Parafia Ewangelicko-Augsburska w Grudziądzu
Z Wikipedii
Parafia ewangelicko-augsburska w Grudziądzu
Początki luteranizmu w Grudziądzu sięgają roku 1524. W wyniku stopniowej ewolucji stosunków kościelnych, w 1563 r. powstała parafia ewangelicka (zatwierdzona przywilejem królewskim z 1569 r.), która odtąd aż do 1920 r. skupiała większość mieszkańców miasta. Przeważali wśród nich Niemcy, jednak do początku XIX w. odprawiano także nabożeństwa w języku polskim. Wśród duchownych i rektorów związanej z parafią szkoły miejskiej nie brakowało postaci wybitnych, jak ks. Jan Herbinius. O ile w XVI w. protestanci przejęli wszystkie świątynie w mieście, to po 1598 r. pozostała im tylko kaplica na przedmieściu, okresowo kaplica zamkowa i prowizoryczna sala w spichrzu, wreszcie od 1624 r. sala w ratuszu. Mimo potwierdzania królewskich przywilejów, częste były szykany ze strony duchowieństwa katolickiego, wspieranego czynnie przez organy władzy państwowej. Dopiero po I rozbiorze Polski wzniesiono kościół na Rynku, służący ewangelikom przez ponad 100 lat. U schyłku XIX w. został zbudowany wielki kościół przy dzisiejszej ul. Mickiewicza (obecnie katolicki) i okazały kościół garnizonowy, ponadto istniał duży dom parafialny, sala misji miejskiej i sieć zakładów opiekuńczych. Myślano nawet o budowie kolejnego kościoła, jednak plany pokrzyżował wybuch I wojny światowej. Od 1817 r. parafia grudziądzka, jak inne w Prusach, należała do Kościoła Ewangelicko-Unijnego. Po odzyskaniu niepodległości w 1920 r. skład narodowościowy i konfesyjny ludności miasta uległ radykalnej zmianie, odtąd zdecydowaną przewagę zyskali Polacy i katolicy. Ponownie pojawili się również Polacy wyznania ewangelickiego, przybyli z innych dzielnic kraju, w dużej mierze z Warszawy i ze Śląska Cieszyńskiego.
Pierwsze polskie nabożeństwo odprawił ks. kapelan Józef Mamica z Poznania (organizator polskich parafii ewangelickich w Toruniu i w Bydgoszczy) 31 maja 1923 r. dla żołnierzy w kościele unijnym przy ul. Mickiewicza, jednak pod pretekstem obecności ludności cywilnej, na kolejne już tam nie pozwolono. Odtąd były sporadycznie odprawiane w sali kasyna wojskowego przy ul. Legionów. Do formalnego powstania nowej placówki kościelnej nie doszło. Kolejne starania podjął ks. Jerzy Kahané z Bydgoszczy w 1930 r. i 7 kwietnia 1931 r. oprawił nabożeństwo cywilne w kościele unijnym, który odtąd aż do 1939 r. służył harmonijnie także Polakom. 24 maja 1931 wybrano radę kościelną, na której czele stanął kupiec Mikołaj Brunon Ernst. Powstał chór kościelny i Koło Pań, odbywały się imprezy towarzyskie. W latach 1933-1935 administrację polskiego zboru ewangelickiego (urzędową nazwę parafii uzyskano 1937) objął ks. Ryszard Danielczyk, który zamieszkał w Grudziądzu. Pozostali administratorzy dojeżdżali z innych placówek, przeważnie z Torunia. Osobno były odprawiane nabożeństwa dla żołnierzy, których obsługiwali kapelani wyznania reformowanego z Torunia. Powstała efemeryczna placówka filialna w Wąbrzeźnie. W 1934 r. w Grudziądzu rozpoczęto wydawanie Przeglądu Ewangelickiego, organu prasowego polskich zborów Wielkopolski i Pomorza, następnie przeniesionego do Bydgoszczy. Polska parafia skupiała kilkadziesiąt osób i dla podtrzymania działalności otrzymywała regularne subwencje z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Podczas II wojny światowej parafia ewangelicko-augsburska została zlikwidowana jako mająca charakter polski. Po wojnie odrodziła się w 1946 r. Początkowo nabożeństwa odprawiano w kaplicy metodystycznej, jednak dzięki energii rady parafialnej z prezesem inż. Arturem Damicem pozyskano opuszczoną kaplicę Kościoła Katolicko-Apostolskiego, którą po gruntownym remoncie poświęcono 3 listopada 1946 r. jako kościół św. Jana. Kolejne 3 lata wykorzystano na kompletowanie wyposażenia wnętrza. Parafia objęła w posiadanie także cmentarz ewangelicki przy ul. Cmentarnej. W 1953 r. liczyła kilkuset wiernych, jednak w dużej mierze byli to pozostali na tych terenach Niemcy, którzy po 1956 r. emigrowali z Polski. W latach 2001-2002 przeprowadzono generalny remont świątyni, wcześniej odnowiono zabudowania na cmentarzu. W 2005 r. parafia zyskała po raz drugi w dziejach duchownego na miejscu. Został nim ks. Dariusz S. Chwastek, jako wikariusz administratora ks. Michała Walukiewicza z Włocławka.
[edytuj] Bibliografia
- Jerzy Domasłowski, Parafia Ewangelicko-Augsburska św. Jana w Grudziądzu, Poznań, Cogito, 2003, ISBN 83-918467-6-9
- Adam Stenzel, Spadkobiercy Lutra, "Kalendarz Grudziądzki", ISSN 1427-700X, t. 10, 2006, s. 131-132
