John Henry Newman
Z Wikipedii
John Henry Newman (ur. 21 lutego 1801 w Londynie, zm. 11 sierpnia 1890 w Edgbaston) - angielski filozof, pisarz i teolog, najwybitniejszy przywódca anglokatolicyzmu, a po przejściu na katolicyzm głowa duchowa tegoż w Anglii. Starszy brat Francisa Williama.
John Henry Newman (1801-1890) był najstarszym spośród sześciorga rodzeństwa. Jego ojciec był londyńskim bankierem, natomiast matka wywodziła się z hugenockiej rodziny, zmuszonej do opuszczenia Francji po odwołaniu edyktu nantejskiego. Newman wychowywał się w środowisku anglikańskim, jednak swoje religijne przebudzenie (1816) przeżył na skutek zbliżenia do ewangelicyzmu.
W 1817 rozpoczął studia w – na wskroś anglikańskim – Trinity College w Oksfordzie. Rok 1822 był ważnym rokiem dla młodego Newmana: podjął decyzję o przyjęciu święceń; wybrano go również na fellowa (wykładowcę i opiekuna) w Oriel College – pod wpływem środowiska tego kolegium (E. Hawkins, H. Froude i in.) zaczął on oddalać się od ewangelicyzmu. W 1825 rozpoczął służbę w uniwersyteckim kościele Saint Mary the Virgin, gdzie zasłynął ze swych kazań. W 1833 odwiedził Sycylię; tam – w czasie ciężkiej choroby – doszedł do wniosku, że Bóg wyznaczył mu zadanie do wykonania w Anglii.
Po powrocie na uniwersytet, swoimi kazaniami i publikacjami (które krążyły w formie broszur) dał początek ruchowi oksfordzkiemu. Jego zwolennicy, zwani też traktarianami (od publikowanych „traktatów”), nawiązywali do początków Kościoła i wskazywali na ciągłość instytucji, podkreślali również podobieństwa między Kościołem rzymskim a anglikańskim. Po latach intensywnej działalności, pod wpływem lektury licznych dzieł patrystycznych i własnych przemyśleń, Newman podjął decyzję o przejściu na katolicyzm (co stało się w 1845). Uznał bowiem, że to członkowie Kościóła rzymskokatolickiego kontynuują dzieło apostołów.
Do Kościoła Katolickiego przyjął go błogosławiony Dominik (Dominic Barberi) ze Zgromadzenia Pasjonistów. Wyjście z Kościoła anglikańskiego łączyło się z licznymi konsekwencjami: od konieczności opuszczenia kościoła Saint Mary i wystąpienia z Oriel College po wrogość tych, którzy nie rozumieli i nie akceptowali jego postępowania. W czasie pobytu w Rzymie zapoznał się z Oratorium św. Filipa Neri (założoną w XVI w. wspolnotą księży świeckich). Pius IX upoważnił Newmana do zakładania Oratoriów w Anglii oraz – w razie potrzeby – do modernizowania reguły św. Filipa. W 1848 w Old Oscott powstał pierwszy dom (przeniesiony wkrótce do centrum Birmingham, a w 1852 w pobliże Edgbaston), rok później kolejny – w Londynie. W 1851 Newman (na prośbę biskupów irlandzkich) zajął się organizacją uniwersytetu katolickiego w Dublinie. Pragnął on by uczelnia ta była uczelnią świeckich, do tego przyjmującą w swe szeregi również Anglików i Amerykanów. Kiedy zrozumiał, że to niemożliwe, zrezygnował ze stanowiska rektora (1858). Zdając sobie sprawę z niskiego poziomu nauczania w angielskich szkołach katolickich, założył w 1859 szkołę Oratorium, która miała zapewnić katolickim chłopcom porządne wykształcenie religijne i świeckie – zapoczątkowało to wzrost poziomu edukacji katolickiej w Anglii. Przez kilka miesięcy roku 1859 był Newman redaktorem literackiego czasopisma The Rambler, przeznaczonego dla wykształconych katolików; nierzadko drukowano tam śmiałe opinie świeckich, co budziło żywe emocje, zwłaszcza wśród biskupów.
Przedrukował w Anglii paszkwil na Giacinto Achilliego, który w swojej książce z 1851 ujawnił korupcję Kościoła katolickiego, jego inkwizycji, a zwłaszcza wykorzystywanie spowiedzi do denuncjacji rodzin do władz Kościoła katolickiego. Newman przegrał następnie proces sądowy o zniesławienie, wytoczony przez Achilliego.
Na początku lat sześćdziesiątych XIX w. Newman zdawał się być osamotniony – z jednej strony nie ufali mu i nie rozumieli go katolicy, z drugiej zaś strony zapomnieli o nim anglikanie. Wszystko zmieniło się, gdy Charles Kingsley (znany powieściopisarz, profesor w Cambridge i wychowawca księcia Walii) przypuścił na niego atak, zarzucając mu nieszczerość. Odpowiedzią Newmana była słynna Apologia pro vita sua, drukowana w 1864 w cotygodniowych odcinkach. Dzieło to trafiło zarówno do członków Kościoła rzymskokatolickiego, jak i do wielu anglikanów; utracony autorytet został odzyskany.
W 1877 roku Newman został wybrany pierwszym honorowym fellowem Trinity College. W 1879 nowy papież Leon XIII mianował go kardynałem (co całkowicie oczyściło go z zarzutów o „półkatolicyzm”). Zmarł w wieku 89 lat; został pochowany w Rednal.
W filozofii głosił przewagę wiedzy konkretnej nad pojęciową, bezpośredniego przeświadczenia (assent) nad dowodem, logiki osobistej nad powszechną i wiary nad wiedzą.
Jego „Przyświadczenia wiary” przełożył Stanisław Brzozowski (wydał Michał Rudnicki, 1915). Napisał antologię: „The Fine Gold of N.” wydał J. J. Reilly (1931). O nim C. S. Atkins: „Life of Card. N.” (1931), J. Guitton: La Philosophie de N. (1933). Polskie studia Stanisława Brzozowskiego i Romana Dyboskiego.
[edytuj] Publikacje
Okres anglikański
- Arians of the Fourth Century (1833)
- Tracts for the Times (1833-1841)
- British Critic (1836-1842)
- On the Prophetical Office of the Church (1837)
- Lectures on Justification (1838)
- Parochial and Plain Sermons (1834-1843)
- Select Treatises of St. Athanasius (1842, 1844)
- Lives of the English Saints (1843-44)
- Essays on Miracles (1826, 1843)
- Oxford University Sermons (1843)
- Sermons on Subjects of the Day (1843)
- Essay on the Development of Christian Doctrine (1845), wyd. polskie O rozwoju doktryny chrześciajańskiej
- Retractation of Anti-Catholic Statements (1845)
Okres katolicki
- Loss and Gain (powieść - 1848)
- Faith and Prejudice and Other Sermons (różne daty)
- Discourses to Mixed Congregations (1849)
- Difficulties of Anglicans (1850)
- Present Position of Catholics in England (1851)
- Idea of a University (1852 and 1858, wyd. polskie Idea uniwersytetu, przeł. Przemysław Mroczkowski, Warszawa 1990)
- Cathedra Sempiterna (1852)
- Callista (novel)|Callista (powieść - 1855)
- The Rambler (1859-1860)
- Apologia Pro Vita Sua (autobiography - 1866, 1865)
- Letter to Dr. Pusey (1865)
- The Dream of Gerontius (1865)
- An Essay in Aid of a Grammar of Assent (1870)
- Sermons Preached on Various Occasions (różne/1874)
- Letter to the Duke of Norfolk (1875)
- Five Letters (1875)
- Sermon Notes (1849-1878)
- Select Treatises of St. Athanasius (1881)
- On the Inspiration of Scripture (1884)
- Development of Religious Error (1885)
[edytuj] Bibiografia:
- Dessain, Charles Stephen, John Henry Newman - pionier odnowy Kościoła, tłum. M. Stebart, Poznań 1989
- The Encyclopedia of Religion (hasło: Newman, John Henry), t. 20, red. M. Eliade, New York 1986
