయిన్ - 10వ శతాబ్దం నాటి మూర్‌ల మస్జిద్
• హాజియా సోఫియా; ఇస్తాంబుల్, టర్కీ - ^[40]
• సుల్తాన్ అహ్మద్ మస్జిద్ (నీలి మస్జిద్); ఇస్తాంబుల్, టర్కీ.
• షాహ్ మస్జిద్; ఇస్ఫహాన్, ఇరాన్.
• జామా మస్జిద్, భారతదేశం. భారతదేశంలోని పెద్ద మస్జిద్ లలో ఒకటి. ^[41]
• మదర్ మస్జిద్ అమెరికా; ఉత్తర అమెరికా లోని అతి పురాతన మస్జిద్.
• హ్యుయీషెంగ్ మస్జిద్ చైనా లోని 1,300 సంవత్సరాల పురాతన మస్జిద్.

[మార్చు] మూలాలు

Books and journals