Konklawe 1565-1566

Z Wikipedii

Konklawe 20 XII 1565 – 7 I 1566 – konklawe, które na następcę Piusa IV wybrało św. Piusa V.

Spis treści

1 Śmierć Piusa IV
2 Lista uczestników
- 2.1 Nieobecni
3 Podziały, kandydaci
4 Konklawe
5 Wybór Piusa V
6 Ciekawostki
7 Źródła

[edytuj] Śmierć Piusa IV

Pius IV zmarł 9 grudnia 1565 po blisko 6-letnim pontyfikacie. Dokończył on obrady soboru trydenckiego i z pomocą swojego siostrzeńca kardynała Karola Boromeusza rozpoczął wdrażanie w życie jego postanowień. Papież ten mianował aż 46 nowych kardynałów, z których 39 żyło w chwili jego śmierci. Było więc oczywiste, że przede wszystkim od głosu jego nominatów zależeć będzie wybór jego następcy.

[edytuj] Lista uczestników

Kolegium kardynalskie liczyło 70 członków, jednak 18 w ogóle nie przybyło do Rzymu. Spośród 52 obecnych kardynałów jeden zmarł w trakcie konklawe, a dwóch innych musiało je opuścić z powodu choroby:

Francesco Pisani (nominacja kardynalska 1 lipca 1517) - kardynał-biskup Ostia e Velletri; dziekan Św. Kolegium Kardynałów

Giovanni Girolamo Morone (2 czerwca 1542) - kardynał-biskup Porto e Santa Rufina; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów; biskup Modeny; protektor Irlandii, Austrii, Abisynii i zakonu cystersów

Alessandro Farnese (18 grudnia 1534) - kardynał-biskup Frascati; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Damaso; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; legat w Prowincji Patrymonium; administrator archidiecezji Monreale; opat komendatoryjny Farfa i S. Paolo fuori le mura; protektor Polski, królestwa Sycylii, Republiki Genui, Republiki Raguzy oraz zakonów benedyktynów i serwitów

Cristoforo Madruzzo (2 czerwca 1542) - kardynał-biskup Palestriny; biskup Trydentu i Brixen

Tiberio Crispi (19 grudnia 1544) - kardynał-biskup Sabiny, administrator diecezji Nepi e Sutri i Sessa Aurunca

Giovanni Michele Saraceni (20 listopada 1551) - kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; arcybiskup Acerenza e Matera

Niccolò Caetani (22 grudnia 1536) - kardynał-prezbiter S. Eustachio; arcybiskup Kapui; gubernator Cesi

Ippolito II d’Este (20 grudnia 1538) - kardynał-prezbiter S. Maria Nuova; administrator archidiecezji Arles; protektor Francji (na początku stycznia opuścił konklawe z powodu choroby)

Giacomo Savelli (19 grudnia 1539) - kardynał-prezbiter S. Maria in Cosmedin; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; administrator archidiecezji Benewent

Fulvio della Corgna (20 listopada 1551) - kardynał-prezbiter S. Angela in Pescheria; biskup Perugii

Giovanni Ricci (20 listopada 1551) - kardynał-prezbiter S. Vitale, Gervasio e Protasio

Giovanni Battista Cicada (20 listopada 1551) - kardynał-prezbiter S. Agata in Suburra; administrator diecezji Sagona

Luigi Cornaro (20 listopada 1551) - kardynał-prezbiter S. Marco; administrator diecezji Trogir

Scipione Rebiba (20 grudnia 1555) - kardynał-prezbiter S. Anastasia; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Jean Suau (20 grudnia 1555) - kardynał-prezbiter S. Prisca

Giovanni Antonio Capizzuchi (20 grudnia 1555) - kardynał-prezbiter S. Clemente; biskup Lodi

Antonio Michele Ghislieri (15 marca 1557) - kardynał-prezbiter S. Maria sopra Minerva; biskup Mondovi; Wielki Inkwizytor Św. Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji; protektor zakonu barnabitów

Clemente d'Olera (15 marca 1557) - kardynał-prezbiter S. Maria in Aracoeli; biskup Foligno

Giovanni Antonio Serbelloni (31 stycznia 1560) - kardynał-prezbiter S. Maria degli Angeli; biskup Novara; legat w Umbrii i Perugii; gubernator Città della Pieve

Karol Boromeusz (31 stycznia 1560) - kardynał-prezbiter S. Prassede; sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej; arcybiskup Mediolanu; wielki penitencjariusz; legat w Bolonii i Romanii; legat a latere i wikariusz dla całych Włoch; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej; gubernator Terracina; opat komendatoryjny Nonantola; protektor Szwajcarii, Niderlandów i Portugalii oraz zakonów joannitów, franciszkanów, karmelitów i humiliatów

Ludovico Simonetta (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Ciriaco alla Terme; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości

Markus Sitticus von Hohenems (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Giorgio in Velabro; biskup Konstancji; legat w Marche i Awinionie; gubernator Capranica; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej

Francesco Gonzaga (26 lutego 1561) – kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; biskup Mantui (zmarł 6 stycznia 1566)

Alfonso Gesualdo (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Cecilia; arcybiskup Conza

Giovanni Francesco Gambara (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Pudenziana; legat w Camerino

Bernardo Salviati (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Simeone; administrator diecezji Clermont

Pietro Francesco Ferrero (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Anastasia

Innico d'Avalos d'Aragona (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Adriano

Francisco Pacheco de Toledo (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Croce in Gerusalemme; protektor Hiszpanii

Girolamo Corregio (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Stefano al Monte Celio

Marco Antonio Colonna (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli; arcybiskup Tarentu

Tolomeo Gallio (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter S. Pancrazio; arcybiskup Manfredonii

Angelo Nicolini (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter S. Callisto; arcybiskup Pizy

Luigi Pisani (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Padwy

Zaccaria Delfino (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter S. Maria in Aquiro; biskup Hvar

Marco Antonio Bobba (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Aosty

Alessandro Sforza (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter S. Maria in Via; biskup Parmy

Flavio Fulvio Orsini (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter S. Marcellino e Pietro; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Giovanni a Porta Latina; biskup Spoleto

Francesco Alciati (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter S. Susanna; prefekt Św. Kongregacji Soboru Trydenckiego; datariusz Jego Świątobliwości; biskup Città

Benedetto Lomellini (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter S. Sabina; biskup Luni-Sarzana

Guglielmo Sirleto (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Panisperna

Francesco Crasso (12 marca 1565) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; gubernator Bolonii

Giulio Feltre della Rovere (27 lipca 1547) - kardynał-diakon S. Pietro in Vincoli; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; biskup Vicenzy; protektor zakonu kapucynów

Innocenzo del Monte (30 maja 1550) - kardynał-diakon S. Maria in Portico Octavia; opat komendatoryjny Grottaferrata

Girolamo Simoncelli (22 grudnia 1553) - kardynał-diakon SS. Cosma e Damiano

Vitellozzo Vitelli (15 marca 1557) - kardynał-diakon S. Maria in Via Lata; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego; legat w Campagna e Marittima; gubernator Pontecorvo

Ludovico d'Este (26 lutego 1561) - kardynał-diakon S. Lucia in Silice; administrator archidiecezji Auch i diecezji Ferrara

Ludovico Madruzzo (26 lutego 1561) - kardynał-diakon S. Onofrio

Ferdinando de' Medici (6 stycznia 1563) - kardynał-diakon S. Maria in Domnica

Francesco Abundio Castiglioni (12 marca 1565) - kardynał-diakon [bez tytułu]; biskup Bobbio

Guido Luca Ferrero (12 marca 1565) - kardynał-diakon [bez tytułu]; biskup Vercelli (opuścił konklawe z powodu choroby)

Gabriele Paleotti (12 marca 1565) - kardynał-diakon SS. Giovanni e Paolo

Oprócz Niemca von Hohenems, Hiszpana Pacheco i Francuza Suau wszyscy elektorzy byli Włochami. Aż 30 uczestników konklawe otrzymało kapelusz kardynalski od Piusa IV, 6 od Pawła IV, 7 od Juliusza III, 8 od Pawła III, a jeden (dziekan Pisani) od Leona X.

[edytuj] Nieobecni

18 kardynałów było nieobecnych, w tym 7 Włochów, 7 Francuzów, Portugalczyk, Hiszpan, Niemiec i Polak:

Otto Truchess von Waldburg (19 grudnia 1544) – kardynał-biskup Albano; biskup Augsburga; protektor Niemiec

Francisco Mendoza de Bobadilla (19 grudnia 1544) – kardynał-prezbiter S. Eusebio; biskup Burgos

Georges d'Armagnac (19 grudnia 1544) – kardynał-prezbiter S. Nicola in Carcerew Tulliano; administrator archidiecezji Tuluza; ko-legat w Awinionie; królewski gubernator Langwedocji

Henryk z Portugalii (16 grudnia 1545) – kardynał-prezbiter SS. IV Coronati; arcybiskup Lizbony; generalny inkwizytor Portugalii; legat papieski w Portugalii; regent Królestwa Portugalii

Charles de Lorraine-Guise (27 lipca 1547) – kardynał-prezbiter S. Apollinare; arcybiskup Reims

Charles II de Bourbon-Vandôme (8 stycznia 1548) – kardynał-prezbiter S. Crisogono; arcybiskup Rouen; administrator diecezji Carcassonne; ko-legat w Awinionie

Bernardino Scotti (20 grudnia 1555) – kardynał-prezbiter S. Matteo in Merulana; biskup Piacenza

Lorenzo Strozzi (15 marca 1557) – kardynał-prezbiter S. Balbina; administrator diecezji Albi

Philibert Babou de la Bourdaisière (26 lutego 1561) – kardynał-prezbiter S. Martino ai Monti; biskup Angoulême; administrator diecezji Auxerre; ambasador Francji wobec Stolicy Apostolskiej

Marco Antonio Amulio (26 lutego 1561) – kardynał-prezbiter S. Marcello; biskup Rieti; bibliotekarz Św. Kościoła Rzymskiego

Stanisław Hozjusz (26 lutego 1561) – kardynał-prezbiter S. Teodoro; biskup Warmii

Antoine Perrenot de Granvelle (26 lutego 1561) – kardynał-prezbiter S. Bartolomeo all’Isola; arcybiskup Mechelen

Prospero Santacroce (12 marca 1565) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Kisamos

Ugo Buoncompagni (12 marca 1565) – kardynał-prezbiter S. Sisto; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Łaski; legat a latere w Hiszpanii

Louis I de Guise (22 grudnia 1553) – kardynał-diakon S. Tommaso in Parione

Alessandro Crivelli (12 marca 1565) – kardynał-diakon [bez tytułu]; biskup Cerenza e Cariati

Antoine de Créqui Canaples (12 marca 1565) – kardynał-diakon [bez tytułu]; biskup Amiens

Giovanni Francesco Commendone (12 marca 1565) – kardynał-diakon [bez tytułu]

Sześciu mianował Paweł III, jednego Juliusz III, dwóch Paweł IV, dziewięciu Pius IV.

[edytuj] Podziały, kandydaci

Konklawe 1565/66 było pierwszym od kilku dziesięcioleci, które nie podlegało znaczącym naciskom świeckich monarchów. Francuscy kardynałowie, z wyjątkiem jednego, w ogóle nie przybyli do Rzymu, a wojna religijna tocząca się w tym kraju sprawiła, że dwór paryski nie miał ani czasu ani możliwości wpływania na elekcję papieską. Jedynymi władcami, którzy zachowali pewne wpływy w kolegium kardynalskim, byli książę Toskanii Cosimo I de Medici i król Hiszpanii Filip II Habsburg. Faworytem tego pierwszego był kardynał Ricci, natomiast król Hiszpanii tym razem sam zrezygnował z ingerowania w wybór papieża. Oświadczył jedynie, że życzy sobie wyboru człowieka godnego tego urzędu. Jedynymi wiążącymi instrukcjami dla jego kardynałów było wykluczenie kandydatury d’Este oraz kardynałów francuskich.

W tej sytuacji jedyną silniejszą partią, choć nie na tyle silną by samodzielnie przeforsować swoją wolę, była partia nominatów Piusa IV, skupiona wokół jego siostrzeńców Karola Boromeusza oraz Marka Sitticus von Hohenems. Oprócz tego była też grupa kardynałów sprzymierzonych z księciem Toskanii (wśród nich jego syn Ferdinando de Medici, Niccolini, Sforza), grupa nominatów Pawła IV pod przywództwem kamerlinga Vitelli, ponadto swoich zwolenników mieli prowadzący własne kampanie wyborcze kardynałowie Alessandro Farnese i Ippolito d’Este.

Za papabile uznawano łącznie kilkunastu kardynałów, ale za mających największe szanse uważano Morone, Farnese, Ferrero i Ricciego.

Oddziałami pilnującymi porządku w Rzymie podczas sediswakancji dowodził Hannibal von Hohenems, brat kardynała von Hohenems i siostrzeniec zmarłego papieża.

[edytuj] Konklawe

Konklawe rozpoczęło się 20 grudnia 1565 z udziałem 48 kardynałów. W ciągu 4 dni dołączyło do nich trzech kolejnych, a dopiero 2 stycznia przybył kardynał Pietro Francesco Ferrero. Początkowo inicjatywa, zgodnie z oczekiwaniami należała do kardynała Boromeusza. Jego kandydatem był Morone. Już pierwszego dnia próbował doprowadzić do jego wyboru przez aklamację, ale sprzeciwili się temu Ghisleri, d’Este, Farnese i ugrupowanie Vitellego. Przystąpiono zatem do normalnych głosowań. Karol Boromeusz intensywnie pozyskiwał zwolenników dla Morone, tak że 23 grudnia oddano na niego 29 głosów, o 5 mniej niż wymagane 2/3. Jego oponenci przypomnieli jednak elektorom, że Morone jeszcze niedawno był podejrzany o herezję przez Inkwizycję i pomimo uwolnienia go przez Piusa IV, nie wszystkie wątpliwości zostały wyjaśnione. Zarzuty te przyniosły skutek – 24 grudnia na Morone oddano już tylko 11 głosów i do końca konklawe nie otrzymał ich więcej niż 15. Popierający go dotąd Boromeusz również uznał zasadność zgłoszonych zastrzeżeń i wycofał swoje poparcie dla Morone.

Po odrzuceniu Morone Boromeusz zaproponował dziekanowi Św. Kolegium zorganizowanie spotkania liderów poszczególnych grup w celu wyłonienia kompromisowego kandydata. Pisani przystał na to, ale spotkanie zakończyło się fiaskiem i Boromeusz chwilowo wycofał się z aktywnej rozgrywki.

Na przełomie grudnia i stycznia partia florencka forsowała kandydaturę popieranego przez księcia Cosimo de Medici kardynała Ricciego i udało się im przekonać do niej kardynała Sitticus von Hohenems. Ricciego nie zaakceptował jednak Boromeusz i w rezultacie kandydatura ta upadła.

Na początku stycznia do ofensywy przeszedł też Farnese, a jego zwolennicy podjęli nieudaną próbę wybrania go przez aklamację. Farnese łudził się, że Karol Boromeusz poprze go z wdzięczności, jaką - jego zdaniem - powinien żywić wobec rodu Farnese za pomoc w karierze jego wuja Piusa IV. Nadzieje te okazały się płonne, gdyż Boromeusz nie kierował się własnymi interesami, lecz dobrem Kościoła. Poprzez propozycje aliansów matrymonialnych między rodami przekonał natomiast do poparcia swej kandydatury kardynałów d’Este i Gonzaga.

Od 22 grudnia 1565 do 5 stycznia 1566 odbyło się łącznie 15 bezowocnych głosowań. W poszczególnych turach najwięcej głosów uzyskiwali:

• 22 grudnia – Sirleto (12 głosów), Morone (11) i Farnese (10)

• 23 grudnia – Morone (17), Ghisleri (10)

• 24 grudnia – Morone (29)

• 25 grudnia – Ghisleri (17), Morone (11)

• 26 grudnia – Farnese (14), Morone, Ricci i d’Olera (po 10)

• 27 grudnia – Farnese, Ricci i d’Olera (po 13)

• 28 grudnia – Morone (12), Ricci i d’Olera (po 11), Farnese (10)

• 29 grudnia – d’Olera (16), Farnese (12), Ricci (11)

• 30 grudnia – Morone i Ricci (po 12)

• 31 grudnia – Morone i Farnese (po 12)

• 1 stycznia 1566 – Morone (14), Farnese (13), Ghisleri (12)

• 2 stycznia – Farnese i Ghisleri (po 13), Morone (12)

• 3 stycznia – Ghisleri i Morone (po 15), Farnese (12)

• 4 stycznia – Ghisleri i Farnese (po 16)

• 5 stycznia – Ghisleri (16), Ricci (12), Farnese (11)

5 stycznia Karol Boromeusz ponownie przejął inicjatywę i zaproponował wybór kardynała Sirleto. Ponieważ jednak odrzucili go Toskańczycy, inicjatywa ta spełzła na niczym. Następnego dnia w wieku zaledwie 28 lat zmarł chorujący od samego początku konklawe kardynał Gonzaga, a z powodu choroby kardynałowie Ippolito d’Este oraz Guido Luca Ferrero musieli opuścić zgromadzenie. Utrata głosów d’Este i Gonzagi w połączeniu ze sprzeciwem Boromeusza pogrzebały ostatecznie szanse Alessandro Farnese na zdobycie tiary, wobec czego ten zrezygnował z dalszego kandydowania.

[edytuj] Wybór Piusa V

7 stycznia Farnese i Boromeusz po dłuższej rozmowie porozumieli się co do poparcia dominikanina Antonio Michele Ghisleri, biskupa Mondovi i inkwizytora generalnego, który regularnie dostawał po kilkanaście głosów. Wobec sojuszu tych dwóch wpływowych purpuratów rezultat konklawe był przesądzony. Jeszcze tego samego dnia wieczorem Ghisleri został obrany jednogłośnie, przez aklamację.

Elekt przybrał imię Piusa V i został koronowany 17 stycznia, w dniu swych 62. urodzin. Okazał się on jedynym kanonizowanym papieżem między Celestynem V (koniec XIII wieku) a Piusem X (pocz. XX wieku).

[edytuj] Ciekawostki

Krzysztof Rafał Prokop w swojej książce „Polscy kardynałowie”, Kraków WAM 2001, podaje, że na tym konklawe była wysuwana kandydatura polskiego kardynała Stanisława Hozjusza, biskupa Warmii. Ponieważ jednak nie uczestniczył on osobiście w konklawe, nie uzyskał znaczącego poparcia i na polskiego papieża musieliśmy poczekać jeszcze ponad 400 lat.