Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
From Wikipedia
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg/20px-Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina_(1992-1998).svg.png){kind=small}
Socijalistička Federatvna Republika Jugoslavija (makedonski:Социјалистичка федеративна република Југославија; slovenski: Socialistična federativna republika Jugoslavija) bila je jugoslavenska država koja je postojala od kraja drugog svjetskog rata (1945) do raspada 1992. godine. Bila je socijalistička država koja se prostirala na teritoriji današnjih nezavisnih država Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske, Makedonije, Slovenije, Srbije, kao i samoproglašene države Kosovo.
Proglašena je godine 1943. na teritoriji Kraljevine Jugoslavije pod nazivom Demokrativna Federativna Jugoslavija, te je međunarodno priznata kao pravni nasljednik Kraljevine. Godine 1946. je dobila službeni naziv Federativna Narodna Republika Jugoslavija, a Ustavom 1963. dobila svoj posljednji naziv Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija.
S obzirom da je najveći dio postojanja bila pod vlašću Komunistička partija Jugoslavije, odnosno kao službenu ideologiju i društveno-ekonomski sistem koristila socijalističko samoupravljanje za SFRJ se koriste izrazi socijalistička ili komunistička Jugoslavija. Zbog dugogodišnje vlasti Josipa Broza Tita, također je uvriježen i naziv Titova Jugoslavija. Od raspada do danas se, pak, najčešće kao alternativni naziv koristi izraz bivša Jugoslavija, djelomično zato da bi je se razlikovalo od Savezne Republike Jugoslavije, formirane 1992. godine.
Sadržaj/Садржај |
[uredi - уреди] Geografija
SFRJ se graničila sa Italijom i Austrijom na severozapadu, Mađarskom i Rumunijom na severu, Bugarskom na istoku i Grčkom i Albanijom na jugu. Zapadni deo republike je izlazio na Jadransko more.
[uredi - уреди] Socijalističke republike i autonomne pokrajine
SFRJ je bila podeljena na šest socijalističkih republika i na dve socijalističke autonomne pokrajine koje su bile deo SR Srbije. Glavni grad je bio Beograd. SFRJ su sačinjavale sledeće republike i pokrajine:
- Socijalistička republika Bosna i Hercegovina – glavni grad Sarajevo;
- Socijalistička republika Hrvatska – glavni grad Zagreb;
- Socijalistička republika Makedonija – glavni grad Skoplje (Skopje);
- Socijalistička republika Crna Gora – glavni grad Titograd (Sadašnje ime je Podgorica);
- Socijalistička republika Srbija – glavni grad Beograd, u kojoj su se nalazile:
5a. Socijalistička autonomna pokrajina Kosovo i Metohija – glavni grad Priština i
5b. Socijalistička autonomna pokrajina Vojvodina – glavni grad Novi Sad; - Socijalistička republika Slovenija – glavni grad Ljubljana.
[uredi - уреди] Istorija
Demokratska Federativna Republika Jugoslavija je rekonstituisana na konferenciji AVNOJa u Jajcu, (od 29. novembra do 4. decembra 1943.), dok su se pregovori sa Kraljevskom Vladom u izgnanstvu nastavili. 29. novembra 1945. Federativna Narodna Republika Jugoslavija je konstituisana kao komunistička zemlja (takođe na zasedanju AVNOJa u Jajcu). Prvi predsednik posleratne Jugoslavije je bio Ivan Ribar, a predsednik Vlade je bio Josip Broz Tito. 1953. godine, Tito je postao predsednik, a 1974. godine je proglašen za doživotnog predsednika.
Jugoslavija nije kao ostale države istočne i centralne Evrope izabrala kurs zavisnosti od Sovjetskog Saveza, i nije bila član Varšavskog pakta niti NATOa, što ju je činilo specifičnom u odnosu na druge države. Upravo zbog tog balansa između istoka i zapada, uživala je visoki ugled u svetu.
[uredi - уреди] Raspad SFRJ
| Države nastale raspadom SFRJ: |
| Bosna i Hercegovina |
| Hrvatska |
| Makedonija |
| Slovenija |
| Crna Gora |
| Srbija |
Posle Titove smrti (1980), tenzije između naroda Jugoslavije su rasle, da bi prerasle u ustavnu krizu, koja je 1990. godine dovela do raspada vladajuće partije, a 1991. i proglašenja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske. 1992. su nezavisnost proglasile Makedonije i Bosna i Hercegovina, a Srbija i Crna Gora su formirale Saveznu Republiku Jugoslaviju, koja je 2002. reformisana i preimenovana u Državnu zajednicu Srbija i Crna Gora. Pravni naslednik je 2006. postala Srbija.
[uredi - уреди] Demografija
Podaci sa popisa održanih 1971. i 1981.
| Nacionalnost | 1971 | % | 1981 | % |
|---|---|---|---|---|
| Albanci | 1.309.523 | 6,4 | 1.731.252 | 7,7 |
| Bugari | 58.627 | 0,3 | 36.642 | 0,2 |
| Hrvati | 4.526.782 | 22,1 | 4.428.135 | 19,7 |
| Italijani | 21.791 | 0,1 | 15.116 | 0,1 |
| Makedonci | 1.194.784 | 5,8 | 1.341.420 | 6,0 |
| Mađari | 477.374 | 2,3 | 426.865 | 1,9 |
| Crnogorci | 508.843 | 2,5 | 570,298 | 2,6 |
| Muslimani | 1.729.932 | 8,4 | 2.000.034 | 8,9 |
| Srbi | 8.143.246 | 39,7 | 8.136.578 | 36,3 |
| Slovaci | 83.656 | 0,4 | 80.300 | 0,4 |
| Slovenci | 1.678.032 | 8,2 | 1.753.605 | 7,8 |
| Romi | 78.485 | 0,4 | 148.604 | 0,7 |
| Rumuni | 58.570 | 0,3 | 54.721 | 0,2 |
| Turci | 127.920 | 0,6 | 101.328 | 0,5 |
| Jugosloveni | 273.077 | 1,3 | 1.216.463 | 5,4 |
| ostali/neizjašnjeni | 252.330 | 1,2 | 389.970 | 1,7 |
| Ukupno | 20.522.972 | 100 | 22.438.331 | 100 |
[uredi - уреди] Republike i pokrajine po broju stanovnika
Podaci sa popisa iz 1991.
| Rang | Republika/pokrajina | Stanovništvo | % | Gustina naseljenosti |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Srbija | 9.506.174 | 40.9% | 114,0 |
| --- | Uža Srbija | 5.582.611 | 24,0% | 99,4 |
| 2 | Hrvatska | 4,784,265 | 20.6% | 84.6 |
| 3 | Bosna i Hercegovina | 4,377,053 | 18.8% | 85.6 |
| 4 | Makedonija | 2,033,964 | 8.8% | 79.1 |
| --- | Vojvodina | 1,996,367 | 8.6% | 92.8 |
| --- | Kosovo i Metohija | 1,956,196 | 8.4% | 183.1 |
| 5 | Slovenija | 1,913,355 | 8.2% | 94.5 |
| 6 | Crna Gora | 615,035 | 2.6% | 44.5 |
| SFR Jugoslavija | 23,229,846 | 100% | 92.6 |
[uredi - уреди] Republike i pokrajine po površini
| Rang | Republika/pokrajina | Površina (km²) | % | Gustina naseljenosti |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Srbija | 83,361 | 33.2% | 114.0 |
| 2 | Hrvatska | 56,524 | 22.5% | 84.6 |
| --- | Uža Srbija | 56,169 | 22.4% | 99.4 |
| 3 | Bosna i Hercegovina | 51,129 | 20.4% | 85.6 |
| 4 | Makedonija | 25,720 | 10.3% | 79.1 |
| --- | Vojvodina | 21,506 | 8.6% | 92.8 |
| 5 | Slovenija | 20,246 | 8.1% | 94.5 |
| 6 | Crna Gora | 13,810 | 5.5% | 44.5 |
| --- | Kosovo i Metohija | 10,686 | 4.3% | 183.1 |
| SFR Jugoslavija | 250,790 | 100% | 92.6 |
[uredi - уреди] Republike i pokrajine po gustini naseljenosti
| Rang | Republika/pokrajina | Stanovništvo | Površina (km²) | Gustina naseljenosti |
|---|---|---|---|---|
| --- | Kosovo i Metohija | 1,956,196 | 10,686 | 183.1 |
| 1 | Srbija | 9,506,174 | 83,361 | 114.0 |
| --- | Uža Srbija | 5,582,611 | 56,169 | 99.4 |
| 2 | Slovenija | 1,913,355 | 20,246 | 94.5 |
| --- | Vojvodina | 1,996,367 | 21,506 | 92.8 |
| 3 | Bosna i Hercegovina | 4,377,053 | 51,129 | 85.6 |
| 4 | Hrvatska | 4,784,265 | 56,524 | 84.6 |
| 5 | Makedonija | 2,033,964 | 25,720 | 79.1 |
| 6 | Crna Gora | 615,035 | 13,810 | 44.5 |
| SFR Jugoslavija | 23,229,846 | 250,790 | 92.6 |
