Tomà I

Test an lenga piemontèisa

Tomà I

Nassù dël 1178, Tomà I a fa neuv ant la lista di cont ëd Savòja.
Fieul d'Umbert III e ëd soa quarta fomna Beatris ëd Vienne, a l'ha mach óndes agn cand sò pare a meuir e a resta sota la tua ëd soa mare, ch'as fa giuté ant la regensa dal vësco ëd Morian-a e da so cusin Bonifass III ëd Monfrà. La sitoassion a l'era dlicà, përchè Umbert III a l'era stàit dëspujà ëd sò podèj da l'amperator Federich ël Barbarossa. Ël marchèis dël Monfrà a rëncontra ël neuv amperator Enrich VI a Basiléa e chiel-sì a aceta dë scancelé la confisca dij ben dij Savòja a condission che Tomà a renda soe tère aj vësco ëd Belley, ëd Tarentasia, d'Osta, ëd Sion e ëd Turin. Tomà a fa lòn ch'a-j ven dit, ma passin passèt a travaja për arpijé ij vej domini e agrandì sò teritòri: a arpija la Valsusa e a s'ampadroniss ëd Rivàuta e Giaven.
La sossietà feodal a l'era an camin ch'as dësblava dnans a j'organism sitadin e ruraj ch'as dësvlupavo an pressa; le comun-e a së spantiavo ëdcò an Piemont e minca progress ant l'espansion ëd Tomà I a l'é 'l frut ëd lòte e maneuvre contra l'arzistensa gorëgna dle comun-e piemontèise.
Dël giugn 1207 a oten da Filip dë Svevia un papé ëd donassion ëd Teston-a e Cher.

Cand la comun-a e ël vësco ëd Turin as pògio a Federich II, Tomà as buta da la part d'Oton IV e as treuva mës-cià a le ruse violente dle comun-e piemontèise, con ël but d'arpijé torna Turin. Për sòn, con na passienta strategìa ëd penetrassion, a oten pian pianòt la cession ëd vàire leu stratégich; a forma d'alianse con ël marchèis ëd Salusse; a stabiliss ëd liure ëd parentela con ij cont ëd Provensa; a oten da amportante famije feodaj la diciairassion d'esse sò vassaj; a strenz d'alianse temporanie con le comun-e pì potente.

Federich II a l'ha nominalo vicari an Lombardìa e ant la marca ëd Trevis.

A meuir ël 1^m ëd mars dël 1233 e a l'é sotrà a Aotacomba.

Tomà I a l'era mariasse con Beatris Margrita ëd Gënevra e an seconde nòsse con Margrita ëd Faucigny. A l'ha avù des masnà: Medeo, ch'a-j suced; Beatris (mòrta dël 1266), marià a Raimond Berengari ëd Provensa; Margrita; Umbert; Aimon; Tomà ch'a otenrà ël prinsipà ëd Piemont a la division dlë stat dël 1235 e a l'avrà pì tard la tua ëd sò novod Bonifass; Gulielm, vësco ëd Valensa e ëd Liège; Pero ch'a sucedrà a sò novod Bonifass; Bonifass vësco ëd Canterbury; Filip ch'a sucedrà a Pero.

[modìfica] Ël papé dle franchise dla Val d'Osta

Con Tomà I a ancamin-a ëdcò la vera sovranità ëd ca Savòja an sla Val d'Osta: dël 1191, su arcesta dël vësco Valbert, ël giovo cont a l'ha concedù a la sità d'Osta l'avosà papé dle franchise, ch'a buta fin a 'n perìod turbijos e a l'é ël fondament dl'autonomism valdostan. Dël midem ann, a rend al vësco ij sò drit an sël podèj temporal dël vëscovà.
Dël 1222 e 1227 a pressied le prime ciambree generaj dont i l'oma notissia an Val d'Osta.

Tomà I a l'ha dàit an féod al viscont Boson ël castel ëd Vila Challand (1200) e le tère ëd Cas-cion e Cly.
A l'ha pijà sota soa protession ël vësco e ël capìtol ëd la catedral e ëd Sant Ors (1191), l'ospissi dël Mont-Joux (1206), la prevostura ëd Saint-Gilles ëd Véres (1227).

[modìfica] Sò nòm

Tomà I a l'é 'l prim dij Savòja con ës nòm. Sò pare a l'avìa ciamalo parèj an memòria ëd Thomas Becket, arsivësco ëd Canterbury, massà ël 29 dë dzèmber dël 1170 ant la catedral da quatr sicari dël re Enrich II.