Literatura grecka

Z Wikipedii

Literatura grecka Starożytni byli prekursorami w wielu dziedzinach - dotyczy to szczególnie kultury. Rodzaje i gatunki literackie „wynalezione” przez Greków funkcjonują do dziś. Rozwój literatury greckiej zgodnie ze współczesną systematyką pokrywa się z okresami historycznymi Grecji Starożytnej.

Spis treści

1 Wieki ciemne:
2 Okres archaiczny:
3 Okres klasyczny:
4 Okres hellenistyczny:
5 Okres rzymski:
6 Przegląd pisarzy i zjawisk historycznych:
7 Bibliografia:

[edytuj] Wieki ciemne:

Plemiona greckie napływające na tereny dzisiejszej Grecji podbiły narody kultury egejskiej. Prawdopodobnie od nich przejęły sztukę pisania w postaci tzw. pisma linearnego B. Nie było to pismo dostosowane do języka greckiego, stąd zastosowanie tego pisma było bardzo ograniczone i pewnie nie nadawało się do przekazywania złożonych opisów. To po części tłumaczy, dlaczego pierwsze formy literackie były mówione i śpiewane. Do tego w wiekach ciemnych przodkowie Greków zatracili umiejętność pisania. Słowo mówione miało w Grecji rolę olbrzymią - Grecy uwielbiali mówić i słuchać. Wielcy uczeni pisali swoje dzieła jako dialogi, a czasem publicznie odczytywali swoje rękopisy. Pierwsze utwory były na początku przekazywane ustnie, na przykład rozpowszechniane przez starożytnych, wędrownych śpiewaków – bardów zwanych w Grecji Aojdami. Później pojawili się recytatorzy zwani Rapsodami. Przez kilka wieków kultura Grecji formowała się bez źródeł pisanych, jedynie w formie mówionej. Jedynymi utworami zachowanymi z tamtego okresu są "Iliada" i "Odyseja".

[edytuj] Okres archaiczny:

Grecy odkrywają pismo na nowo. Alfabet grecki pochodzi prawdopodobnie od Fenicjan, choć wielu naukowców podważa tę tezę. W tym języku Homer spisał swoje dzieła, pierwsze w świecie eposy historyczne (a w każdym razie pierwsze zachowane). Mity greckie pochodzą z okresu sprzed znajomości pisma. Wiodącym ośrodkiem kulturalnym była Sparta, najszybciej początkowo rozwijające się polis. Potem nastąpił upadek kulturalny Sparty, tak znaczny, że Spartanie musieli "wypożyczać" poetów (jak stało się m. in. z Tyrteuszem). Powstaje poemat liryczny, śpiewany do gry na lirze. Początki prozy były bardzo skromne, jej prawdziwy rozwój rozpoczął się wraz z rozkwitem takich nauk jak filozofia, prawo, historia, geografia. Pierwszych twórców zajmujących się opisem sąsiadujących z Grecją krain nazywano logografami.

Okres ten charakteryzował się:

całkowita dominacją poezji; od poezji heroicznej do lirycznej,
stosowaniem poezji w pismach filozoficznych i politycznych,
bardzo wolnym rozwojem prozy,
rozwojem recytatorstwa i retoryki.

[edytuj] Okres klasyczny:

Poezja przestaje być osobista - poeci wędrują po całej Grecji, a utwory pisane są na zamówienie dla uczczenia konkretnej okazji. Mecenasami są ludzie bogaci, zwłaszcza tyrani. Prymat kulturalny zaczynają dzierżyć Ateny. Powstaje teatr, oraz sztuki teatralne: tragedia,Stara komedia, dramat satyrowy. Istnieje teza, że czynnikiem decydującym o rozwoju tragedii był rozwój demokracji Aten. Świadczy o tym absolutna dominacja Aten na tym polu oraz fakt, że okresem szczytowym rozwoju tragedii była szczytowa potęga demokracji ateńskiej. Tragedia zajmowała się tematami konkretnymi, miała silny związek z religią i ściśle określony kanon warsztatowy. Była ona ceniona najwyżej - tragicy brali udział w konkursach, a zwycięstwo w nich było wielkim zaszczytem. Komedia natomiast pokazywała bieżące zwyczaje, wydarzenia i zagadnienia polityczne, okraszone kpinami i obelgami (bardzo niewybrednymi, często obraźliwymi), a stylistyka była o wiele luźniejsza niż w tragedii. Tragedie pisali tragicy, a komedie komediopisarze - nie zdarzało się, by ktoś zajmował się obydwoma gatunkami jednocześnie. Rozpoczyna się rozwój prozy.

Cechy charakterystyczne:

poezja odchodzi od tematyki miłosnej na rzecz tematów moralnych, społecznych i religijnych. Powstaja formy literackie: hymn, pean, tren, epigram, epinikion,
powstaje idea teatru, powstają sztuki dramatyczne,
początek rozwoju prozy.

[edytuj] Okres hellenistyczny:

Powstaje Nowa Komedia, bardziej łagodna od Starej Komedii - nie zajmuje się już bezpośrednio polityką, a bardziej moralizowaniem.

[edytuj] Okres rzymski:

W tym okresie nastąpił rozkwit prozy. Grecy znaleźli się pod panowaniem Rzymian, zaś w Rzymie nastała moda na kulturę grecką. Sztuka grecka - a wraz z nią literatura - przeżyła odrodzenie.