Równoważnik zdania
Z Wikipedii
Równoważnik zdania to wyrazy lub grupy wyrazów, formalnie nie tworzące zdania (ponieważ nie mają orzeczenia), wyrażające jednak te same treści, co zdanie.
- Piękna pogoda. / Cisza. / Uwaga! / Kto tam? / Nigdy więcej wojny!
- Nie palić! / Wystrzegać się złodziei!
O pełnej treści równoważników zdań informuje kontekst lub sytuacja.
- (Jest) Zima, (pada) śnieg. / Kto tam (puka)? / Polacy (są) pierwsi na mecie.
Spis treści |
[edytuj] Równoważniki zdań w wypowiedzeniach złożonych
Równoważniki stanowią również części składowe wypowiedzeń złożonych.
- Ten sobie mówi i ten sobie mówi, pełno radości i krzyku.
- Wszystko, co tylko mogłem przeżyć, już za mną.
W wypowiedzeniach złożonych najczęściej jako równoważniki zdań występują konstrukcje z imiesłowami nieodmiennymi.
- Siedział przy stole, czytając gazetę. Przeczytawszy gazetę, wyszedł z domu.
W zakresie imiesłowowych równoważników zdań często zdarzają się błędy, wynikające głównie z nieznajomości dwóch podstawowych zasad ich stosowania, a mianowicie:
- zasady tożsamości podmiotów
- zasady jednoczesności lub uprzedniości czynności – w zdaniu głównym i w równoważniku zdania.
[edytuj] Zasada tożsamości podmiotów
Polega na tym, że wykonawca czynności wyrażonej imiesłowem nieodmiennym musi być jednocześnie wykonawcą czynności wyrażonej w orzeczeniu w formie osobowej czasownika
- Żołnierze maszerowali, śpiewając głośno (= żołnierze maszerowali i śpiewali – ten sam podmiot).
Niepoprawne są więc zdania typu:
- "Mając 11 lat, umarła mu matka" ( = on miał 11 lat – umarła jego matka; podmioty różne).
- "Podziwiając grę aktorów, ogarnia człowieka wzruszenie" (= kiedy się podziwia... ogarnia wzruszenie – podmiot nieosobowy i podmiot w 3. os. lp).
Użycie równoważników zdań nie odnoszących się do wykonawcy czynności, będącego podmiotem zdania głównego, dopuszczalne jest jedynie wówczas, gdy są one utartymi zwrotami frazeologicznymi typu: krótko mówiąc, lekko licząc, prawdę powiedziawszy itp. Takie wyrażenia są zwykle równoważnikami bezpodmiotowych zdań warunkowych, np.: Szczerze mówiąc (= jeśliby się miało szczerze powiedzieć), nie byliby tym zachwyceni. Zakładając (= jeśli się założy), że macie rację, możemy to uznać... Konstrukcje takie występują często jako wtrącenia i dopowiedzenia.
[edytuj] Zasada jednoczesności lub uprzedniości czynności w zdaniu głównym i w równoważniku zdania
Wymaga ona, żeby czynność wyrażona imiesłowem kończącym się na –ąc była jednoczesna z czynnością w zdaniu głównym, a czynność wyrażona imiesłowem na –wszy, –łszy – wcześniejsza od czynności w zdaniu głównym
- Jedząc mlaskał ustami (= kiedy jadł, mlaskał).
- Zjadłszy, obtarł usta (= najpierw zjadł, potem obtarł usta).
Niepoprawne są więc konstrukcje, w których równoważnik z imiesłowem zakończonym –ąc ma znaczenie uprzedniości
- Podejmując się (zamiast: Podjąwszy się) pracy, wykonali ją sumiennie (najpierw się jej bowiem podjęli, potem wykonali);
a także, kiedy ma znaczenie następczości
- Zaczęto badania, uzyskując pomyślne wyniki (zamiast: Zaczęto badania i uzyskano pomyślne wyniki).
[edytuj] Ogólna zasada interpunkcji dla zdań złożonych z imiesłowowym równoważnikiem zdania
Jest to oddzielanie równoważnika przecinkiem od innych części zdania
- Idąc ulicą, zachowywali się hałaśliwie.
Nie stawia się przecinka wówczas, gdy równoważnik ten występuje jako jeden wyraz bez określeń
- Idąc rozmawiali. Ziewnąwszy zasnął.
