Wacław Seweryn Rzewuski

Z Wikipedii

Wacław Rzewuski ( ur. 15 grudnia 1785 we Lwowie, zm. 1831) herbu Krzywda, syn Seweryna – hetmana polnego koronnego i Konstancji Małgorzaty Lubomirskiej, podróżnik, orientalista, poeta, jeździec i znawca koni.

Po trzecim rozbiorze wywieziony przez ojca do Wiednia, kształcił się w elitarnym Theresianum. Bliskim Wschodem zainteresował go wuj, słynny podróżnik i pisarz - Jan Potocki, który poznał go też z wybitnymi ówczesnymi orientalistami wiedeńskimi Josephem Hammerem i Juliusem Klaprothem. W Wiedniu Rzewuski nauczył się arabskiego i tureckiego. Współredagował wydawnictwo ""Mines de l'Orient". Był członkiem Towarzystwa Naukowego w Getyndze, Akademii Nauk w Monachium i członkiem korespondentem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie. Służył w wojsku austriackim. Bił się pod Aspern w 1809 roku, jako podporucznik w pułku huzarów M. Kienmayera. Później w pułku ułanów Schwarzenberga dosłużył się stopnia rotmistrza. Dymisjonowany w 1811 roku.

W latach 1818 - 20 podróżował po Bliskim Wschodzie, po czym osiadł na Podolu, gdzie prowadził życie na sposób orientalny.

W Arabii poznał pustynię i jej mieszkańców. Zwiedził Syrię, Irak, Liban,Palestynę. Opracował m.in. plan meczetu w Mekce (na podstawie innego źródła, bo sam do Mekki nie dotarł), mapy Persji oraz Półwyspu Arabskiego. Pozyskał zaufanie i przyjaźń przywódców szczepów beduińskich. Z wodzem rodu Roualla, Edre ibn Shalanem, zawarł przymierze krwi. Rzewuski zżył się z Beduinami – mieszkał z nimi, polował, świętował i brał udział w ich wyprawach wojennych. Kunszt wojenny i odwaga przyniosły mu uznanie, sławę i zaszczytny tytuł Tadż el Fahr Abd el Nischaane, co oznacza wieniec sławy.

Wrażenia z podróży do Arabii Rzewuski spisał po francusku w pamiętnikach pt.: Sur Les Chevaux Orientaux et provenants des Races Orientales. W 1927 manuskrypt został nabyty przez Bibliotekę Narodową, gdzie przetrwał do dziś. Zawiera on ponad 400 kolorowych rysunków, stanowiących źródło badań nad miejscową kulturą i zwyczajami, co ma ogromną wartość również dla Saudyjczyków. Są tam też nuty, które pozwalają odtworzyć muzykę beduińską sprzed 200 lat, a także spis ludności niektórych plemion. Zainteresowanie pamiętnikiem zgłosiła ostatnio Arabia Saudyjska, dla której dzieło jest tym bardziej cenne, że kraj ten nie posiada wielu pamiątek piśmienniczych z tego okresu. Wydał też „Podróż do Palmiry” (1821).

Założył pierwszy w Europie instytut badań orientalistycznych.

Po powrocie do kraju osiadł w rodzinnym Sawraniu na Podolu. Miał bogatą kolekcję orientalnych rękopisów, książek, strojów, broni i fajek. Wiele czasu spędzał w siodle wśród Ukraińców gdzie stał się na tyle sławny że powstały o nim pieśni np.: "Hej, pane Hetmane Zołotaja Boroda (...) Hej pane Hetmane, hej pane Rewuckij, Prijdy nuże miłyj Lasze (...)". Przyjaźnił się z Tomaszem Padurrą, poetą, piewcą kozaczyzny, popularyzatorem folkloru i muzyki ukraińskiej.

W latach 1825-26 należał do Towarzystwa Patriotycznego. Denuncjowany w 1826 roku, przez dwa lata był kontrolowany i przesłuchiwany. Dochodzenie umorzono z braku dowodów winy.

W 1831 podczas powstania listopadowego Rzewuski wystawił oddział jazdy, przeznaczając dla niego ukochane konie arabskie. Dowodząc oddziałem w przegranej bitwie pod Daszowem, zginął w niewyjaśnionych okolicznościach dnia 14 maja 1831 roku.

Rzewuskiemu poświęcili swoje utwory m.in.: Adam Mickiewicz (Farys), Juliusz Słowacki (Duma o Wacławie Rzewuskim), Wincenty Pol (Hetman Złotobrody), Tymko Padura (Zołotaja boroda) oraz Michał Budzyński (Wacław Rzewuski). Pojawił się on także na obrazach Juliusza Kossaka, Piotra Michałowskiego i Januarego Suchodolskiego.