Salentinu
Di Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Cercamu persune de lu Salentu ntirissate a scrìvire artìcule, crande o pìccule, 'n salentinu per lu nosthru pruscettu nciclupèdicu Wikipedia. Putete scrìvire quiddhru ca vulete (per esempiu l'artìcule subbra le cumune salentine). Ma per favure, lasciate una thraduzione de le parole diffìcile e ndicàte la pruvenienza de la parlata salentina usata. Nun mporta se sete leccisu, brindisinu, o tarandinu, sempre salentinu sete! Crazie. |
La palora salentinu (ca si pò diri "salintinu" o "salentinu" in sicilianu standard) pò èssiri cunziddirata comu na tichetta cchiù ca comu na palora ch'ìnnica na lingua unitaria nta tuttu lu Salentu. Spissu, nfatti, a càusa di diffirenzi sustanziali, l'abbitanti di paiseddi picca distanti tra d’iddi nun si ponnu cumprènniri bonu. Lu dialettu salentinu si prisenta càrricu di nfruenzi ca pruvennu dî duminazzioni e dî pòpuli stabbiluti nta sti tirritori ca s’hannu siquiuti ntê sèculi: greci, bizzantini, francisi, spagnoli, arbanisi, àrabbi. Si tratta, a ogni modu, di dialetti rumanzi, ca nta tuttu lu mediuevu foru contrappunuti a li dialetti ellenòfuni diffusi ntâ zona. Lu lèssicu salentinu havi pigghiatu tanti prèstiti d’àutri lingui rumanzi (spagnolu e francisi), arrisintennu sulu marginarmenti dû nflussu dî dialetti greci già citati. Tali parrati dèttiru vita pi sèculi a na sorta d’ària bilingui, di cui oi avemu ancora tistimunianza nta l'ària dâ Grecìa Salentina. Lu salentinu si diffirenza nettamenti dû restu di li dialetti dâ Pugghia, risurtannu veru arrassu, p’asempiu, di chiddu barisi. Nveci havi tanti affinitati cu lu sicilianu, spiciarmenti lu dialettu catanisi e chiddu calabbrisi.
Ìndici |
[cancia] Unni si parra lu salentinu
L'ària dû dialettu salentinu si stenni supra lu virsanti adriàticu a pàrtiri dâ citati di Stuni (BR) unni l’ammiscata cu lu dialettu pugghisi crea un dialettu ìbbridu: sintassi salentina e accentu pugghisi. Supra lu virsanti iònicu di Lizzanu (TA) a nord dû quali si parra mmeci lu dialettu tarantinu. Cumprenni dunca granni parti dâ pruvincia di Brìndisi, la parti miridiunali dâ pruvincia di Tàrantu e la ntera pruvincia di Lecci. Pi simplificari si poti diri ca Sutta di la lìnia idiali ca vani di Tàrantu a Stuni (BR), si parra lu salentinu.
[cancia] Dialetti di tranzizzioni àpulu-salentini
Li dialetti di Stuni (BR), Fasanu (BR), Cegghji (BR), Li Castieddi (BR), Sammichel (BR) e Gruttagghie (TA) sunnu di li dialetti pugghisi cu nfluenzi salentini. Sti parlati vèninu chiamati "Dialetti di tranzizzioni àpulu-salentini".
[cancia] Carattirìstichi
La distinzioni tra lu dialettu pugghisi e lu salentinu s’arritrova supratuttu ntâ funètica: lu dialettu pugghisi tenni a fàciri sunori li gruppi latini comu “nt”, “nc”, “mp” nta “nd”, “ng”, “mb” comu li “s” nta “z”, mentri lu dialettu salentinu li sarva ntatti. N’abbitanti di Bari va a prununzari: “candare” pi lu talianu “cantare”, “angora” pi lu talianu “ancora”, “tembo” pi lu talianu “tempo” e “penziero” pi lu talianu “pensiero”. N’àutra particularitati funètica, duvuta â nfruenza sannita fu la trasfurmazzioni di li gruppi “nd” e “ll” nta “nn” e “dd” (p’asempiu “quannu” pi lu talianu “quando”, “cavaddu” pi lu talianu “cavallo”).
[cancia] Arcuni vucàbbuli salentini
Dialettu salentinu -> Lingua siciliana
- acciu, lacciu: accia
- aju, agghiu: agghiu
- ave: fa (litt. "havi", dû latinu "habet")
- ave: c'è, ci sunu (litt. "havi", dû latinu "habet")
- beddhru, bedtru: beddu
- bbivìre, mbire: bìviri, vìviri
- bbidire, bbedire: vìdiri, vidiri
- caddhu, jaddu: gaddu, poddu
- calieddhru, caleddhu (dû grecu kalos + -ddhru): beddu
- callifiuri, cavulaffiuri, caulifiuri: cauluciuri
- casette, quasetti, causetti: quasetti
- cavaddhu, cavaddu, caddhu: cavaddu
- cazzare: scacciari
- cerasa, cirasa: cirasa
- chiangìre/chianciri: chiànciri
- chiazza: chiazza
- ciceri, ciciri: cìciru
- cieddhri: nuddu
- cipuddha, ciapuddha, cepuddha, cipoddha: cipudda
- ciucciu: sceccu
- ciuvieddhri, niscinu: nuddu, nisciunu
- coddhu: coddu
- cueddhu: coddu (Lecci e dintorni)
- cueddu: coddu (Brindisi e dintorni)
- cummitoru: pumadoru (fig. stùpidu)
- curcarse, corcarse: curcàrisi
- curcumiddhu: carcamidda
- ddumare, ndumare (dû francisi allumer): addumari
- duce, doce: duci
- fatiare, faticare: faticari (ca signìfica « travagghiari »)
- fiaccu (dû spagnolu flaco): ladiu o tintu 2. Stare fiaccu: stari mali
- figatu, ficatu, sicòti: fìcatu
- figghiu: figghiu
- focalire, fucalire: fuculari
- fommecare, fummicare: vummicari
- fraima, fratama, fratema: mè frati (frati mè, frà mè)
- fuecu, focu: focu
- guastàsi, uastasi: vastasu
- jatu: viatu (es. "jat'a tie": viatu a tia)
- llusciare: allusciari, allisciari
- mammuma, mama, mammama, matrima : mè matri, matri mè, mà mè, mamma mè
- marangiana, milungiana: milanciana
- mendule/mennale: mènnuli
- milune, milone, muloni: miluni, muluni
- mmaru: amaru
- mpaccire: mpazziri
- mpoddhe, mpodde, mpuddhe: mpudda (supra lu corpu)
- muiere: mugghieri (dû latinu "mùlier"="donna")
- musciu, jattu: gattu, jattu
- pasuli: fasoli
- petrusinu/pitrisinu: pitrusinu
- pimbidori, pummitori, pimmitori": pumadora
- posperu, posparu, pospiru: fòsfaru
- sacca, pocia, pociu, pota, pauta: sacchetta
- sciocare: jucari
- sorma, sorima, soruma: mè soru, soru mè
- stutare: astutari (dû latinu "stutare")
- surge, surice, sorgi, sorge: surci, sùrici
- subbra, sobbra: supra
- sutta, sotta: sutta
- ulìe, vulìe, volìe, aulìe: alivi, ulivi
[cancia] Àutri palori salentini
- cine?: cu?
- c'ene? chi cosa?
- alla mbersa/smersa: â riversa, a la riversa, arriversa
- alla 'mpede, alla 'mpete: ‘n pedi
- l'audhu, l'addhu, l'otru, l'atru: l’àutru
- muddica,muddrica :muddica
[cancia] Liami nterni
Pi lèggiri arcuni artìculi 'n salentinu, taliati ddà:
- Artìculu 'n salentinu di Muntruni
- Artìculu 'n salentinu di Santu Vitu
- Artìculu 'n salentinu di Nucija
- Artìculu 'n salentinu di Caddhìpuli
- Artìculu 'n salentinu di Cutrufianu
- Artìculu 'n salentinu di Racale
- Artìculu 'n salentinu di Lizzanu
Pi l'àutri articuli, vìdiri la catigurìa "parlati salentini".
[cancia] Rifirimenti
- Dialetto salentino (articolo della wikipedia italiana)
- Dialetti della Puglia (articolo della wikipedia italiana)
- Lingue romanze (articolo della wikipedia italiana)
- Gruppo siciliano (articolo della wikipedia italiana)