Marzana barwierska
Z Wikipedii
Marzana barwierska | |
Systematyka wg Reveala | |
Domena | jądrowce |
Królestwo | rośliny |
Podkrólestwo | naczyniowe |
Nadgromada | nasienne |
Gromada | okrytonasienne |
Klasa | Rosopsida |
Rząd | marzanowce |
Rodzina | marzanowate |
Rodzaj | marzana |
Gatunek | marzana barwierska |
Nazwa systematyczna | |
'Rubia tinctorum L. | |
Galeria zdjęć i grafik |
Marzana barwierska, m. farbiarska (Rubia tinctorum L.) - gatunek byliny z rodziny marzanowatych (Rubiaceae). Pochodzi ze strefy śródziemnomorskiej i Małej Azji. Do początków XX w. była uprawiana na dużych przestrzeniach w wielu krajach europejskich, zwłaszcza we Francji i w Niemczech, do celów farbiarskich i farmaceutycznych. W Polsce jest uprawiana obecnie na plantacjach zielarskich.
[edytuj] Morfologia
- Pokrój
- Marzana posiada ok. 1 cm grube i do 1 m długie, poziomo rosnące kłącza barwy czerwonej z licznymi węzłami i międzywęźlami.
- Łodyga
- O wysokości 60-100 cm, niewyraźnie czterokanciaaste, pokładające się, gdy brak oparcia. Podparte łodygi osiągają wysokość do 2 m.
- Liście
- Lancetowate długości 5-8 cm z odgiętymi do tyłu ostrymi, haczykowatymi włoskami na brzegu blaszki i wzdłuż nerwu głównego, zebrane w okółki, u dołu łodygi po 4, wyżej po 6 liści, z tego zawsze 2 wyraźnie większe.
- Kwiaty
- Promieniste, żółtozielone, zebrane w pseudobaldachy na szczytach pędów. Kielich niewyraźny, korona kwiatu żółta głęboko pocięta na 4 łatki, pręcików 4, słupek 1.
- Owoc
- Jagodokształtny, wielkości grochu, czerwonobrązowy.
[edytuj] Zastosowanie
- Działanie: Wyciągi z kłączy marzany ułatwiają rozpuszczanie kamieni fosforanowo-szczawianowych w kamicy moczowej. Preparaty zapobiegają również tworzeniu się kamieni moczowych zawierających wapń; zmniejszają napięcie mięśni gładkich dróg moczowych i nieznacznie wzmagają perystaltykę moczowodów, ułatwiając w ten sposób przesuwanie się złogów kamienia oraz ich rozpad na mniejsze fragmenty, które ulegają częściowemu rozpuszczeniu i wydaleniu. Ponadto wyciągi z marzany działają żółciopędnie, słabo moczopędnie i zwiększają łaknienie.
- Surowiec zielarski: kłącza (Rhizoma Rubiae tinctorum)
- Skład chemiczny:
- związki dwu- i trójoksyantrachinonowe w formie glikozydowej (np. kwas ruberytrynowy, alizaryna, kwas purpurynowy, rubiadyna) i związki pokrewne w ilości do 3,8%
- produkty rozpadu glikozydów
- garbniki
- glikozyd asperulozyd
- pektyny
- węglowodany (do 15%)
- kwasy organiczne (np. kwas cytrynowy)
- sole mineralne
- Zbiór i suszenie: Zbiera się jesienią kłącza roślin 2-, 3- letnich i suszy w suszarniach ogrzewanych w możliwie niskiej temperaturze.
- Roślina barwierska
- Z kłącza otrzymuje się barwnik - alizarynę wraz z pochodnymi, którym dawniej barwiono tkaniny na czerwono, brązowo i fioletowo. Współcześnie barwnik bywa stosowany do produkcji farb raficznych, olejnych i akwarelowych.
[edytuj] Bibliografia
- Aleksander Ożarowski: Rośliny lecznicze. Wacław Jaroniewski. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1989. ISBN 83-202-0472-0.
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1964.