Mała epoka lodowa
Z Wikipedii
Mała epoka lodowa (w skrócie MEL; ang. Little Ice Age - LIA) – okres ochłodzenia znany głównie z rejonu północnego Atlantyku, który nastąpił po okresie średniowiecznego optimum klimatycznego. Był to ostatni z wielu chłodnych okresów holocenu (tzw ang. Little Ice Age Type Events) i zarazem jeden z najchłodniejszych z nich (Joerin i in. 2006, Matthews & Briffa 2005, Mayewski i in. 2004, ). Pierwotnie termin 'mała epoka lodowa' tyczył się okresu progresywnej fluktuacji lodowców górskich w późnym holocenie jakie zaobserwowano w górach Sierra Nevada w USA. Obecnie okres ten (ostatnie 4-5 tys. lat) nazywany jest neoglacjałem (Luckman 2004), a MEL stanowi jego ostatnią transgresję glacjalną.
Początkowo sądzono, że zmiany temperatury były globalne[1]. Pogląd ten zakwestionowano; raport IPCC podsumował te badania, oświadczając, że "...obecne dowody naukowe nie popierają globalnie synchronicznych okresów nietypowego oziębienia lub ocieplenia w tym przedziale czasowym, a konwencjonalne terminy 'Mała epoka lodowa' i 'Średniowieczne optimum klimatyczne' okazują się mieć ograniczoną użyteczność w opisywaniu trendów hemisferycznych lub globalnych zmian temperatury w ostatnich stuleciach".[2]
Glacjologicznie okres ten trwał od 1300 do 1950 r. (Matthews, Briffa 2005) - w tym czasie lodowce górskie w wielu obszarach górskich miały nieprzerwanie większy zasięg niż w okresie poprzedzającym MEL (optimum klimatyczne średniowiecza) i po tym okresie, czyli obecnym ociepleniu (m in. Hozlhauser 1983, Holzhauser i in. 2005, Matthews, Briffa 2005).
Klimatycznie okres ten trwał od 1570 do 1900 r. (Pfister 1980, Matthews, Briffa 2005) Cechuje go nieznaczne ochłodzenie klimatu półkuli północnej, z temperaturą o mniej niż 1°C niższą niż w XX. wieku,[3] w przeciwieństwie do znacznego ocieplenia klimatu między maksimum MEL a XX wiecznym ociepleniem wynoszące też ok 1°C.
W Alpach podczas MEL lodowce osiągnęły maksima w trzech głównych etapach XIV w (ok. 1350), XVII w (1600-1660) i XIX w (1820-1850 r.) (Holzhasuer i in. 2005). Jednak trzeba zaznaczyć, że zarówno zmiany klimatyczne jak i awanse lodowców w różnych regionach Ziemi podczas MEL nie były synchroniczne (Matthews, Briffa 2005). Mimo, iż najwięcej dowodów na znaczące awanse lodowców podczas MEL znajduje się na półkuli północnej (głównie w Alpach, Skandynawii i górach Ameryki Północnej) nieliczne badania na półkuli południowej także świadczą o ich większym zasięgu. W Alpach Południowych ostatnie dwa holoceńskie maksima lodowce osiągnęły w 1725-1740 i 1860-1890/95 (Winkler 2004). Podobnie w Andach patagońskich największym holoceńskim awansem lodowców była MEL, i podobnie jak w Alpach, lodowce osiągnęły tam trzy maksima (Koch, Kilian 2005), co potwierdzają badania dendrochronologiczne (Villalba 1994).
Od 1850 r. (czyli maksimum zasięgu lodowców podczas MEL) do 2000 r. lodowce w Alpach straciły średnio 50% swojej powierzchni, a granica wieloletniego śniegu w tych górach podniosła się o około 150 m (Zemp 2006, Zemp i in.) Największy lodowiec alpejski Grosser Aletsch wycofał się w tym czasie o 3,4 km (Holzhauser 1983, 1984, Holzhauser i in. 2005)
Głównymi przyczynami zmian klimatycznych związanych z MEL były[potrzebne źródło]:
- Zmiany stałej słonecznej wynikające z cyklów aktywności Słońca oraz związana z tym interakcja między wiatrem słonecznym, promieniowaniem kosmicznym a procesami atmosferycznymi. Najzimniejszy okres MEL przypada na najmniejszą aktywność Słońca zwaną Minimum Maundera 1645-1715. Awans w latach 1820 i 1850 pokrywa się z Minimum Daltona.
- Cyrkulacja termohalinowa, której ogrzewający wpływ na rejon Północnego Atlantyku był słabszy, powodując m.in. zwiększenie zalodzenia oraz zasięgu paku lodowego na oceanie.
- Aktywność wulkaniczna, która miała oziębiający wpływ na klimat szczególnie intensyfikowała efekty minimów aktywności słonecznej: Wolfa, Maundera i Daltona. Na to ostatnie minimum przypada wybuch wulkanu Tambora w 1815 r., co jest uważane z bezpośredni powód znaczących anomalii klimatycznych na całej Ziemi. Kolejny 1816 r nazywany jest rokiem bez lata.
MEL wywarła olbrzymi wpływ na gospodarkę i cywilizacje, szczególnie w obszarze Północnego Atlantyku, tj. Europy i Ameryki Północnej[potrzebne źródło].
Przypisy
- ↑ NOAA: Paleoclimatology Global Warming - The Data (angielski). 10-11-2006. "idea of a global or hemispheric "Medieval Warm Period" that was warmer than today however, has turned out to be incorrect", "records that do exist show is that there was no multi-century periods when global or hemispheric temperatures were the same or warmer than in the 20th century".
- ↑ IPCC: Climate Change 2001: Working Group I: The Scientific Basis 2.3.3 Was there a “Little Ice Age” and a “Medieval Warm Period”?. [dostęp 2006-05-04]. "…current evidence does not support globally synchronous periods of anomalous cold or warmth over this time frame, and the conventional terms of 'Little Ice Age' and 'Medieval Warm Period' appear to have limited utility in describing trends in hemispheric or global mean temperature changes in past centuries"
- ↑ IPCC: Climate Change 2001: Working Group I: The Scientific Basis (angielski). [dostęp 7 maja 2008]. Opierając sie na pracach naukowych Bradley and Jones, 1993; Jones et al., 1998; Mann et al., 1998; 1999; Crowley and Lowery, 2000.
[edytuj] Literatura
- Mayewski P.A., Rohling E., Stager C., Karlén W., Maasch K., Meeker L.D., Meyerson E., Gasse F., van Kreveld S., Holmgren K., Lee-Thorp J., Rosqvist G., Rack F., Staubwasser M., Schneider R., 2004. Holocene climate variability. Quaternary Research 62, 243-255.
- Zemp, M., 2006. Glaciers and climate change – Spatio-temporal analysis of glacier fluctuations in the European Alps after 1850. PhD thesis, University of Zurich.
- Zemp M., Paul F., Hoelzle M., Haeberli W., - Glacier Fluctuations in the European Alps, 1850–2000 an overview and a spatiotemporal analysis of available data http://www.geo.uzh.ch/~mzemp/Docs/Zemp_etal_UCP_2007.pdf
- Holzhauser H., 1983. Die Geschichte des Grossen Aletschgletschers Während der Letzten 2500 Jahre. Bull. Murithienne 101, 113-134.
- Holzhauser, H., 1984. Zur Geschichte der Aletschgletscher und des Fieschergletschers. Physische Geographie 13, p 452.
- Holzhauser H., Magny M., Zumbühl H.J., 2005. Glacier and lake-level variations in west-central Europe over the last 3500 years. The Holocene 15, 789-801.
- Matthews J.A., Briffa K.R., 2005. The 'Little Ice Age": re-evaluation of an evolving concept. Geografiska. Annaler 87 A, 17-36.
- Pfister Ch., 1980. The climate of Switzerland in the last 450 years. Geographica Helvetica 35, 15-20.
- Joerin U.E., Stocker T.F., Schlüchter Ch., 2006. Multicentury glacier fluctuations in the Swiss Alps during the Holocene. The Holocene 16, 5, 697-704.
- Luckman B., 2004. Neoglaciation [in:] Goudie A.S. (ed.) Encyclopedia of geomorphology. Vol.2 Routledge, London and New York.
- Bond G., Kromer B., Beer J., Muscheler R., Evans M.N., Showers W., Hoffmann S., Lotti-Bond R., Hajdas I., Bonani G., 2001. Persistent Solar Influence on North Atlantic Climate During the Holocene. Science 294 , 5549, 2130 - 2136.
- Mauquoy D.,van Geel B., Blaauw M., van der Plicht J., 2002. Evidence from northwest European bogs shows ‘Little Ice Age’ climatic changes driven by variations in solar activity. The Holocene 12, 1, 1–6.
- Grove J.M., 2001. The initiation of the 'Little Ice Age' in regions round the North Atlantic. Climatic Change 48: 53–82.
- Winkler S., 2004. Lichenometric dating of the 'Little Ice Age' maximum in Mt Cook National Park, Southern Alps, New Zealand . The Holocene 14, 911-920.
- Koch J., Kilian R., 2005. ‘Little Ice Age’ glacier fluctuations, Gran Campo Nevado, southernmost Chile. The Holocene, 15: 20-28.
- Villalba R., 1994. Tree-ring and glacial evidence for the medieval warm epoch and the little ice age in southern South America. Climatic Change 26, 2-3. 183-197.
