Mitra (mitologia)
Z Wikipedii
Mitra (sankr. mitra - przyjaciel, partner lub porozumienie, przyjaźń) - w mitologii indyskiej bóg wedyjski z grupy Aditjów, najczęściej wymieniany w tekstach wraz z Waruną. W kręgu cywilizacji perskiej znany był jako Mithra ميترا i z czasem urósł do roli jednego z ważniejszych bóstw zaratusztrianizmu. Główne bóstwo mitraizmu, znane jako Sol Invictus (Słońce Niezwyciężone), Kosmokratos (Władca Kosmosu), utożsamiane z Heliosem. Mimo to Mitra nie jest tożsamy z Sol (Słońcem), pierwotnie nie był też bóstwem solarnym.
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie imienia
Indoperskie słowo mitra miało najprawdopodobniej dwa znaczenia:
W perskim brzmiało ono Mithra.
Pierwsze z tych znaczeń jest uwypuklane w tekstach perskich, drugie - w indyjskich.
[edytuj] Mitra w Indiach
Indyjski Mitra jest przedstawiony w Wedach jako ten, który zaprowadzał zgodę między ludźmi. Czuwa nad przestrzeganiem umów. Wiąże się go także ze Słońcem. Uosabia łagodny, opiekuńczy aspekt władzy królewskiej. Wraz z Waruną odzwierciedla stałość i niewzruszoność zasad rządzących wszechświatem. Jest tym, który przywraca ład.
[edytuj] Mitra w Persji
W mitologii perskiej Mitra był bogiem słońca i światłości, opiekunem przysiąg i układów, patronem wojowników i władców, bogiem-Słońce zrodzonym ze skały. Przypisuje się Mitrze wiele niezwykłych czynów (m.in. ujarzmienie prabyka). Kult Mitry umocnił się w Persji, gdy religią państwową był zaratusztrianizm, wg którego Mitra jest jedną z głównych emanacji Ahura-Mazdy. W mitraizmie, będącym kombinacją zaratusztrianizmu i kultów hellenistycznych Mitra został zrównany z Ahura-Mazdą, stając się głównym podmiotem kultu.
[edytuj] Mitra w Grecji i Rzymie
W okresie hellenistycznym bóg pojawił się w Grecji, gdzie jego kult nabrał cech ezoterycznych. Bóg był identyfikowany z greckim Apollem lub Heliosem.
W I wieku kult Mitry (mitraizm) zaczął szerzyć się w Rzymie (mitreum) w podziemiach obecnej bazyliki św. Klemensa (San Clemente). W III i IV wieku mitraizm został włączony do państwowego kanonu religijnego w Rzymie. Mitrę przedstawiano jako młodzieńca w tunice, w czapce frygijskiej na głowie, zabijającego byka.
Dzień narodzin Mitry, czyli 25 grudnia został w IV wieku przyjęty jako dzień narodzin Chrystusa - obecnie pokrywa się z chrześcijańskim świętem Bożego Narodzenia. Warto nadmienić iż w tradycji chrześcijańskiej pierwszym który pisał o narodzinach Jezusa 25 grudnia był już w II wieku Hipolit Rzymski, natomiast święto narodzin Mitry nie było świętem państwowym, a przyjęcie tej daty za datę narodzin Jezusa może się wiązać z chęcią wyrugowania pogańskiego kultu.
Święto słońca - dzień Mitry, przypadał na niedzielę. Fakt ten nie może być łączony z obchodzeniem przez chrześcijan niedzieli za dzień Pański gdyż świadectwa odnośnie świętowania niedzieli pochodzą już z I wieku n.e (Dzieje Apostolskie 20:7, Didache [ "W dniu Pana, w niedzielę, gromadźcie się razem, by łamać chleb i składać dziękczynienie, a wyznawajcie ponadto wasze grzechy, aby ofiara wasza była czysta" 14:1] a także z II wieku n.e (Justyn Męczennik). Prawdopodobnie tu należy upatrywać genezy przeniesienia ostatniego dnia tygodnia (szabatu) z soboty na niedzielę.["W dniu zaś, zwanym Dniem Słońca odbywa się zebranie w jednym miejscu wszystkich razem, i z miast i ze wsi. Tedy czyta się Pamiętniki apostolskie albo Pisma prorockie (...) gdy modlitwa się skończy, przynoszą chleb oraz wino i wodę, a przełożony zanosi modlitwę a także dziękczynienie. (...) Ci którym się dobrze powodzi i którzy mają dobrą wolę, dają co chcą, a wszystko, co się zbierze, składa się na ręce przełożonego. On zaś roztacza opiekę nad sierotami, wdowami (...) jednym słowem - spieszy z pomocą każdemu, kto jest w potrzebie. Zgromadzenie zaś nasze dlatego odbywa się w Dniu Słońca , ponieważ to pierwszy dzień, w którym Bóg przetworzył ciemności oraz materię i uczynił świat, ponieważ Jezus Chrystus, nasz Zbawiciel, tego samego dnia zmartwychwstał. W przeddzień bowiem Dnia Saturna został ukrzyżowany, a nazajutrz po tym dniu, to znaczy w Dzień Słońca, objawił się apostołom i tę im podał naukę, którąśmy niniejszym Waszej przedłożyli uwadze"-"Apologia" I:67,3-7], Ignacy Antiocheński ["Tak więc nawet ludzie żyjący dawniej w starym porządku rzeczy doszli do nowej nadziei i nie zachowują już szabatu, ale obchodzą dzień Pański, w którym to przez Jezusa Chrystusa i przez śmierć Jego także i nasze życie wzeszło jak słońce" - "Do Kościoła w Magnezji" 9:1]).
[edytuj] Kult Mitry a chrześcijaństwo
Niektórzy doszukują się w chrześcijaństwie zapożyczeń z kultu Mitry (więcej tu). Według nich, przykładami takich wspólnych elementów są:
- nieśmiertelność duszy,
- zmartwychwstanie,
- sąd na tamtym świecie,
- chrzest, konfirmacja, komunia,
- nabożeństwa w zamkniętych pomieszczeniach,
- Trójca św Mitry, znacznie starsza od chrześcijańskiej,
- potop i arka,
- adoracja pasterzy,
- dzień narodzin Mitry (25 grudnia) przyjęto jako dzień narodzin Chrystusa.
Dogłębna analiza owych zbieżności wykazuje jednak, że w większości przypadków są one pozorne lub powierzchowne. Niektóre zaś nie mają żadnej wartości (np. gdyby przyjąć, że organizowanie nabożeństw w zamkniętych pomieszczeniach jest dowodem powiązań z kultem Mitry, to należałoby doszukiwać się ich nie tylko w judaizmie, chrześcijaństwie, islamie, ale w większości religii. Nieliczne, rzeczywiste zbieżności (np. historia o potopie) są natomiast powszechnie uznawane za potwierdzenie prawdziwości przekazu Biblii (dostarczają bowiem tych samych informacji, mimo że pochodzą z innego źródła).
Doszukiwanie się w kulcie Mitry genezy chrześcijaństwa jest w wielu kręgach postrzegane jako przykład teorii spiskowej.
